مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

هپاتیت

به التهاب و ورم کبد هپاتیت گفته می شود. عوامل مختلفی از جمله ابتلا به ویروس های هپاتیت ( A، B، C ، D، E و … ) ، داروها ، سموم، آنوکسی ، الکل و … باعث هپاتیت می شوند. هپاتیت ویرویسی یکی از عوامل مهم مرگ زودرس انسان می باشد براساس تخمین سازمان بهداشت جهانی ۳۸۵ میلیون ناقل هپاتیت B و ۱۷۰ میلیون ناقل هپاتیت C در جهان وجود دارد و سالانه بیش از یک میلیون مورد مرگ در اثر هپاتیت اتفاق می افتد.

تاریخچه:

اولین موارد هپاتیت منتقله از طریق خون و ترشحات بدنبال تلقیح واکسن آبله حاوی لنف انسان در سال ۱۸۳۳ در برمه گزارش شد. در سال ۱۹۶۵ بلومبرگ آنتی ژن مشخص شد که این آلودگی انتشار جهانی دارد و در اواخر سالهای ۱۹۸۰ ویروس هپاتیت C کشف شد.

اپیدمیولوژی:

از نظر شیوع آلودگی به HBV مناطق جهان را به سه دسته تقسیم می کنند:

کم شیوع ( کمتر از ۲%) مانند قسمتهای عمده ای از امریکا، استرالیا و نواحی شمالی اروپا شیوع متوسط ( ۷ – ۲% ) قسمت عمده آسیا، شمال افریقا و نواحی شرقی امریکای جنوبی شیوع بالا ( بیش از ۸% ) آفریقا ، سواحل جنوب شرقی آسیا و آلاسکا در نواحی که شیوع بالاست اغلب موارد آلودگی در زمان تولد اتفاق می افتد ( Vertical ) . در سایر نواحی جهان اغلب آلودگی پس از بلوغ طی تماس جنسی، تماس با خون و یا سایر ترشحات آلوده اتفاق می افتد.

سرایت پذیری و راه های انتقال:

HBsAg بطور تجربی از بسیاری از مایعات بدن جدا شده ولی ویروس کامل و عفونت زا در تمام ترشحات بدن یافت نمی شود. احتمال انتقال هپاتیت B بشدت تحت تاثیر وضعیت فرد از نظر HbeAg می باشد بطوریکه احتمال ایجاد بیماری هپاتیت بدنبال یک تماس تصادفی شغلی با فرد HBeAg منفی ۱ تا ۶ درصد و در مقابل با فرد HBeAg مثبت ۲۲ تا ۳۱ درصد تخمین زده شده است.

۱- انتقال از مادر به فرزند:

در مورد هپاتیت احتمال انتقال در طی حاملگی و زایمان بالاست بطوریکه در مادران بدون دریافت اقدامات پیشگیری احتمال انتقال حتی به ۹۰% می رسد. تنها ۵ تا ۱۰ درصد موارد انتقال از مادر به جنین در طی ۶ ماهه اول اتفاق افتاده و عمدتاً انتقال در سه ماهه آخر بارداری و زایمان اتفاق می افتد. احتمال انتقال هپاتیت C از این طریق حدود ۶% ذکر شده است که در مادرانی که HIV و HCV با هم دارند این نسبت به ۱۷% می رسد. شیردهی موجب افزایش سرایت هپاتیت C نمی شود .در مورد انتقال هپاتیت B از طریق شیردهی بحث بسیار زیاد است و گرچه HBsAg از شیر مادر جدا شده ولی بعلت تماس بسیار نزدیک مادر با نوزاد نمی توان الزاما انتقال آلودگی را به شیر مادر نسبت داد.

۲- انتقال از طریق جنسی:

این راه اصلی ترین راه انتقال HBV در کشورهای پیشرفته می باشد. امکان انتقال هپاتیت C از این راه کمتر است و میزان انتقال برای همسران افراد آلوده که ریسک فاکتور دیگری نداشتند ۱/۵% ذکر شده است. میزان انتقال در بین مردانی که همسران HCV-Ab مثبت داشتند تفاوتی با مردانی که همسران HC-Ab منفی داشته اند ندارد. در حالیکه برعکس در زنانی که همسران آلوده داشته اند این نسبت ۴ برابر حالت عکس بوده است. در بین افرادی که رفتارهای جنسی پر خطر داشته اند این رقم چند برابر سایر افراد جامعه است.

۳- تزریق خون و فرآورده های خونی و پیوند اعضا:

این راه قبل از سالهای ۱۹۸۹ اصلی ترین راه انتقال هپاتیت C محسوب می شد. خوشبختانه امروزه با برقراری سیاست های سلامت خون شامل غربالگری اهدا کنندگان ، غربالگری خونهای اهدایی و تکنیک های غیر فعال سازی ویروس که بر روی فرآورده های خونی انجام می شود تا حد بسیار بالایی جلوی ایجاد آلودگی از این طریق گرفته شده است ( گر چه بهر حال این احتمال هنوز وجود دارد بخصوص در افرادی که بطور مکرر نیاز به تزریق پیدا می کنند.)

۴- انتقال از طریق وسائل تیز ، نافذ و تماسهای زیر پوستی:

مهمترین روش انتقال در این گروه ، استفاده معتادین تزریقی از وسایل تزریق بصورت اشتراکی است. سایر فعالیت های توام با انتقال ویروس که در این گروه قرار می‌گیرند عبارتند از خالکوبی ، طب سوزنی ، سوراخ کردن گوش ، ختنه ، تزریق و …

۵- انتقال در حین ارائه خدمات تشخیصی و درمانی NosocomiaL:

انتقال ویروس از طریق ابزارهای آلوده در دندانپزشکی ، جراحی، دیالیز، اندوسکوپی و سایر اقدامات تشخیصی و درمانی صورت می گیرد. احتمال ایجاد Seroconversion بدنبال حوادث شغلی نظیر فرو رفتن سوزن در مورد هپاتیت B و e آنتی ژن مثبت ۳۷ تا ۶۲ درصد ذکر شده است در حالیکه این رقم در مورد هپاتیت ۸/۱% C است. احتمال انتقال HCV در حین ارائه خدمات بهداشتی درمانی از طریق تماسهای مخاطی بسیار نادر است.

هپاتیت نوع A:

این نوع هپاتیت توسط یک ویروس شدیدا آلوده کننده و مسری ایجاد می شود و از طریق تماس های نزدیک قابل انتقال است. عمده ترین انتقال آن از طریق دهانی- مدفوعی می باشد یعنی در مناطقی که بهداشت رعایت نشده و پس از دستشویی دستها با آب و صابون شسته نمی شود و با همان دست غذا خورده می شود این ویروس به راحتی انتقال می یابد. همچنین در اثر آب, غذاها و شیر آلوده و همچنین در اثر خوردن صدف و گوشت نپخته ماهی انتقال می یابد.

در زمانی که علائم بیماری و زردی بروز کرد فرد فقط باید استراحت کند تا ویروس توسط دفاع سیستم ایمنی بدن مهار شود و به تدریج التهاب کبدی به وضعیت سابق برگردد.

نکته قابل ذکر این است که هپاتیت A به هیچ نوع درمان دارویی احتیاج ندارد.

ویروس هپاتیت A

از خانواده پیکورنا ویروسها و جنس هپاتویروس است که قبلا تحت عنوان آنتروویروس ۷۲ طبق بندی شده است. اما کنون بنام هپاتیت عفونی نامیده می شود. این ویروس کروی شکل است و تقارن ۲۰ وجهی دارد. بدون پوشش است , RNA آن مثبت است. توسط دهان و مدفوع انتقال می یابد.

دوره کمون آن تقریبا ۱ ماهه است. بیماری مزمن کبدی ایجاد نمی کند و به ندرت کشنده است و هیچ تشانه آنتی ژنی با دیگر ویروسهای کبدی ندارد. انسان و میمون میزبانهای طبیعی این ویروس هستند. نوکلئوکسید آن در برابر اتر و اسید از سایر پیکورنا ویروسها مقاومتر است و بعلت همین مقاومت باید در برخورد با بیماران مبتلا احتیاط کرد. با استفاده از گیرنده های سطح سلولهای کبدی وارد سلول می شود. جزئیات پاتوژنیسیته برای این ویروس مشخص نیست. از طریق دستگاه کوارش فرد را آلوده می کند. احنمالا در سلولهای اوروفارنکس و اپیتلیال روده تکثیر پیدا می کند.

اگرچه انترفرون باعث محدوده شدن ویروس می شود اما سیستم ایمنی نیز در صدمه زدن به سلولهای کبدی آلوده به ویروس و حذف آنها از بدن بی تاثیر نیست. به دنبال ضایعات سلولهلی کبدی یرقان ظاهر می شود. این ویروس از طریق صفرا وارد روده و مدفوع می شود و از ۱۰روز قبل از ظهور علایم و ایجلد آنتی بادی در مدفوع وجود دارد و از طریق مدفوع منتشر می شود. علایم بالینی آن شامل خستگی , بی اشتهای , ضعف , تهوع , شکم درد , یرقان , تیره شدن رنگ ادرار است و این بیماری در افراد بالغ شدید تر از از کودکان است. در کودکان اغلب بدون جلب توجه سپری می شود و در اکثر موارد بهبودی کامل حاصل می شود. حداکثر شیوع این بیماری بین سنین ۳۰ تا ۱۵ است.

در اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت A تیتر Igm بالا است. لذا مهمترین تست مرولوژی برسی Igm است که به روش رادیوایمنوسی و الیزا قابل اندازه گیری است و همچنین بررسی بیلی روبین هم جهت ارزیابی اختلال کبدی ارزشمند است. درمان برای این بیماران وجود ندارد و تزریق ایمنوگلوبین برای افراد در تماس با بیمار توصیه می شود که در دوره کمون باعث کاهش علایم بیماری می شود. روشهای پیشگیری شامل رعایت بهداشت در مراکز عمومی , کنترل بهداشتی آب و مواد غذای بخصوص شیر - شستن دستها بعد از رفتن دستشوی وقبل از صرف غذا , ضد عفونی کردن وسایل بیمار بسیار موثر است.

واکسن نمونه کشته شده است که فقط برای مواقع ضروری استفاده می شود. این ویروس براحتی در جامعه منتشر می شود. محتمل ترن راه سرایت راه مدفوعی- دهانی از طریق تماس فردی می باشد. بعضی محصولات رودخانه ای مثل صدفها می توانند منبع آلودگی با ویروس باشند. آلودگی با ویروس هپاتیت A به ندرت از طریق سرنگ و سوزن آلوده یا انتقال خون پیش می آید. همودیالیز هیچ نقشی در انتشار آن میان کارکنان بخش ندارد. شیوع آنتی بادی در افراد دارای سطح اقتصادی و اجتماعی پایین بالاتر است. در کشورهای در حال توسعه و عقب مانده اکثر مبتلایان کودکان هستند در حال که در کشورهای پیشرفته ابتلا در سنین بالاتر و تقریبا ۴۰ درصد موارد حاد هپاتیت توسط هپاتیت A ایجاد شده است.

علایم

علایم بالینی آن شامل خستگی, بی اشتهایی, ضعف, تهوع, شکم درد, یرقان، تیره شدن رنگ ادرار است و این بیماری در افراد بالغ شدید تر از از کودکان است. در کودکان اغلب بدون جلب توجه سپری می‌شود و در اکثر موارد بهبودی کامل حاصل می‌شود. حداکثر شیوع این بیماری بین سنین ۳۰ تا ۱۵ است. بیش از ۸۰ درصد بزرگسالانی که به هپاتیت A مبتلا می‌شوند، تا ۸ هفته بیمار هستند و حدود ۳۰ روز کاری را از دست می‌دهند. مرحله پیش‌یرقانی، ۵ تا ۷ روز طول می‌کشد و با شروع ناگهانی تب، ناخوشی، بی‌اشتهایی، تهوع، استفراغ، درد شکم و سردرد خود را نشان می‌دهد. علایم کمتر شایع شامل لرز، میالژی، آرترالژی، سرفه، اسهال، یبوست، خارش و کهیر هستند. نشانه‌های موجود در معاینه فیزیکی عبارتند از هپاتومگالی دردناک، اسپلنومگالی. مرحله یرقانی (ایکتریک) که ۳ تا ۳۰ روز طول می‌کشد، با بیلی‌روبینمی کونژوگه شروع می‌شود و متعاقباً طی چند روز یرقان رخ می‌دهد و مدفوع به رنگ روشن و اصطلاحاً خاک رسی (clay- colored) در می‌آید. عفونت مزمن رخ نمی‌دهد.

وجود و شدت علایم عفونت با ویروس هپاتیت A به سن بیمار بستگی دارد. تقریباً ۷۰% از بزرگسالان آلوده دچار علایمی نظیر یرقان می‌شوند. بر عکس تنها ۳۰% کودکان کوچک‌تر از ۶ سال دچار علایم می‌شوند که این علایم هم معمولاً غیر اختصاصی و شبیه آنفلوانزا و بدون یرقان است. در اکثر بیماران مبتلا به هپاتیت A تیتر HAVIgm بالا است. لذا مهمترین تست سرولوژی بررسی HAVIgm است که به روش رادیوایمنواسی و الیزا قابل اندازه‌گیری است و همچنین بررسی بیلی روبین هم جهت ارزیابی اختلال کبدی ارزشمند است.

آزمون IgM ضد ویروس هپاتیت A، آزمایش تأییدکننده ارجح برای هپاتیت A است زیرا هنگامی که روی نمونه‌های حاصل از فردی با علایم تیپیک انجام شود، حساسیت و ویژگی بالایی دارد. IgM سرمی ضد ویروس هپاتیت A را می‌توان ۵ تا ۱۰ روز قبل از شروع علایم ردیابی کرد؛ سطح این آنتی‌بادی برای ۴ تا ۶ ماه همچنان بالا می‌ماند. سطح IgG ضد ویروس هپاتیت A به فاصله کمی پس از IgM بالا می‌رود و این ایمونوگلوبولین در سراسر طول عمر فرد وجود خواهد داشت و باعث ایمنی وی می‌شود .

درمان

درمان برای این بیماران وجود ندارد و تزریق ایمنوگلوبین برای افراد در تماس با بیمار توصیه می‌شود که در دوره کمون باعث کاهش علایم بیماری می‌شود. روش‌های پیشگیری شامل رعایت بهداشت در مراکز عمومی، کنترل بهداشتی آب و مواد غذای بخصوص شیر، شستن دست‌ها بعد از رفتن دستشویی و قبل از صرف غذا و ضد عفونی کردن وسایل بیمار بسیار موثر است. واکسن، نمونه کشته شده‌است که فقط برای مواقع ضروری استفاده می‌شود.

انتشار

این ویروس به راحتی در جامعه منتشر می‌شود. محتمل‌ترین راه سرایت راه مدفوعی - دهانی از طریق تماس فردی می‌باشد. بعضی محصولات رودخانه‌ای مثل صدف‌ها می‌توانند منبع آلودگی با ویروس باشند. آلودگی با ویروس هپاتیت A به ندرت از طریق سرنگ و سوزن آلوده یا انتقال خون پیش می‌آید. همودیالیز هیچ نقشی در انتشار آن میان کارکنان بخش ندارد. شیوع آنتی بادی در افراد دارای سطح اقتصادی و اجتماعی پایین بالاتر است. در کشورهای در حال توسعه و عقب مانده اکثر مبتلایان کودکان هستند در حالی که در کشورهای پیشرفته ابتلا در سنین بالاتر است. تقریبا ۴۰ درصد موارد حاد هپاتیت توسط هپاتیت A ایجاد شده‌است.

وضعیت هپاتیت A در ایران :

هپاتیت A در کشور ایران شیوع بالایی دارد اما خوشبختانه از نوع هپاتیت هایی است که سرانجام خوبی دارد چرا که درصد بسیارکمی از افراد آلوده به این نوع هپاتیت به طرف مزمن شدن می روند، به گونه ای که بسیاری از افراد ممکن است در کودکی به این بیماری مبتلا و یا نسبت به آن ایمن شده اند اما چون در صورت ابتلا به آن نیز، سیر طولانی و مزمن شدن را طی نمی کند بنابراین نمی تواند مشکل ساز باشد. علت عمده بروز بیماری هپاتیتA ( ای) ‪ در ایران رعایت نکردن بهداشت غذایی است. دولت با کلرینه کردن آب آشامیدنی وظیفه خود را در راستای پیشگیری از بیماری هپاتیت انجام می دهد، و مردم باید با ضدعفونی کردن میوه، سبزیجات و رعایت بهداشت فردی از ابتلا به‌این بیماری جلوگیری کنند.

منبع

ویکی‌پدیا انگلیسی:Hepatitis A بازیابی ۳ نوامبر ۲۰۱۱