مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

هنر كاشي‌كاري

 

كاشي از ديدگاه مواد اوليه و شيوه‌ي ساخت با سفال خويشاوند است منسوب به شهر كاشان است و كهن‌ترين نمونه‌ي آن، آجر لعاب دار مربوط به زيگورات چغازنبيل در دوره‌ي ايلام ميانه(1250 پيش از ميلاد) مي باشد كه در دشت شوش باستان قرار دارد. در پايان سده‌ي ششم پيش از ميلاد، در كاخ آپاداناي داريوش در شوش، آجرهاي لعاب‌دار بي همتايي در تزيينات كاخ به كار برده شدند كه سربازان گارد جاويدان و ساير نقوش رايج در دربار هخامنشي را در كمال ظرافت و زيبايي نشان مي‌دادند . اين صنعت در دوره‌ي اشكانيان رو به افول نهاد و گاه آجر لعاب‌دار در درپوش تابوت‌ها به كار رفت. در دوره ي ساسانيان، كاشي معرق از نوع مرغوب آن رواج پيدا كرد و در بناهاي اين دوره، به ويژه در كاخ بيشاپور و كاخ تيسفون، به كار برده شد.نقش هاي اين كاشي ها عبارت از زنان چنگ زن، بافنده و دارنده‌ي گل و مردان سالخورده است كه با قطعه‌هاي كوچك كاشي به رنگ‌هاي نارنجي، قهوه‌اي، زرد ، قرمز، گلي و آبي ، يشمي، شيري و خاكستري صورت گرفته و نشان دهنده‌ي كار دقيق و تنوع رنگ هاي رايج در دوره‌ي ساسانيان است.

كاشي در تزيينات سده‌هاي نخستين دوران اسلامي تاريخ ايران جاي خود را به هنر گچ بري داد و براي نخستين بار در معماري دوره‌ي سلجوقيان رايج گرديد، آن هم با رنگ فيروزه اي. در مدتي افزون بر يك سده در قلمروي سلجوقي كارآيي كاشي‌كاري گسترش يافت و در ابتدا جهت آراستن قسمت‌هاي فوقاني مناره ها و برجسته نمودن جملات مقدس مذهبي و آسان نمودن بازخواني آن‌ها به كار مي‌رفت. منار‌هاي سين، ساربان و مسجد علي در اصفهان، از نمونه‌هاي عالي اين هنر در دوران سلجوقي به شمار مي‌روند. كاشي كاري كامل، به معناي پوشانيدن تمام سطح بنا با قطعات كوچك كاشي به رنگ‌هاي مختلف ناگهان به وجود نيامد، آن گونه كه از هنگام كاربري قطعات فيروزه‌اي كاشي در بناهاي دور‌ه‌ي سلجوقي تا تكميل كاشي‌كاري 200 سال به درازا كشيد. اين هنر از سده‌ي هفتم هجري به آستانه‌ي تكامل خود رسيده و در آرامگاه اولجايتو (گنبد سلطانيه) هم در سطوح دروني و هم در سطوح بروني و سر در خانقاه شيخ عبدالصمد نطنز به كار رفته است. به مرور زمان كه كاشي جاي خود را در تزيينات بناها باز مي‌كرد، فن كاشي‌كاري و كاشي‌سازي نيز پيشرفت نمود و طرح‌هاي هندسي با تزيينات گل و بوته آميخته شد، كم كم رنگ‌هاي شفاف نيز به كار برده شد. از قرار معلوم مركز كاشي‌سازي و كاشي‌كاري، اصفهان، كاشان، يزد و كرمان بوده است. به چهاررنگي كه در گنبد سلطانيه به كار رفته، رنگ پنجم يعني سبز و رنگ ششم يعني قهوه‌اي، در نيمه ي سده ي هفتم هجري در اصفهان افزوده شد و رنگ هفتم ، يعني زرد طلايي در پايان سده ي هفتم در كرمان ديده مي‌شود. مسجد هفت شويه، امام زاده جعفر، مدرسه و بقعه‌ي بابا قاسم، مدرسه مظفري مسجد جامع در اصفهان و آرامگاه شيخ عبدالصمد در نطنز از نمونه هاي تكامل هنر كاشي‌كاري در اين دوران (سده‌ي هفتم و هشتم ) به شمار مي‌روند.

مايه گرفتن از دو رنگ آبي روشن و سير نه تنها در سده‌ي هشتم هجري بلكه در تمام دوره‌ي تيموريان و دهه‌هاي نخستين دوره‌ي صفويه رواج فراواني داشت. در اين جا بايد اشار‌ه‌اي نيز به كاشي چليپايي شكل و ستاره اي كه فراوان در كاشان ساخته مي‌شده است، داشت. اين كاشي‌ها در كنار هم نصب مي‌شده‌اند و مجموعه‌هاي خويشاوندي صورت مي‌گرفته با نقوش گل و بوته، اسليمي‌ها (در مساجد و آرامگاه‌ها)، پرندگان و حيوانات گوناگون چون اردك، در دوران صفويه به تدريج كاشي‌كاري به عنوان تنها عنصر تزييني جهت فضاهاي دروني و بروني بناها به كار گرفته شد و گنبد، ايوان‌ها، شبستان‌ها وديوارهاي جانبي و محراب‌ها با كاشي آراسته گشتند و در اين زمان افزون بر رنگ‌هاي رايج در دوران پيشين، رنگ قهوه‌اي نيز وارد كاشي‌كاري شد و كاربرد رنگ زرد نيز در رنگ‌ها بيشتر گرديد. كاشي‌كاري اين دوره، تا زمان پادشاهي شاه عباس نخست، از نوع كاشي معرق بود. به اين شكل كه ابتدا طرح نهايي را بر روي كاغذ پياده نموده، سپس آن را بر روي كاشي چسبانده ، آن گاه بر اساس نوع طرح تقسيم‌بندي نموده، قطعات برش خورده را مطابق طرح نخستين در كنار يكديگر چيده و از پشت با گچ به يكديگر متصل مي‌نمودند و بدين ترتيب تركيب نهايي طرح شكل مي‌گرفته است و مي‌گيرد . در زمان پادشاهي شاه عباس بزرگ با اراده‌ي اين پادشاه به ساخت بزرگ‌ترين مسجد عهد صفوي، يعني مسجد جامع عباسي و شتاب و علاقه‌ي شاه در پايان دادن ساخت و تزيين آن، هنرمندان را بر آن داشت تا به ساخت كاشي هفت رنگ اقدام نمايند. بر روي كاشي هفت رنگ، بدون محدوديت، همه‌ي رنگ‌ها به طور هم زمان بر كاشي نقش مي‌بندد.اين كاشي به دليل گسترده تر بودن سطح آن مي‌توانست بر سرعت توليد و نصب بيافزايد كه با اندازه‌ي معمول آن (22×22 سانتي‌متر) در سطوح مسطح قابل استفاده بود. ليكن در سطوح منحني كماكان از كاشي معرق استفاده مي شد و مي‌شود. در دوران قاجار رنگ‌هايي چون قرمز، صورتي و زرد تيره بر رنگ‌هاي پيشين افزوده شدند و هنر كاشي‌كاري نيز دچار افول در نوع و كيفيت كاشي‌سازي و كاشي‌كاري مي‌گرديد. هنرمندان نيز صلاح را در آن ديدند تا كارهاي تزييني ساده تر و آسان تر گردد و چنين شد كه رفته رفته طرح‌هاي هندسي ، كه از پايان دوره‌ي صفويه آغاز گشته بودند، در كاشي كاري‌ها بيشتر خودنمايي كردند و در ضمن كاشي كاري، جملات و واژه‌هاي مذهبي نيز به خط بنايي كه به طرح‌هاي هندسي نزديك است، نمايان شدند.

 

 

جرئیات‌اجرای‌ساختمان ,

دیوار چینی

 

1- دیواری كه از آجر فشاری یا با سنگ مخلوط و یا با مصالح دیگر با ملات ماسه سیمان یا ماسه آهك ویا ملات باتارد چیده شده .

 

2- نمای دیوار را می توان از ابتدا با نما سازی خارجی پیوسته ساخته و به تدریج بالا ببرد بطوری كه هر رگ آجر چینی قسمت جلوی كار آجر تراشیده گذارده و پشت آنرا از آجر فشاری یا مصالح دیگر می چینند.كه ضخامت و مقاومت هر دیوار بستگی به نوع كار بری آن دارد .كه در این ساختمان بیشتر دیوار چینی هابه وسیله آجر لفتون و آجر فشاری انجام گرفته.

 

نحوه شمشه گیری

 

ابتدا بالای یكی از گوشه های هر قسمت ساختمان را مقدم گرفته و یك كروم گچی به یك زاویه نصب می شود، سپس شاغولی آن كروم را به پایین ارتباط داده كروم دیگری به پایین متصل می سازد بعد خط گونیا 90 درجه را به زاویه های دیگر انتقال داده به طوری كه عمل كروم بندی چهار گوشه هر قسمت را زیر پوشش دهد بعد ریسمانی به بالای هر قسمت روی كروم ها گرفته و هر دو متر یك كروم به زیر ریسمان به وجود آورده كه این عمل پایین نیز انجام می شود بعد كروم های قسمت وسط و گوشه ها از بالا به پایین با شمشه چوبی یا آلومینیومی شمشه گچی گرفته روی كروم گچی كه سرتاسر ارتفاع دیوار را در چند قسمت گرفته از ملات گچ و خاك یا ماسه سیمان می پوشانند.

 

فرش كف ساختمان

 

برای عمل فرش كف ابتدا در گوشه های هر قسمت یك قطعه سنگ ساییده شده یا موزائیك یك اندازه بطوریكه تراز روی چهار نقطه باشد قرارمی دهندسپس ریسمانی نازك و محكم به اضلاع بسته و خط گونیا 90 درجه را به گوشه ها انتقال میدهد.بعد ملات را كف آن پهن می كنند و كف را فرش می نمایند البته ریسمان ها را به ترتیب جا به جا می كنند .

 

نحوه اجرای خط گونیا معماری

 

ابتدا از گوشه ها دو ریسمان عمود بر هم بسته و 60 سانتی متر به یك طرف نشان گذارده ضلع همجوار را80 سانتیمتر علامت گذاری می كنیم در این حالت خط ارتباط بین این دو باید 100 سانتیمتر كامل باشد كه در مغایرت ریسمان را جا بجا كرده تا نقطه 100 سانتیمتر تكمیل گردد.كه در این صورت زاویه 90 درجه درست می شود .

 

قرنیز

 

بر روی فرش موزائیك یا سنگ قسمتهای ساختمان قطعه سنگی به دیوارنسب مس شودكه قرنیز نا میده می شود . تا شستشوی كف و تنظیم گچ كاری دیوار ها آسان گردد.كه در بیشتر ساختمان ها این قرنیز حدود 10 سانتیمتر استفاده می شود كه در این جا هم به همین صورت است.

 

 

كاشیكاری

 

.هنگام شروع نصب كاشی به این صورت اقدام می گردد ابتدا خمیری از خاك رس تهیه و آن را می ورزند این خمیر در ظرفی نزدیك دست استاد كار آماده می ماند سپس با گچ یا سیمان یا ماسه یا خاك رس كوبیده شده زیر رگه اول كاشی در یك ضلع كنار دیوار شمشه كاملا تراز به وجود می آورد تا امكان چیدن رگه اول كاشی به وجود آید.

 

دو عدد كاشی دو سر ضلع مو قتا با فاصله حداقل 1 سانتیمتر از دیوار قرار می دهند سپس ریسمانی نازك به بالای آن متصل نموده جلوی كاشی ها را از گل ورزیده شده موقتا بست می زنند بعد شمشه فلزی بسیار صاف جلوی كاشی در حال نصب قرار می دهند و بقیه كاشی ها را پشت شمشه چیده بعد با ریسمان كنترل می نمایند،

 

جلوی بند ها را از گل ورزیده شده كروم موقت گذارده سپس دوغاب سیمان رابه صورت رقیق محلول شده از ماسه پاك و سیمان معمولی آماده با ملاقه به آهستگی پشت كاشی ها را پر می كند تمام اضلاع را در رگ اول دور می گردانندتا امكان كنترل تمام زاویه ها وضلع ها ،گوشه ها و نبشه ها به عمل آیدكه چنان چه كنار ضلعی تكه های غیر استاندارد احتیاج شود كاشی های رگه اول را جا بجا نموده و تكه ها به كنار منتقل شود و دوغاب ریزی پشت انجام گیرد پس از كنترل اضلاع هر بنا رگه های دیگر را از اول شروع و انقدر تكرار می شود تا كاشیكاری در حد مطلوب به اتمام برسد پس از خودگیری كامل ملات كاشی ها دوغابی از رنگ كاشی با سیمان سفید ورنگ مشابه تهیه نموده و با پارچه یا گونی به لای بند ها مالیده و بعد از خشك شدن سطح كاشی ها را كاملا نظافت می نمایند ، در این هنگام نصب كاشی های دیواری خاتمه یافته و آماده فرش سرامیك كف می شود.

 

سرامیك كف

 

برای فرش كف سرویس هاپس از كنترل لوله گذاری ها و چك نمودن ایزو لاسیون و شیب سازی لازم برای آبروها زیر سرامیك یك پلاستر سیمانی تعبیه می شود تا اینكه 3 میلیمتر جای ملات برای نصب سرامیك باقی بماند سپس با توجه به این كه پلاستر زیر بنا نباید خشك شود باید هر چه زود تر دوغابی از سیمان معمولی به ضخامت نیم سانتیمتر روی پلاسترها قرار داده و قطعات سرامیك آماده را در دوغاب غرق نموده تا شیره دوغاب به زیر درزهای سرامیك نفوذ كند و از این روی قطعات به پلاستر زیر چسبیده شود و روی سرامیك ها با شمشه و چكش های لاستیكی كوبیده و هموار گردد ، 24 ساعت بعد كاغذ روی سرامیك را نم زده و پس از خیس خوردن به وسیله پارچه ای جمع آوری و نظافت می گردد، در این حالت باید كنترل شود كه چنان چه درزی از سیمان بر خوردار نشده و لای درز باز مانده باشد مجددا از سیمان دوغاب پر می شود ودرز ها با رنگ سرامیك به صورت دوغاب تزئین و چنان چه نیاز به بتونه كاری باشد

 

از سیمان سفید و رنگ خمیری تهیه و جاهای ناهموار درز ها را پر و نظافت می نماید .

 

نصب سنگ نما

 

برای تزیین سنگ نما ضمن آماده شدن سنگ مورد دلخواه استاد كاران ماهر ابتدا جلوی دیوار ها را با قطعه سنگی كروم بندی و اضلاع دیواررا به صورت صاف و گونیا ریسمان بندی می كنند سپس رگه اول سنگ ها را شمشه گیری می كند بعد از ریسما ن بندی بالا و كنترل شاغولی آن سنگ های رگه اول را نصب می نماید و با گچ ساخته شده جلوی آن هارا از كروم های گچی موقت متصل میسازد ، سپس دوغاب سیمان ساخته شه از ماسه درجه یك و سیمان پرتلند را كه با آب نیز محلول شده با ظرف قاشقی شكل پشت سنگ ها را پر می كنند. تردید نیست در پشت سنگ ها اتصالات آهنی به نام اسكوب نیز الزامی است چنانچه اسكوب انجام نگرفته باشد سنگ ها اتصال به دیوار آجری نداشته و امكان ریختن سنگ ها وجود دارد در این صورت باید رویل پلاك شود كه آن نیز از نظرشكل خارجی زیبا نخواهد شد .

 

آشنایی با هنر كاشي كاري

 

 

ساخت كاشی كه با استفاده از خاك رس انجام می شود از جمله اموری است كه مراحل مختلف آن باید با ظرافت و تخصص خاص همراه باشد . این مراحل نمونه برداری از خاك ، آزمایش و سپس تهیه خمیر و قالب گیری را شامل می شود . كاشی پس از خارج سازی از قالب به صورت خام پخت می شود و سپس كار لعاب دهی آن در رنگ های مورد نظر انجام می گیرد . به دنبال لعاب دادن ، پخت مجدد صورت می گیرد ، كه با این كار كاشی با یك رنگ ساده به دست می آسد . این كاشی ، به الوان یا كاشی معرق معروف است . با وجود آن كه هر رنگ یك نقطه ذوب دارد اما رنگ های كاشی باید به نحوی تنظیم شود كه نقطه ذوب همه آنها یكسان شود و این كاری ظریف و تخصصی است . كاشی انواع مختلف دارد و هر نوع آن دارای كاربردی ویژه است كاشی مخصوص كتیبه یك نوع آنست كه در بدنه ساختمان ها و ایوان و گلدسته های مساجد استفاده می شود.

در كاشی هفت رنگ اصلی به كار می رود كه از تركیب این رنگ ها می توان ۲۰ رنگ مورد نیاز در كاشی كاری را به دست آورد .

كاشی سازی و كاشی كاری در كشورهای تركیه ، ایتالیا ، مراكش ، و یونان نیز رایج است كه سبكی متفاوت از سبك ایرانی دارد و ایران در این هنر بخصوص در كار معرق اصالت خود را حفظ كرده است . یك هنرمند معرق كار نیاز به كاشی الوان ، نقشه صحیح ، ابزار كار و خطاط دارد . به همین دلیل است كه هیچ كارگاه كاشی سازی را نمی توان دید كه در آن نقاش و خطاط وجود نداشته باشد و به همین سبب كارگاه كاشی سازی با مشاركت دو یا چند تن از هنرمندان این هنرها ایجاد می شود.

صنعت كاشي سازي و كاشي كاري كه بيش از همه در تزيين معماري سرزمين ايران، و به طوراخص بناهاي مذهبي به كار گرفته شده، همانند سفالگري داراي ويژگي هاي خاصي است. اين هنر و صنعت از گذشته ي بسيار دور در نتيجه مهارت، ذوق و سليقه كاشي ساز در مقام شيئي تركيبي متجلي گرديده، بدين ترتيب كه هنرمند كاشيكار يا موزاييك ساز با كاربرد و تركيب رنگ هاي گوناگون و يا در كنار هم قرار دادن قطعات ريزي از سنگ هاي رنگين و بر طبق نقشه اي از قبل طرح گرديده، به اشكالي متفاوت و موزون از تزيينات بنا دست يافته است. طرح هاي ساده هندسي، خط منحني، نيم دايره، مثلث، و خطوط متوازي كه خط عمودي ديگري بر روي آنها رسم شده از تصاويري هستند كه بر يافته هاي دوره هاي قديمي تر جاي دارند، كه به مرور نقش هاي متنوع هندسي، گل و برگ، گياه و حيوانات كه با الهام و تأثير پذيري از طبيعت شكل گرفته اند پديدار مي گردند، و در همه حال مهارت هنرمند و صنعت كار در نقش دادن به طرح ها و هماهنگ ساختن آنها، بارزترين موضوع مورد توجه است.

اين نكته را بايد يادآور شد كه مراد كاشي گر و كاشي ساز از خلق چنين آثار هنري هرگز رفع احتياجات عمومي و روزمره نبوده، بلكه شناخت هنرمند از زيبايي و ارضاي تمايلات عالي انساني و مذهبي، مايه اصلي كارش بوده است. مخصوصاً اگر به ياد آوريم كه هنرهاي كاربردي بيشتر جنبه ي كاربرد مادي دارد، حال آن كه خلق آثار هنري نمايانگر روح تلطيف يافته انسان مي باشد، همچنان كه «پوپ» پس از ديدن كاشي كاري مسجد شيخ لطف الله در «بررسي هنر ايران» مي نويسد، «خلق چنين آثار هنري جز از راه ايمان به خدا و مذهب نمي تواند به وجود آيد».

 

 

 

هنر موزاييك سازي و كاشي كاري معرق، تركيبي از خصايص تجريدي و انفرادي اشياء و رنگ هاست، كه بيننده را به تحسين ذوق و سليقه و اعتبار كار هنرمند در تلفيق و تركيب پديده هاي مختلف وادار مي سازد. تزيينات كاشي بر روي ستون هاي معبدالعبيد در بين النهرين باقي مانده از سال هاي نيمه ي دوم هزاره ي دوم ق.م. نشانگر اولين كار برد هنركاشي كاري در معماري است. اين شيوه تزييني كه با تركيب سنگ هايي الوان و قرار دادن آنها در كنار يكديگر و با نظم و تزييني خاص هم چنين با استفاده از اشياء رنگين مانند صدف، استخوان و ... ترتيب يافته، بيشتر شبيه به شيوه ي موزاييك سازي است تا كاشي كاري، كه به هر حال اولين تلفيق اشياء الوان تزييني است كه با نقوش مختلف هندسي زينت بخش نماي بنا شده، و پايه اي جهت تداوم هنر كاشي كاري به خصوص نوع معرق آن در آينده گرديده است. هم چنين اولين تزيينات آجرهاي لعابدار و منقوش نيز بر ديواره هاي كاخ هاي آشور و بابل به كار گرفته شده است.

در ايران مراوده فرهنگي، اجتماعي، نظامي، داد و ستدهاي اقتصادي و رابطه صنعتي، گذشته از ممالك همجوار، با ممالك دور دست نيز سابقه تاريخي داشته است. اين روابط تأثير متقابل فرهنگي را در بسياري از شئون صنعتي و هنري به ويژه هنر كاشي كاري و كاشي سازي و موزاييك به همراه داشته، كه اولين آثار و مظاهر اين هنر در اواخر هزاره ي دوم ق.م. جلوه گر مي شود. در كاوش هاي باستان شناسي چغازنبيل، شوش و ساير نقاط باستاني ايران، علاوه بر لعاب روي سفال، خشت هاي لعابدار نيز يافته شده است. فن و صنعت موزاييك سازي يعني تركيب سنگ هاي رنگي كوچك و طبق طرح هاي هندسي و با نقوش مختلف زيبا در اين زمان به اوج ترقي و پيشرفت خود رسيده كه ساغر بدست آمده از حفريات مارليك را مي توان نمونه عالي و كامل آن دانست. اين جام موزاييكي كه از تركيب سنگ هاي رنگين به شيوه ي دو جداره ساخته شده از نظر اصطلاح فني به «هزار گل» معروف است و از لحاظ كيفيت كار در رديف منبت قرار دارد.

تزيينات به جاي مانده از زمان هخامنشيان حكايت از كاربرد آجرهاي لعابدار رنگين و منقوش وتركيب آنها دارد، بدنه ي ساختمان هاي شوش و تخت جمشيد با چنين تلفيقي آرايش شده اند، دو نمونه جالب توجه از اين نوع كاشي كاري در شوش به دست آمده كه به «شيران وتيراندازان» معروف است. علاوه بر موزون بودن و رعايت تناسب كه در تركيب اجزاء طرح ها به كار رفته، نقش اصلي همچنان حكايت از وضعيت و هويت واقعي سربازان دارد. چنان كه چهره ها از سفيد تا تيره و بالاخره سياه رنگ است، وسايل زينتي مانند گوشواره و دستبندهايي از طلا در بردارند و يا كفش هايي از چرم زرد رنگ به پا دارند. از تزيينات كاشي هم چنين براي آرايش كتيبه ها نيز استفاده شده است. رنگ متن ، اصلي كاشي هاي دوره ي هخامنشيان اغلب زرد، سبز و قهوه اي مي باشد و لعاب روي آجرها از گچ و خاك پخته تشكيل شده است.

 

 

 

نمونه هاي ديگري از اين نوع كاشي هاي لعابدار مصور به نقش حيوانات خيالي مانند «سيمرغ» و يا «گريفن» داراي شاخ گاو، سر و پاي شير و چنگال پرندگان نيز طي حفريات چندي به دست آمده است. قطعاتي از قسمت هاي مختلف كاشي كاري متنوع زمان هخامنشيان در حال حاضر در مجموعه ي موزه لوور و ساير موزه هاي معروف جهان قرار دارد.

در دوره ي اشكانيان صنعت لعاب دهي پيشرفت قابل ملاحظه اي كرد، و به خصوص استفاده از لعاب يكرنگ براي پوشش جدار داخلي و سطح خارجي ظروف سفالين معمول گرديد، وهم چنين غالباً قشر ضخيمي از لعاب بر روي تابوت هاي دفن اجساد كشيده مي شده است. در اين دوره به تدريج استفاده از لعاب هايي به رنگ هاي سبز روشن و آبي فيروزه اي رونق پيدا كرد. بنا به اعتقاد عده اي از محققان، صنعت لعاب سازي در زمان اشكانيان در نتيجه ارتباط تجاري و سياسي بين ايران و خاور دور به چين راه يافته، و سفالگران چين در زمان سلسله هان (206ق م –220 ميلادي) از فنون لعاب دهي رايج در ايران براي پوشش ظروف سفالين استفاده مي كرده اند. با وجود توسعه فن لعاب دهي به علت ناشناخته ماندن معماري دوره اشكاني در ايران، گمان مي رود در اين دوره هنرمندان استفاده چنداني از لعاب براي پوشش خشت و آجر نكرده و نقاشي ديواري را براي تزيين بناها ترجيح داده اند. ديوار نگاره هاي كاخ آشور و كوه خواجه سيستان يادآور اهميت و رونق نقاشي ديواري در اين دوره است.

طرح هاي تزييني اين دوره از نقش هاي گل و گياه، نخل هاي كوچك، برگ هاي شبيه گل «لوتوس» و تزيينات انساني و حيواني است، كه در آرايش دوبناي ياد شده نيز به كار رفته است.

 

 

 

در عصر ساسانيان هنر و صنعت دوره ي هخامنشيان مانند ساير رشته هاي هنري ادامه پيدا كرد، و ساخت كاشي هاي زمان هخامنشيان با همان شيوه و با لعاب ضخيم تر رايج گرديد.

نمونه هاي متعددي از اين نوع كاشي ها كه ضخامت لعاب آن ها به قطر يك سانتيمتر مي رسد در كاوش هاي فيروز آباد و بيشابور به دست آمده است. در دوره ساسانيان علاوه بر هنر كاشي سازي هنر موازييك سازي نيز متداول گرديد. مخصوصاً پوشش دو ايوان شرقي و غربي بيشابور ازموزاييك به رنگ هاي گوناگون وتزيينات گل و گياه و نقوشي از اشكال پرندگان و انسان را در بر مي گيرد. كيفيت نقوش موزاييك هاي مكشوفه در بيشابور گوياي ادامه سبك و روش هنري است كه در دوره ي اسلامي به شيوه معرق در كاشي سازي و كاشي كاري تجلي نموده است. رنگ آميزي هاي متناسب، ايجاد هماهنگي و رعايت تناسب از ويژگي هاي كاشي كاري هاي اين دوره مي باشد.

 

 

 

پس از گسترش اسلام، به مرور هنر كاشي كاري يكي از مهمترين عوامل تزيين و پوشش براي استحكام بناهاي گوناگون به ويژه بناهاي مذهبي گرديد. يكي از زيباترين انواع كاشي كاري را در مقدس ترين بناي مذهبي يعني قبةالصخره به تاريخ قرن اول هجري مي توان مشاهده كرد.

از اوايل دوره ي اسلامي كاشي كاران و كاشي سازان ايراني مانند ديگر هنرمندان ايراني پيشقدم بوده و طبق گفته ي مورخين اسلامي شيوه هاي گوناگون هنر كاشي كاري رابا خود تا دورترين نقاط ممالك تسخير شده - يعني اسپانيا- نيز برده اند.

هنرمندان ايراني از تركيب كاشي هاي با رنگ هاي مختلف به شيوه موزاييك، نوع كاشي هاي «معرق» را به وجود آوردند وخشت هاي كاشي هاي ساده و يكرنگ دوره ي قبل از اسلام را به رنگ هاي متنوع آميخته و نوع كاشي «هفت رنگ» را ساختند. همچنين ازتركيب كاشي هاي ساده با تلفيق آجر و گچ، نوع كاشي هاي «معقلي» را پديد آوردند. و به اين ترتيب از قرن پنجم هجري به بعد كمتر بنايي را مي توان مشاهده كرد كه با يكي از روش هاي سه گانه فوق و يا كاشي هاي گوناگون رنگين تزيين نشده باشد.

 

منابع:

 

 

پرتال صنایع کاشی و سرامیک ایران

کتاب تاريخ هنر- نوشته انور الرفاعي

 

 

--------------------------------------------------------------------------------

 

شرح متره و برآورد در کارهای ساختمانی و عمرانی

 

برآورد در راه و ساختمان بمعناي بدست آوردن هزينه احداث يك پروژه يا طرح ميباشد .

در زبان فرانسه بر آورد را متره ميگويند و كسي را كه برآورد مينمايد مترور مي نامند . اين اصطلاحات امروزه بصورتي متداول در زبان فارسي نيز بكار ميرود . هدف از برآورد دو موضوع است : بدست آوردن هزينه احداث يك ساختمان يا بنا قبل از شروع بع ساختن آن ، بمنظور تعيين ميزان پول و اعتبار لازم براي آن و ديگري بمنظور بدست آوردن هزينه تمام شده يك ساختمان يا ايك پروژه پس از اتمام آن است .

مثلا فرض مي كنيم كه وزارت بهداري قصد دارد بيمارستان با 200 تختخواب در يكي از شهر ها ايجاد نمايد . در اين صورت اين وزارتخانه بايد بداند كه ميزان اعتبار لازم (خرج ساختمان) چقدر خواهد بود كه در بودجه ساليانه خود و بودجه ساليانه كشور بگنجاند ( ممكن است اين بيمارستان مثلا در 3 سال ساخته شود ، لذا تامين بودجه آن نيز بايد در همان مدت زمان در نظر گرفته شود ) .

همچنين هنگامي كه بيمارستان بپايان مي رسد ، بايد ميزان هزينه واقعي احداث آن برآورد گردد تا بر مبناي آن بتوان با سازنده آن (پيمانكار) تسويه حساب نمود .

روش برآورد بدينگونه است كه ابتدا طول ، سطح ، حجم و وزن كليه كارهاي انجام شده در احداث ساختمان را به صورت دقيق اندازه گيري نموده و هر اندازه اي را در قيمت واحد آن ضرب ميكنند و سپس مجموع قيمت هاي بدست آمده را با هم جمع ميكنند تا مخارج كل پروژه بدست آيد .

مثلا سطح كاشي كاري داخل ساختمان را بدست آورده و در قيمت يك متر مربع كاشي ضرب مي كنند . و همين عمل را در مورد حجم ديوار چيني ها و پي كني ها و بتن ها و شفته ها و غيره و در مورد سطح سفيد كاري ها ، سيمانكاري ها ، موزاييك فرش ها ، شيشه ها ، طاق هاي ضربي و در مورد طول قرنيز ها ، كف پنجره ها ، دست انداز ها و غيره و در مورد وزن تير آهن ها ، ميلگرد ها ، پنجره ها و درهاي فلزي نيز انجام مي دهند .

اين قيمت ها در دفترچه اي مرسوم به فهرست بها درج شده كه تقريبا همه ساله از سوي سازمان برنامه و بودجه بمنظور تعيين هزينه احداث طرحهاي عمراني كشور انتشار مي يابد و مي توان آنرا مستقيما از سازمان مزبور و يا دفتر فني استانداريها ، شهرداريها ، و ساير دست اندركاران پروژه هاي ساختماني تهيه نمود .

اميدوارم اين مطلب مورد قبول شما قرار گرفته باشد .نظر يادتون نره