مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

هپاتيت C

لغت هپاتيت به معني التهاب كبد مي باشد . اين كلمه يك مفهوم كلي است و در بر گيرنده عوامل متعددي از قبيل عوامل ويروسي ، سمي ، دارويي و ... است كه مي توانند سبب ايجاد آسيب در كبد شوند . از اين ميان هپاتيتي كه توسط عوامل ويروسي ايجاد مي شود . در انتقال خون مهم است زيرا اين عوامل ويروسي ، قابل انتقال از طريق خون و فراورده هاي آن مي باشد .

از مهمترين ويروسهاي مسبب هپاتيت مي توان به انواع Aو B و C و D و E اشاره نمود . راه انتقال ويروسهاي هپاتيت A و E عمدتا از طريق خوراكي است بنابر اين اهميت چنداني در انتقال خون ندارند . ويروس هپاتيت D وابسته به هپاتيت B مي باشد يعني تنها در حضور ويروس هپاتيت B بيماريزا مي باشد . بنابراين در اين بخش تنها به ويروسهاي هپاتيت B و C كه يكي از راههاي عمده انتقال آنها از طريق انتقال خون مي باشد اشاره مي شود .

تاريخچه و انتشار جغرافيايي

ويروس هپاتيت C ((HIV در 1989 شناخته شد از سال 1990 تا 1999 با شناسايي بيشتر اين ويروس و استفاده از روشهاي تشخيصي دقيق ، تعداد موارد آلودگي به اين ويروس كاهش قابل ملاحظه اي نشان مي دهد .

هپاتيت C يكي از مشكلات عمده بهداشتي جهان است . شيوع اين بيماري در سطح جهاني به طور ميانگين %3 تخمين زده مي شود . البته اين رقم در كشور ها و جمعيت هاي مختلف بسيار متفاوت مي باشد ، به طور كلي 170 ميليون نفر ناقل مزمن هپاتيت C در دنيا وجود دارد كه در معرض خطر ابتلا به سيروز يا سرطان كبد مي باشند .

برطبق تحقيقات در ايراندر ايران فقط %3 درصد اهدا كنندگان خون داوطلب تهراني و كمتر از %10 بيماران مبتلا به هپاتيت مزمن و يا سيروز از نظر HCV آنتي بادي ، مثبت بوده اند .

فراواني HCV در بين زندانيان بسيار بيشتر از جامعه مي باشد و بر طبق برخي تحقيقات تا %40 نيز گزارش شده است . اين ميزان در معتادان تزريقي تا %90 نيز گزارش شده است .

راههاي انتقال

راه عمده انتقال از طريق تماس با خون آلوده مي باشد .

علاوه بر خون ويروس در ديگر مايعات بدن نيز يافت مي شود شامل : ترشحات دستگاه تناسلي ، ادرار ، بزاق ، اشك و ... نيز وجود دارد . البته انتقال از طريق اين مايعات بندرت گزارش شده است .

تماس جنسي راه ديگر انتقال اين ويروس مي باشد . گرچه نقش انتقال ويروس از اين راه بسيار كمتر از راه اول مي باشد . انتقال ويروس از طريق تماس جنسي حفاظت نشده و در روابط طولاني مدت ( در زوج ثابت جنسي كه يكي از آن دو مبتلاست . )‌ بيشتر است البته در صورت وجود بيماري همزمان ( مثل سفليس ، سوزاك ) در تماس هاي كوتاه مدت نيز امكان انتقال اين ويروس وجود دارد . امكان انتقال از مادر به كودك نيز وجود دارد ولي اين خطر اندك است .

انتقال ويروس از مادر به كودك در موقع بارداري ، وضع حمل و شير دهي صورت مي گيرد . البته خطر انتقال از راه شيردهي بقدري كم است كه اين خطر مختصر دليلي براي منع بچه دار شدن يا شيردهي نيست. تنها در صورت وجود زخم بر روي نوك سينه مادر بهتر است به بچه شيرداده نشود .

در تعدادي از مبتلايان نيز راه انتقال ناشناختهه مي ماند و راه اكتساب ويروس مشخص نمي شود .

از بين عوامل خطر ساز ابتلا به هپاتيت C ، شايعترين راه تزريق خون آلوده ، تماس جنسي با فردي غير از همسر و اعتياد به مواد مخدر تزريقي گزارش شده است .

توجه :

عفونت از طريق عطسه ، سرفه ، غذا يا آب و استفاده از ظروف مشترك منتقل نمي شود و فرد مبتلا نبايد از كاركردن و حضور در مدرسه ، مهد كودك و مكان هاي دسته جمعي منع شود . همچنين HCV از طريق oral sex منتقل نمي شود .

گروههاي در معرض خطر ابتلا به هپاتيت

- معتادان تزريقي ( در حال حاضر شايعترين عامل خطر ساز محسوب مي شود .)

- دريافت كنندگان خون ، فاكتورهاي انعقادي و فراورده هاي خوني آلوده

- دريافت كنندگان پيوند اعضا

- بيماران همودياليزي

- كاركنان مراكز بهداشتي - درماني

- افرادي كه رفتار جنسي پر خطر ( شركاي جنسي متعدد و يا تماس جنسي هموسكچوال ) دارند .

- كودك متولد شده از مادر آلوده ( بويژه اگر مادر مبتلا به عفونت همزمان با HIV باشد . )

افرادي كه مواد مخدر تزريق كرده اند حتي آگر سالها پيش و فقط يك بار تزريق كرده باشند ، در معرض خطر بالاي HCV قرار دارند . عفونت HCV به سرعت پس از تزريق ماده مخدر و در اثر اشتراك سرنگ ، سرسوزن و ساير ادوات مربوط به مصرف مواد مخدر ، بين افراد منتشر مي شود .

هپاتيت C به آساني توسط دفاع ايمني ميزان پاك نمي شود و در صورت مزمن شدن با درجات مختلف پيشرفت كرده و عوارض متعددي را ايجاد مي كند .

علائم باليني

دوره كمون هپاتيت C ، بين 2 هفته تا 6 ماه متغيير مي باشد .

%60-70 بيماران در مرحله حاد هيچ علامتي نداشته و %20-30 آنها ممكن است زردي و %10-20هم از علائم غير اختصاصي مثل كاهش اشتها ، خستگي و درد شكم رنج ببرند .

علائم هپاتيت C از لحاظ باليني از ساير انواع هپاتيت قابل افتراق نمي باشد .

از مشخصات مهم هپاتيت C مزمن ، پيشرفت تدريجي و عدم وجود علائم باليني در دو دهه ابتدايي پس از عفونت است . علائم در هپاتيت مزمن C غيراختصاصي ، خفيف و متناوب است . شايعترين علامت خستگي است ولي بايد مشخص گردد كه آيا خستگي مربوط به هپاتيت است و يا به بيماريهاي ديگري از قبيل افسردگي ، بالا بودن سن و ... مربوط مي شود .

ساير علائم با شيوع كمتر شامل درد عضلاني و مفصلي ، تهوع ،كاهش اشتها ،درد مبهم شكمي ، احساس تب و كاهش وزن مي باشد . علائم به ندرت شديد و غير قابل تحمل شده و سبب اختلال در كار و زندگي مي شود . تعدادي از بيماران مبتلا به هپاتيت C مزمن ، هيچگونه علامتي ندارند . به طور كلي اين بيماري داراي سير كندي بوده و تا هنگامي كه آسيب كبدي شديد به بيمار وارد نشده ، علائم بيماري مشخص نمي شود .

شيوع گسترده آنتي بادي HCV در سطح جهاني حاكي است كه اين ويروس علي رغم وجود تظاهرات باليني ناچيز به سهولت انتقال مي يابد .

سير بيماري و عوارض آن

پس از آلوده شدن به اين ويروس حدود %15 افراد آلوده خودبخود بهبود مي يابند و در %85 موارد بيماري طولاني مدت ( بيش از 6 ماه ) ايجاد مي شود . از بين اين دسته از بيماران ، پيش آگهي براي بيماراني كه فقط به عفونت HCV مبتلا هستند و افزايش قابل توجهي در آنزيم هاي كبدي و تغييرات بافتي در كبد مشاهده نمي شود ، نسبتا خوب بوده و پيشرفت بيماري به سمت نارسايي كبدي بسيار آهسته مي باشد .

- حدود 10 سال بعد از آلودگي به هپاتيت C ، بيماري مزمن توأم با شواهد آسيب كبدي ايجاد مي شود .

- سيروز كبدي در 10 تا %20 افراد مبتلا به هپاتيت C مزمن پس از يك دوره 10 تا 20 ساله بروز مي كند .

- در درصد كمي از بيماران نيز امكان ايجاد سرطان كبدي پس از 20 تا 30 سال شروع بيماري وجود دارد .

پيشگيري

مهمترين اقدامات جهت پيشگيري از انتقال HCV عبارتست از :

آموزش و مراقبت بهداشتي در گروههاي پر خطر و عموم جامعه

غربالگري محصولات خوني و عدم استفاده از خون اهدا كنندگان در معرض خطر

اجتناب از رفتارهاي پر خطر از قبيل برقراري روابط جنسي نامشروع ، اعتياد تزريقي ، خال كوبي و ...

روشهاي تشخيص آزمايشگاهي

1) شناسايي آنتي بادي ضد ويروس هپاتيت Ab C( HCV ) به روش الايزا

مثبت بودن اين تست نشان مي دهد كه شايد فرد به هپاتيت C آلوده باشد ولي بين عفونت حاد يا مزمن افتراق نمي دهد . بعد از مثبت شدن الايزا انجام تست هاي تأئيدي لازم است .

منفي شدن الايزا يعني يا فرد آلوده نيست ، يا در اوايل سير بيماري بوده و هنوز آنتي بادي ايجاد نشده است .

توجه : اگر فرد داراي سابقه تماس با HCV باشد يا داراي خطر بالاي ابتلا به HCV باشد ولي آزمايش او منفي باشد بايد شش ماه بعد آزمايش تكرار شود .

2) رببا : آزمون تكميلي است كه در كليه افراداي كه آزمايش الايزا مثبت دارند ، بايد انجام شود . اين تست نسبت به الايزا اختصاصي تر مي باشد .

3) NAT و PCR : حساسترين آزمايش هاي تشخيص هپاتيت C مي باشند . اساس آنها شناسايي RNA ويروس مي باشد . اين تست ها 1-2 هفته پس از تماس و هفته ها قبل از افزايش آنزيم هاي كبدي و آنتي بادي ويروس قابل بررسي مي باشد .

4) بيوپسي كبد : نمونه گيري از كبد در موارد اثبات تشخيص هپاتيت C ، رد ساير علل هپاتيت ، تعيين شدت بيماري كبد و تعيين نتيجه درمان و پيش آگهي بيماري كاربرد دارد .

توجه : اطلاعات فوق در مورد تست هاي تشخيصي هپاتيت C بسيار كلي بوده و موارد كاربرد اين تست ها و تفسير نتايج آزمايش منحصرا بايد توسط پزشك صورت گيرد .

برنده و تماس بافت مخاطي با خون HCV مثبت بوده اند .

درمان : با در نظر گرفتن سير طبيعي عفونت با HCV سه هدف عمده براي درمان وجود دارد :

1) جلوگيري از بروز سيروز و عوارض آن

2) كاهش تظاهرات خارج كبدي بيماري

3) پيشگيري از سرايت بيماري به ديگر افراد

در صورت نياز به درمان ، امروزه از داروهاي مختلفي مي توان استفاده نمود كه در هر مورد با نظر پزشك نوع دارو و طول دوره درمان تعيين مي شود .

يكي از رايج ترين درمان هايي كه براي هپاتيت C استفاده مي شود اينترفرون مي باشد . اينترفرون دارويي است كه از طرفي اثرات ضد ويروسي دارد و از طرف ديگر باعث تقويت سيستم ايمني و دفاعي بدن ميزبان مي شود .

در هپاتيت C حاد ، اينترفرون با برداشت ويروس از بدن ، از صدمات بيشتر كبدي جلوگيري مي كند و از احتمال مزمن شدن بيماري مي كاهد . در هپاتيت C مزمن ، اين دارو وارد آمدن صدمه بيشتر به كبد جلوگيري كرده ، در برخي بيماران التهاب كبد را متوقف كرده و گاهي اوقات بيماري را از بدن فرد ريشه كن مي كند اما صدمات قبل و آشكار بوجود آمده در كبد را بهبود نمي بخشد . البته اين دارو عوارض متعددي نيز دارد لذا در هر مورد بايد زير نظر پزشك معالج مصرف شود .

در چه كساني توصيه به انجام آزمايش مي شود ؟

آزمايش بايد بطور روتين بر روي افرادي صورت مي گيرد كه بيشتر از ديگران در معرض ابتلا به HCV مي باشند . بعلاوه براي هر كس كه مايل باشد وضعيت خود را در زمينه عفونت HCV بسنجد ، امكان انجام آزمايش فراهم است . در تمام موارد ، آزمايش بايد با مشاوره مناسب و مراجعه بعدي براي پيگيري همراه باشد .

افرادي كه آزمايش روتينHCV براي آنها توصيه مي شود :

- افرادي كه داروهاي ممنوعه تزريق كرده اند حتي كساني كه سالها پيش يك يا چند مرتبه اين كار را انجام داده اند .

- افرادي كه قبل از ژوئيه 1992 خون تزريق كرده و يا پيوند عضو انجام داده اند .

- كساني كه كنسانتره فاكتورهاي انعقادي را قبل از سال 1987 دريافت كرده اند .

- افرادي كه تحت دياليز طولاني مدت قرار گرفته اند .

- نوزادان متولد شده از مادران HCV مثبت

- كاركنان كادر بهداشتي و درماني كه دچار فرورفتگي سر سوزن ، تماس با اشياء

مشاوره

ارزيابي اوليه طبي از يك فرد HCV مثبت نياز به تخصصي خاصي ندارد ( مانند هپاتولوژيست يا متخصص دستگاه گوارش ) . بهرحال پزشك ارجاع دهنده بايستي با تفسير اقدامات تشخيصي براي اطمينان از ابتلاي شخص به عفونت مزمن HCV و شواهد بيماري كبد آشنا باشد بعلاوه پزشك بايد با متخصص درمان هپاتيت C مزمن در تماس باشد .

نتيجه آزمايش زماني مثبت گزارش مي شود كه Anti HCV به روش الايزا و همچنين آزمايشهاي RIBA مثبت شوند . بيماراني كه نتايج مثبت تأئيد شده اند بايد مورد مشاوره قرار گرفته و راهنمايي شوند . لازم است كه اين افراد زير نظر يك متخصص بيماريهاي كبدي از نظر RNA ويروس و شدت بيماري ارزيابي شده و اقدامات درماني ضد ويروس براي آنان اعمال شود . اطلاعاتي كه به اين افراد داده مي شود بايد شامل موارد زير باشد :ئ

1) آگاهي لازم و كافي از نوع بيماري و علت آن

2) آگاهي در خصوص نياز فرد به آزمايش مجدد و مشاوره

3) دادن اطلاعات لازم و كافي بصورت شفاهي يا كتبي جهت تصميم گيري فرد براي آزمايش و درمان

4) در اختيار گذاشتن فهرست كاملي از مكانهايي كه فرد مي تواند جهت انجام آزمايش يا مشاوره و درمان به آنجا مراجعه كند

5) توصيه هاي لازم جهت پيشگيري از آسيب بيشتر كبد . ( منع مصرف الكل ، مصرف داروهاي ضد ويروس ، واكسينه شدن بر عليه هپاتيت A و B ، پنوموكوك وانفلوانزا و ترك مواد مخدر )

6) توصيه جهت كاهش خطر انتقالي به ديگران

7) توصيه هاي لازم در خصوص بارداري و شير دهي

8) اطمينان دادن به بيمار در مورد عدم انتقال و سرايت HCV از طريق تماسهاي معمول در خانه ، اجتماع يا محيط كار و ...

9) معرفي بيماري به گروه هاي حمايت كننده

10) هر گونه اطلاعات اضافي مورد نياز

چند توصيه به افراد مبتلا به هپاتيت مزمن :

اجتناب از مصرف الكل و مواد مخدر

مصرف تغذيه صحيح

ورزش

مشورت با دكتر قبل از مصرف هر نوع دارو

تزريق واكسن هپاتيت A و B

توضيح راههاي انتقال بيماري به ديگران

و جهت جلوگيري از انتقال عفونت به ديگران :

توصيه به عدم اهداي خون ، بافت واسپرم

استفاده نكردن از وسايل شخصي مشترك مثل مسواك ، تيغ ، ريش تراش و ...

پوشاندن زخم هاي باز پوستي به منظور جلوگيري از انتقال عفونت

استفاده از كاندوم لاتكس در صورت داشتن شريك جنسي ثابت

انتقال خون و هپاتيت C

انتقال خون كه در طول ده سال گذشته روش قابل توجهي در سرايت HCV بوده است ، هم اكنون نقش مهمي در اين امر ندارد و به ندرت از طريق خون فردي به HCV آلوده مي شود و يا به كار بردن روشهاي دقيق و حساس شناسايي ويروس ، اين خطر تقريبا به صفر نزديك شده است .

اغلب افرادي كه در اثر انتقال خون به اين ويروس آلوده شده ( از جمله افراد مبتلا به تلاسمي و هموفيلي كه بطور مكرر خون يا فاكتورهاي تغليظ شده دريافت مي كنند ) مربوط به سالهاي قبل از شناسايي اين ويروس مي باشند .

تشخیص هپاتیت سی

 

راه تشخیص این بیماری انجام آزمایش آنتی بادی ضد ویروس به روش الیزا است. در فردی که این آزمایش مثبت است باید با استفاده از آزمایش دقیق تر « ریباRIBA » یا « بلات Western BLOT» و آزمایش دقیق تر «پی- سی- آر» (HVC RNA) وجود بیماری و شدت آن را اثبات کرد.

درمان هپاتیت «C»

جهت بیماری هپاتیت «C» درمان موثری وجود دارد. مصرف توأم داروی اینترفرون آلفا و قرص ریباورین می‌تواند در 30 تا 50 درصد موارد به کنترل بیماری منجر شود. داروی اینترفرون ساخت داخل ( پی- دی فرون ) در درمان بیماری معادل داروهای خارجی است. آمپول اینترفرون به صورت هفته ای سه بار تزریق می‌شود. مقدار و مدت مصرف را پزشک تعیین می‌کند.

 

بیماران باید حداقل ماهیانه جهت بررسی و انجام آزمایشات مراجعه نمایند. هپاتیت «سی» قابل درمان است و در صورت مصرف دقیق داروها امکان ریشه کنی وجود دارد. پس امروزه می‌توان نسبت به مهار بیماری و بازگرداندن زندگی سالم به بیماران اقدام کرد به شرطی که بیماران در مراحل زودرس بیماری تشخیص داده شوند و با پزشک همکاری نمایند.

 

قابل توجه بیماران مبتلا به هپاتیت «C»

امروزه اهمیت تعیین نوع ویروس (ژنوتیپ) هپاتیت «C» در تعیین استراتژی درمان حایز اهمیت است. در انواع 2 و 3، درمان به مدت 6 ماه و انواع 1 و 4 به مدت یک سال صورت می‌گیرد. بدیهی است با توجه به فراهم شدن امکان انجام تعیین ژنوتیپ هپاتیت «C» در آزمایشگاههای ایران انجام آن قبل از شروع درمان ضروری است.