مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

هنر سخنرانی‌ و سخنوری‌

مقدمه

بشر از دیر زمان‌ با فن‌ سخنوری‌ یا خطابه‌ آشنا بوده‌ و برای‌ پیشبرد مقاصد خود و اقناع‌دیگران‌ از نیروی‌ خدادادی‌ استفاده‌ می‌ كرده‌ است‌ . آدمی‌ از آن‌ زمان‌ كه‌ زندگی‌اجتماعی‌ خود را آغاز كرده‌ و جوامع‌ را تشكیل‌ داده‌ ، برای‌ بیان‌ مقاصد و هم‌ آهنگ‌كردن‌ خود با اجتماعی‌ كه‌ در آن‌ می‌ زیسته‌ به‌ سخن‌ گفتن‌ پرداخته‌ است‌ و بر اساس‌اعتقادات‌ دینی‌ ، كلام‌ موهبتی‌ آسمانی‌ است‌ كه‌ از طرف‌ خداوند به‌ بندگان‌ عطا گردیده‌و سبب‌ برتری‌ آدمی‌ از دیگر حیوانات‌ شده‌ است‌ . برای‌ شناخت‌ بهتر سخنوری‌ تعاریفی‌ را در مورد آن‌ می‌آوریم‌ :

1 ـ سخنوری‌ فن‌ اقناع‌ و ترغیب‌ است‌ به‌ وسیله‌ سخن‌ ، و غرض‌ از آن‌ بدست‌ آمدن‌ این‌دو نتیجه‌ است‌ پس‌ باید گفت‌ موضوع‌ علم‌ سخنوری‌ چیزی‌ است‌ كه‌ بوسیله‌ آن‌ غرض‌ ازسخنــوری‌ حاصل‌ می‌ شود یعنــی‌ سخن‌ گوینده‌ را بــاور می‌ كند و بـر منظوراو برانگیخته‌ می‌ شود

2 ـ در تعریف‌ سخنوری‌ علما فن‌ معتقدند كه‌ بوسیله‌ این‌ فن‌ گوینده‌ شنونده‌ را از مطالب‌خود آگاه‌ كند یا وی‌ رابه‌ سخنان‌ فصیح‌ و بلیغ‌ خود قانع‌ سازد یا به‌ كاری‌ راغب‌ نماید

3 ـ گزارش‌ شفاهی‌ یا سخنرانی‌ عبارت‌ است‌ از انتقال‌ عقاید و آرا از طریق‌ بیان‌ و صحبت‌كردن‌ در میان‌ تعریفهای‌ ارائه‌ شده‌ تنها تعریف‌ دوم‌ است‌ كه‌ به‌ سخن‌ صفت‌ فصیح‌ و بلیغ‌ داده‌ وآن‌ را از كلام‌ عادی‌ متمایز ساخته‌ است‌ زیرا سخنوری‌ یكی‌ از فنون‌ ادبی‌ است‌ و با سخن‌گفتن‌ عادی‌ و محاوره‌ فرِ دارد . در سخنوری‌ این‌ نكته‌ مورد بحث‌ قرار می‌ گیرد كه‌گوینده‌ باید از چه‌ اصول‌ و قواعدی‌ پیروی‌ كند و كلام‌ را به‌ چه‌ ترتیبی‌ بگوید كه‌ علاوه‌ بررساندن‌ مقصود ، شنونده‌ را به‌ درك‌ آن‌ علاقمند سازد و او را آماده‌ پذیرش‌ سخن‌ خودكند . البته‌ نخستین‌ كار هر سخنران‌ تأثیر نهادن‌ در قلب‌ و روح‌ شنونده‌ ، برای‌ بر آوردن‌مقصود خاصی‌ و دیگری‌ آگاهی‌ از تكنیكهایی‌ كه‌ برای‌ گذاشتن‌ چنین‌ تأثیری‌ لازم‌ است‌ارسطو هنر سخنوری‌ را اینگونه‌ تعریف‌ می‌ كند : هنر سخنوری‌ را می‌ توان‌ توانایی‌بكارگیری‌ روشهای‌ قانع‌ كردن‌ مخاطب‌ در هر مورد تعریف‌ كرد . این‌ كاری‌ است‌ كه‌ ازسایر هنرها ساخته‌ نیست‌ هر هنر یا علمی‌ می‌ تواند مقوله‌ های‌ خاص‌ خودش‌ را به‌مخاطب‌ بقبولاند مثلاً علوم‌ پزشكی‌ مردم‌ را قانع‌ می‌ كند كه‌ چه‌ چیزبرای‌ سلامتی‌ مفید وچه‌ چیز مضر است‌ اما ما به‌ هنر سخنوری‌ به‌ عنوان‌ قدرت‌ به‌ كارگیری‌ روشهای‌ ترغیب‌ وقانع‌ كردن‌ مخاطب‌ تقریباً در هر زمینه‌ ای‌ می‌ نگریم‌ بر اساس‌ مطالب‌ مذكور می‌ توان‌سخنوری‌ را چنین‌ تعریف‌ كرد : « فن‌ سخنوری‌ به‌ مجموعه‌ اصول‌ و قواعدی‌ گفته‌ می‌ شود كه‌ سخنور با استفاده‌ از آن‌ درذهن‌ مستمعان‌ خود تأثیر لازم‌ را بجا می‌ گذارد و به‌ مقصودی‌ كه‌ دارد برسد »

انواع سخنرانی

1 ـ سخنوری‌ سیاسی‌ : مخصوص‌ كسانی‌ است‌ كه‌ دست‌ اندركار سیاسی‌ هستند مانند زمامداران‌ ممالك‌ ، وزرا ،فرستادگان‌ كشورها به‌ سازمانهای‌ جهانی‌ ، نمایندگان‌ دولت‌ در مجلس‌ مقننه‌ و بطور كلی‌آنانكه‌ به‌ نحوی‌ از انحاء در امور سیاسی‌ دخالت‌ دارند . سخنور سیاسی‌ باید علاوه‌ بر آگاهی‌ از اصول‌ و قواعد سخنوری‌ علوم‌ و فنون‌ گوناگونی‌را كه‌ در عالم‌ سیاست‌ كاربرد دارد بداند با اوضاع‌ و احوال‌ كشور خود و مردم‌ آن‌ آشناباشد از جریانات‌ سیاسی‌ و آنچه‌ در جهان‌ می‌ گذرد بی‌ خبر نماند ملتهای‌ جهان‌ را بخوبی‌بشناسد و از روحیات‌ هر یك‌ از آنان‌ اطلاعات‌ لازم‌ بدست‌ آورد تا بتواند با احاطه‌ كامل‌به‌ مسایل‌ سیاسی‌ نقش‌ خود را بخوبی‌ ایفاء كند و وجودش‌ چه‌ در داخل‌ و چه‌ در خارج‌كشور منشاء اثری‌ باشد .

2 ـ سخنوری‌ قضایی‌ : مخصوص‌ جلسات‌ دادگاههاست‌ و برای‌ رفع‌ اتهام‌ یا دفاع‌ از حق‌ بكار می‌ رود . شرط‌ اول‌ سخنوری‌ قضایی‌ اطلاع‌ كامل‌ از علم‌ حقوِ و دانشهای‌ دیگری‌ از قبیل‌ فلسفه‌ ،منطق‌ ، فقه‌ ، تاریخ‌ و روانشناسی‌ می‌ باشد لذا غالباً طرح‌ شكایت‌ یا دفاع‌ به‌ عهده‌ كسانی‌واگذار می‌ شود كه‌ از علوم‌ فوِ الذكر آگاهی‌ دارند این‌ اشخاص‌ را در اصطلاح‌ قضایی‌وكیل‌ دادگستری‌ گویند .

3 ـ سخنوری‌ علمی‌ : یكی‌ از مختصات‌ عصر حاضر رواج‌ و تداول‌ سخنوری‌ علمی‌ است‌ روزی‌ نیست‌ كه‌ دریكی‌ از نقاط‌ جهان‌ كنگره‌ یا سمیناری‌ تشكیل‌ نشود و در آن‌ مجامع‌ دانشمندان‌ و محققان‌در باره‌ مطالب‌ مختلف‌ علمی‌ بحث‌ و گفتگو نكنند . پیشرفت‌ سریع‌ دانش‌ و بطلان‌ نظریه‌های‌ قدیم‌ علمی‌ ایجاب‌ می‌ كند كه‌ دانشمندان‌ جهان‌ دور هم‌ گرد آیند و عقاید و افكارخود را برای‌ همگان‌ و مردم‌ علاقمند بیان‌ كنند و اگر قانون‌ جدیدی‌ كشف‌ كرده‌ یا به‌وجود مادة‌ تازه‌ ای‌ پی‌ برده‌ اند درستی‌ آن‌ قانون‌ را به‌ اثبات‌ رسانند و یا خصوصیات‌ماده‌ جدید را تشریح‌ كنند . ناگفته‌ پیداست‌ كه‌ سخنرانی‌ علمی‌ به‌ مراتب‌ دشوار تر از انواع‌ دیگر سخنرانی‌ است‌ زیراسخنران‌ در عین‌ حال‌ كه‌ باید حق‌ مطلب‌ را ادا كند و از مسیر یك‌ پژوهش‌ علمی‌ خارج‌نشود ناگزیر است‌ تدابیری‌ اتخاذ كند كه‌ گفته‌ هایش‌ ملال‌ انگیز و كسالت‌ آور نباشد ومطالب‌ بسیار مهم‌ علمی‌ با بیان‌ ساده‌ و درخور فهم‌ همه‌ حضار ایراد گردد . گفتن‌داستانهای‌ كوتاه‌ و آوردن‌ مثلهای‌ مختلف‌ و همچنین‌ خواندن‌ اشعاری‌ به‌ مناسبت‌ حال‌ ومقال‌ و ذكر نكته‌ های‌ ظریف‌ و لطیف‌ عواملی‌ است‌ كه‌ می‌ تواند به‌ یاری‌ سخنران‌ بشتابدو سخن‌ او را از یكنواختی‌ بیرون‌ آرد .

4 ـ سخنوری‌ تشریفاتی‌ : این‌ نوع‌ سخنرانی‌ كه‌ آن‌ را سخنرانی‌ نمایشی‌ نیز می‌ گویند بیشتر در مجالس‌ رسمی‌ انجام‌می‌ گیرد و در مواردی‌ است‌ كه‌ بخواهند از كسی‌ تجلیل‌ كنند و خدمات‌ او را موردستایش‌ قرار دهند . سخنانی‌ كه‌ موقع‌ تجلیل‌ از مقام‌ علمی‌ ، ادبی‌ یا سیاسی‌ كسی‌ گفته‌ می‌ شود همچنین‌خطابه‌ هایی‌ كه‌ مثلاً هنگام‌ دادن‌ دكترای‌ افتخاری‌ به‌ یك‌ شخصیت‌ بزرگ‌ ایراد می‌ گردداز این‌ قبیل‌ است‌ .

5 ـ سخنوری‌ منبری‌ : سخنوری‌ منبری‌ كه‌ آن‌ را می‌ توان‌ سخنوری‌ مذهبی‌ نیز نامید بیشتر مخصوص‌ روحانیان‌و راهنمایان‌ دینی‌ و مذهبی‌ است‌ و تكیه‌ سخنور بیشتر به‌ كلام‌ خدا و تعلیمات‌ انبیاء واولیاست‌ . هدف‌ این‌ سخنوری‌ نشان‌ دادن‌ راه‌ راست‌ و تقویت‌ ایمان‌ مردم‌ است‌ بنابراین‌بیش‌ از هر چیز با معنویات‌ سر و كار دارد .

راهنماییهای‌ عملی‌ برای‌ گفتگو ی‌ مؤثر

در نوشته های قبلی در مورد تاکتیکهایی گفتاری در روابط عمومی مطالبی ارائه شد و در این بخش راهنماییهای‌ عملی‌ برای‌ گفتگو ی‌ مؤثر تقدیم می شود :

1 ـ تا آنجا كه‌ مقدور است‌ از پیش‌ با تماس‌ با مخاطب‌ یا مخاطبین‌ وقتی‌ برای‌ گفتگوتعیین‌ كنید و در زمان‌ تعیین‌ شده‌ با آمادگی‌ قبلی‌ به‌ گفتگو بپردازید و خود را برای‌ شنیدن‌و گوش‌ دادن‌ آماده‌ كنید .

2 ـ در آغاز گفتگو خودتان‌ و سمت‌ تان‌ را بگویید و هدف‌ از گفتگو را بطور خیلی‌خلاصه‌ تشریح‌ كنید . این‌ امر به‌ او كمك‌ می‌ كند تا با شناخت‌ شما دقیق‌ تر و با آگاهی‌بیشتر با شما گفتگو نماید .

3 ـ مختصر ولی‌ كامل‌ صحبت‌ كنید، حاشیه‌ نروید ، صحبتهایی‌ كه‌ به‌ موضوع‌ ارتباط‌ندارد بیان‌ نكنید توضیح‌ واضحات‌ ندهید و گفتار خود را تكرار نكنید .

4 ـ به‌ سئوالات‌ با دقت‌ گوش‌ كنید و بدون‌ حاشیه‌ رفتن‌ و افزودن‌ مطالب‌ اضافی‌ پاسخ‌دهید .

5 ـ قدردانی‌ و تشكر خود را از كمكی‌ كه‌ خواهد كرد بیان‌ دارید و از وقتی‌ كه‌ برای‌گفتگو در اختیار شما گذاشته‌ شد تشكر كنید .

6 ـ در هنگام‌ ترك‌ مخاطب‌ شماره‌ تلفنی‌ كه‌ بتواند از طریق‌ آن‌ پیرامون‌ موضوع‌ اطلاع‌بیشتری‌ را كسب‌ كند و با شما تماس‌ بگیرد در اختیار وی‌ قرار دهید . گفتگوهای‌ چهره‌ به‌ چهره‌ ابزار اصلی‌ ارتباط‌ با مدیران‌ مؤسسه‌ ، سرپرستان‌ و كارمندان‌بخشهای‌ گوناگون‌ و مراجعه‌ كنندگان‌ است‌ . ارتباط‌ گفتاری‌ به‌ شكل‌ سخنرانی‌ ، كنفرانس‌ و مصاحبه‌ های‌ مطبوعاتی‌ و رادیو تلویزیونی‌و اشكال‌ دیگر برای‌ مسئولین‌ روابط‌ عمومی‌ پیش‌ می‌ آید كه‌ عمده‌ ترین‌ انواع‌ آن‌ را درادامه‌ تقدیم خواهیم نمود.

تا کتیک های گفتاری در روابط عمومی

خیلی‌ پیش‌ از اینكه‌ انسانها به‌ كمك‌ نوشتار با یكدیگر ارتباط‌ برقرار كنند از صدا به‌ عنوان‌ابزار ارتباط‌ استفاده‌ می‌ كردند گفتار به‌ عنوان‌ ابزار انتقال‌ اطلاعات‌ و تجربه‌ و بیان‌ احساس‌ سابقه‌ ای‌ بیشتر از نوشتاردارد پس‌ از گذشت‌ هزاران‌ سال‌ هم‌ اكنون‌ نیز گفتار یكی‌ از مؤثرترین‌ ، قویترین‌ ومتداولترین‌ شكل‌ ارتباط‌ انسانی‌ است‌ برای‌ مسئولین‌ روابط‌ عمومی‌ گفتگو ، مصاحبه‌ و سخنرانی‌ پایدارترین‌ و محوری‌ ترین‌شكل‌ ارتباط‌ می‌ باشد گفتار عادی‌ و گفتار ترغیبی‌ هر گاه‌ شخصی‌ بطور ساده‌ منظور خود را بگوید و مخاطب‌ بدون‌ انتخاب‌ و توضیح‌ وتفسیر هدف‌ گفتار او را بر آورد این‌ نوع‌ ارتباط‌ یك‌ ارتباط‌ خطی‌ و عادی‌ است‌ . ولی‌چنانچه‌ گوینده‌ سعی‌ نماید با بحث‌ و دلیل‌ و ایجاد انگیزه‌ مخاطب‌ و یا مخاطبین‌ را تشویق‌و ترغیب‌ به‌ انجام‌ كار و یا پذیرفتن‌ عقیده‌ ای‌ بنماید این‌ نوع‌ گفتار را ترغیبی‌ و تشویقی‌می‌ نامند. آنچه‌ به‌ عنوان‌ تاكتیك‌ های‌ گفتاری‌ در روابط‌ عمومی‌ مورد توجه است گفتار ترغیبی‌ و تشویقی‌ است‌ و مسئولین‌ روابط‌ عمومی‌ عموماً با این‌ نوع‌گفتار « گفتار ترغیبی‌ و تشویقی‌ » در كارهای‌ خود دست‌ می‌یازند

چشمان مستمعین می شنوند

قبل از این که سخنور لب به سخن بگشاید ،مستمعین با آنچه می بینند او را ارزیابی می کنند ،نحوه راه رفتن او هنگام حرکت به جایگاه سخنرانی ،ایستادن یا نشستن ، چهره ظاهری وتناسب اندام او شادی یا افسردگی وطرز نگاه او ، در نهایت نوع لباس و آراستگی ، همه در قضاوت مستمعین موثر است . آنچه امروزه در روانشناسی مورد بحث است عوامل موثر در ادراک می باشد یعنی آن دسته از عواملی که در وهله ی اول می تواند نظر بینندگان را به خود جلب کند ودر نوع قضاوت وبینش آنان تأ ثیر گذارد .

آراستگی سخنور

آراستگی یا عدم آراسته بودن سخنور ، نوع لباس ورنگ آن ، هر کدام تصویر خاصی در ذهن مخاطبین می گذارد .سخنور باانتخاب رنگ لباس خود در روحیه ی مستمعین اثر می گذارد .رنگهای روشن ، همواره شادی بخش است وحتی در روحیه سخنور نیز تأ ثیر مثبت دارد .به عنوان نمونه رنگ زرد در قرآن شادی آفرین معرفی شده است آنجا که می فرماید :"زرد یکدست که رنگ آن ببینندگان را شاد ومسرور سازد " از سوی دیگر آراستگی سخنور احترام به مستمعین است .او با آراستگی خود به مخاطبین پیام می دهد که من برای شما احترام قائل هستم وشما را شایسته ی آن می بینم که در مقابلتان آراسته ظاهر شوم . این خود ارتباطی لطیف وبی کلام است وجلب توجه مستمعین را به همراه دارد

رفتارو حرکات سخنور

رفتار وحرکات فیزیکی سخنور، صلابت سخنور در قدم زدن ،آراسته ومحکم گام بر داشتن وقامت استوار وبا صلابت سخنور ، او را شخصی بدون اضطراب وعلاقه مند به حضور درجمع می کند .

تبسم سخنور

چهره ی سخنور قبل از آنکه لب بگشاید با مستمعین سخن می گوید .سخنور متبسم قبل از شروع کلام با تبسم خود پیام دوستی وتمایل به ارتباط با مستمعین خود می دهد .تبسم سخنور قبل از کلام ، دسته گلی است که به مستمعین هدیه می شود ،گلی که دیده نمی شود اما عطر آن همه جا را معطر می کند .پس به غیر از ظاهر آراسته ی سخنور ، تبسم او نیز نوعی ارتباط غیر کلامی شیرین محسوب می شود که شنوندگان را آماده ی شنیدن ،توجه ودقت می کند .یک ضرب المثل چینی می گوید :" اگر قادر نیستی تبسم کنی فروشندگی نکن ، چون کسی از شما خرید نخواهد کرد " .اما سخنور عبوس از دیدگاه مخاطبین شخصی است که با چهره ی خود فریاد می زند به من نزدیک نشوید ! چهره ی او عدم اشتیاقش را نسبت به دیدار دیگران فریاد می زند ، زیرا شخصی که در دلش شوق دیدار وارتباط با دیگران فریاد می زند به طور قطع چهره ای شاد خواهد داشت ،البته این چهره آینه شوق درونی اوست وتصویری است موثر برای ارتباط .

سخنور همواره به آرامش درونی وحفظ تعادل روحی وتمرکز حواس نیازمند است ،تمرکزی که بتواند از لابلای اندوخته های سخنور بهترین را برگزیند وتمرکز حواس وحفظ تعادل روحی ، قدرت مانور خطیب را بالا می برد .قدرت ارزیابی سخنور وارتباط او با مستمعین ، جمع بندی سخنان ، آمادگی روحی او برای غلبه بر تکه پرانی های احتمالی مخاطبین ، ورفع اشتباهات لفظی به نحوی که مانع بر هم خوردن جوّ شود همه وهمه با آرامش درونی وتمرکز حواس سخنور بستگی دارد .پس بهتر است سخنور از آنچه در بهبود تمرکز حواس او موثر است آگاه باشد .

تجزیه وتحلیل سخن در لحظات قدم زدن ، هنگام ورزش ، قبل از خواب وهر زمان که فرصتی دست داد به میزان جرأت می افزاید واو را در انتقال مطالب یاری می کند .

چهره شاد وخندان

تبسم موجب گشادی عروق خونی می گردد وخون بیشتری را باسرعت بهتر در اختیار اعضای بدن از جمله مغز قرار می دهد .تبسم وخندان بودن موجب تحریک تولید (بتا اندرفین )در مغز می گردد که این ماده ،به علت آرامبخش بودن باعث کاهش اظطراب وبالطبع بهبود تمرکز حواس می گردد .همچنین تبسم تعادل طبیعی را حفظ می کند .

تغذیه در سخنوری

نوع ، مقدار وزمان تغذیه ، تاثیر شگرفی در تمرکز حواس انسان دارد .از آنجا که مغز انرژی خود را از قند می گیرد ،هرگاه مقدار قند قابل دسترس مغز کاهش یابد تفکر آشفته وکندتر می شود .هرگاه غذای خورده شده کافی وقند خون در محدوده ی طبیعی حفظ شود تفکر تند وروشن وخلق عالی ورفتار خوب وچهره ی شاد در شخص بروز می کند