مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

گياه پنبه

مقدمه:

پنبه گياهي است ازخانواده Malvaceae و يك‌ساله مبدأ آن آسيا وآفريقا مي‌باشد. كشت پنبه به منظور تهيه پارچه ولباس به 5000 سال قبل مي‌رسد . هرودوت ( تاريخ نويس يوناني) از اين محصول به نام درخت پشم درهندوستان نام برده است . كشت پنبه درايران اززمانهاي دور رايج بوده بطوريكه ماركوپولو درسفرنامه خود ازكشت پنبه درايران نام برده است . بذر الياف متوسط پنبه درزمان قاجاريه توسط يك كشيش آمريكايي به ايران آورده شده است.

گل پنبه

آمار متوسط توليد و سطح زير كشت (سال زراعي 80-1379)

الف: كاشت

- جهت تهيه بستر بذرازشخم نسبتاً عميق پائيزه ( حداقل 30 سانتي متر) استفاده مي‌شود و چنانچه دربهار ودرزمان كاشت، علف‌ هرز مزرعه را پوشانده باشد ازشخم سطحي عمود بر جهت شخم اولي استفاده مي‌شود .

- آماده سازي بستر بذر دراوايل فروردين ماه وياحتي دراواخر اسفندماه به محض گاوروشدن زمين انجام مي‌شود .كودپاشي، پاشش علف‌‏كش قبل ازكاشت و چند نوبت ديسك موردنياز دراين زمان انجام مي‌شود (بايد علف‌ كش قبل ازآخرين ديسك استفاده شود) .مزرعه تا اواخر فروردين ماه يا اوايل ارديبهشت ماه به حال خود گذارده‌ مي‌شود و بعدازيك بارندگي قابل‌ملاحظه ( بيش از12 ميليمتر ) با رديف كار اقدام به كشت مي‌شود .تا در صورتي‌كه درفاصله زماني بين جوانه‌زدن تاسبز شدن بذورپنبه بارندگي حادث نشود، رطوبت مورد نياز گياه محفوظ باشد .

- در كشتهاي اواخر فروردين ماه، عمق كاشت كم ( حدود 3 سانتيمتر) و در صورت به تاخير افتادن كاشت، عمق كاشت بيشتر ( حدود 5 سانتي متر) درنظر گرفته مي‌شود .عمق كاشت به بافت خاك نيز بستگي دارد ولي به‌هرحال نبايد بيش از 7 سانتي متر باشد .زيرا اولاً بذرپنبه به سله خاك بسيار حساس است وثانياً چنانچه فاصله زماني بين جوانه زدن وسبزشدن به طول بيانجامد گياهچه پنبه درمعرض بعضي ازبيماري‌هاي قارچي قرارگرفته وخسارت مي‌بيند .

- بسته به نوع تراكتوري كه براي كاشت مورد استفاده قرار مي‏گيرد، فاصله خطوط كاشت را مي‏توان بين 80-75 سانتي متر وفاصله روي خطوط حدود20 سانتي متر( البته پس ازدونوبت تنكي كه درمرحله 3-2 برگي و 6-4 برگي انجام مي‌دهيد) در نظر گرفت .

- ميزان بذر مورد نياز در هكتار در صورت كركدار بودن بذر 40 كيلوگرم و در صورت دلينته بودن 20 كيلوگرم در هكتار توصيه مي‌گردد .بايد توجه داشت در صورت استفاده از بذور كركدار قبل از كاشت اقدام به ضدعفوني بذر با سموم قارچ‏كش متداول نمود .

- چنانچه مشاهده كرديد قسمت‌هايي ازمزرعه سبز يكنواخت ندارد دراولين فرصت اقدام به واكاري نماييد ( به‌طورمتوسط 60 هزاربوته در هكتار تراكم مناسبي مي‌باشد) .

ب: داشت

- براي مصرف كود بهتر است نسبت به تجزيه خاك مزرعه اقدام شود ودرصورت عدم دسترسي به آزمايشگاه، براي شرايط كشت آبي، 150 كيلوگرم اوره ( 3/1 در زمان كاشت، 3/1 دراوج گلدهي و 3/1 تشكيل قوزه)، 150 كيلوگرم سوپرفسفات تريپل و100 كيلوگرم سولفات پتاس به همراه 40 كيلوگرم سولفات روي درزمان كاشت توصيه مي‌شود .

- جهت كاستن ازرقابت بين گياه پنبه وعلف‌ هرز، دراولين فرصت (درحدود 4-2 برگي)، اقدام به وجين وسله شكني نماييد .

- آب نقش اساسي دربروز پتانسيل عملكرد گياه پنبه دارد .بنابراين آب را درزمان مناسب وبه مقدار كافي براساس نياز گياه دراختيار آن قرار دهيد .باتوجه به شرايط خشكسالي حاكم درمنطقه توصيه مي‌شود زمان آبياري را باتوجه به رطوبت قابل استفاده درخاك درنظر بگيريد. هرگاه رطوبت قابل استفاده خاك به 50% تقليل يابد(تشخيص اين زمان، هرگاه نمونه خاكي كه از عمق 20-15 سانتي متر مي‌گيريد درحد گاورو با كمتر ازآن باشد) اقدام به آبياري نماييد .در هرنوبت آبياري نيز بين 600 الي 800 مترمكعب آب دراختيار گياه قراربدهيد .

- شروع گلدهي تا چهارهفته پس از آن مهمترين مرحله ازرشد ونموگياه مي‌باشد چراكه 90% غوزه هاي قابل استحصال به‌عنوان محصول وش دراين مدت كه مصادف با تيرماه است، تشكيل مي‏شوند .لازم است درطول اين مدت گياه اولاً باتنش رطوبتي مواجه نشده و ثانياً با عواملي چون آفات كه باعث خسارت به قوزه ‌ها مي‌شوند نيز به موقع مبارزه شود، چراكه شرايط جوي پس ازاين مدت يعني مردادماه بويژه گرماي زياد روز وشب بشدت ماندگاري قوزه ‌ها را پائين مي‌آورد .

آفات مهم پنبه

-پنبه اززمان سبزشدن تازمان برداشت طي مراحل مختلف رشد داراي آفات مهمي مي‌باشد كه به‏ترتيب عبارتند از :

1- لارو سيمي يا مفتولي : اين آفت معمولاً درمزارع ديم يامزارعي كه سال قبل تحت كشت گندم بوده به صورت لكه اي مشاهده مي‌شود و لارو آفت ازمرحله سبز تامرحله 3 تا 4 برگه پنبه مخصوصاً ازگياهچه‏هاي جوان تغذيه مي‏نمايد .

2- مگس هيلميا : اين آفت معمولاً درسال‌هايي كه پنبه زودتر كاشته مي‌شود، يا بنابه دلايلي بذر به مدت طولاني درزير خاك مي‌ماند ويا در صورت استفاده از كود دامي، به صورت لكه اي مشاهده مي‌شود .لارو آفت از مرحله سبز تا مرحله 3 تا 4 برگه شدن پنبه مخصوصاً ازگياهچه‏هاي جوان تغذيه مي‌نمايد .

3- شب پره زمستانه ياكرم طوقه بر يا آگروتيس : اين آفت درنقاطي ازمزارع پنبه كه داراي رطوبت خوب وعلف‌ هاي هرز تاج ريزي وگاو پنبه تازه سبز باشد تخم ريزي مي‌كند .لارو آفت روز‌ها زيرخاك وغروب به سطح خاك آمده و طوقه پنبه را قطع مي‌نمايد .بنابراين اكثراً اين آفت به صورت لكه اي خسارت مي‏زند .مبارزه باآن با استفاده ازطعمه مسموم ( 100 كيلو سبوس+ 3 كيلو سوين+ 20 ليتر آب) به‌صورت موردي انجام مي‌شود .

4- تريپس پنبه : اين آفت دراوايل فصل زراعي درمراحل گياهچه‏اي پنبه باتراكم نسبي بيشتري درمنطقه فعاليت مي‌كند و خسارت آن براثر فعاليت حشرات كامل وپوره ‌ها مي‌باشد .بدين ترتيب كه حشره با فروبردن خرطوم خود در اپيدرم برگ از شيره گياهي وكلروفيل تغذيه نموده ومحل نيش حشره نيز به صورت نقاط سفيد متمايل به زرد وتغيير رنگ دربرگ‌ها وايجاد لكه هاي نقره اي، زرد يا قهوه اي ودرتراكم شديد باعث بدشكلي برگ‌ها وخشكيدگي گياه پنبه مي‌شود .

مبارزه :

الف- زراعي : ازبين بردن گياهان ميزبان هرز درداخل وحاشيه مزارع پنبه

ب- شيميايي : ضدعفوني بذر قبل ازكاشت با لاروين يا گاچو به نسبت 10-7 گرم به ازاء هركيلوبذر پنبه دلنته ويا سمپاشي بايكي ازسموم فسفره سيستميك بخصوص درنواحي دشت دراوائل رشد ونمو بوته ‌ها

5- شته سبز پنبه : براثر تغذيه شته ازبرگ پنبه مخصوصاً دراوايل فصل رويش، ميزبان (گياه) ضعيف شده وبرگ‌ها پيچيدگي پيدا مي‌كنند ودر نتيجه عملكرد كاهش يافته و در صورت شدت آلودگي گياه خشك مي‌شود .خسارت شته درمراحل بعدي رشد پنبه خصوصاًدرمردادماه شامل ايجاد شيره درپشت وروي برگ و در نتيجه رشد عوامل قارچي مولد دوده و كاهش فتوسنتز و كيفيت الياف و در مواردي باعث ريزش غنچه مي‌گردد .

مبارزه : درشرايط جوي مساعد فعاليت آفت، يعني هواي ابري ودماي بالا به مدت چندروز احتياج به مبارزه شيميائي باسموم حشره كش ضرورت مي‏يابد .سموم متداول براي مبارزه عليه آفت عبارتند از :

1- كنفيدر 250 سي سي درهكتار 2- چس يك كيلو درهكتار 3- متاسيتوكس به ميزان 1 ليتر درهكتار 4- نواكرون 1 ليتر درهكتار 5- ديمكرون 1 ليتر درهكتار 6- ديمتوات 1 ليتر درهكتار
7- اكاتين 1ليتر درهكتار

6- كنه تارعنكبوتي پنبه : يكي ازآفات مهم مزارع پنبه درسال هاي مساعد ودرمزارعي كه به موقع اقدام به مبارزه نمي نمايند اين آفت مي‌باشد. باتوجه به آلودگي اوليه مزارع پنبه ازحاشيه مزارع وياكنار انهار آبياري، بااجراي سمپاشي حاشيه مزارع با استفاده ازسموم كنه كش اختصاصي درطول تيرماه مي‌توان ازپيشرفت بيشتر آلودگي درمزرعه وخسارت اين آفت جلوگيري نمود .

علائم خسارت: ابتدا باعث زردي مزرعه وسپس قرمزي برگ‌ها مي‌گردد ودرپشت برگ‌ها تارهائي شبيه تارعنكبوت ايجاد مي‌كند .شدت اين آفت باعث خشك شدن بوته ‌ها وريزش برگ‌ها مي‌گردد .

مبارزه شيمايي:( 1- آپولو به نسبت 5/0 ليتر 2- امايت به ميزان 1 ليتر 3-نيسورون به نسبت 5/0 ليتر 4- نتورون 1 ليتر 5- آميتراز 2 ليتر 6-نواكرون 1ليتر درهكتار .)

7- كرم قوزه پنبه : يكي ازآفات مهم پنبه دراستان گلستان است .پروانه هاي آفت ازاواسط فروردين ماه ازشفيره هاي زمستان‌گذران ظاهر گرديده وتدريجاً روي گياهان هرز ميزبان ومزارع زراعي نظير نخود فرنگي، نخود معمولي، گوجه فرنگي وغيره تخم ريزي نموده وازآن‌‌ها تغذيه مي‌نمايند .ازاواخر خرداد واوايل تيرماه تخم ريزي وفعاليت آفت درمزارع زودكاشت پنبه مشاهده‌گرديده به‌طوري‌كه دردهه اول تيرماه ميزان تخم ريزي وفعاليت نسل دوم پروانه هاي مربوط به شفيره هاي زمستانه بدون حالت دياپوزو نسل اول پروانه هاي ظاهرشده ازشفيره هاي زمستانه باحالت دياپوز دربعضي ازمزارع پنبه مخصوصاً درسال هائي كه بهار پرباران داشته باشد قابل ملاحظه بوده است .درطول تيرماه نيزبسته به شرايط جوي وميزان بارندگي وغيره با تراكم هاي متفاوت مشاهده مي‌شود(نسل 2) ودرمردادماه نسل 3 ودرشهريورماه نسل 4 آفت مشاهده مي‌شود .

الف:مبارزه زراعي - رعايت اصول به زراعي ازقبيل كاشت به موقع پنبه، وجين، تنك، آبياري اصولي، استفاده ازهورمن‌هاي تنظيم كننده رشد وياسرزني بوته هاي پنبه، اجراي عمليات مبارزه زراعي پائيزه وزمستانه (انهدام گاوپنبه- آب تخت زمستانه- شخم زمستانه) به منظور كاهش جمعيت زمستانه ويا جمعيت انتقالي آفت به سال بعد.

ب: مبارزه بيولوژيك – 1)استفاده اززنبور تريكوگراما درمرحله اوج تخم ريزي آفت 2)استفاده اززنبور براكون درمرحله اوج تفريخ تخم هاي آفت

ج:مبارزه شيميايي- سمپاشي به موقع مزارع آلوده باسموم مؤثر(نوبت اول به محض مشاهده يك لارو در 10 بوته تصادفي، نوبت دوم درآلودگي 5/1% اعضاء ميوه دهنده به آفت، نوبت سوم درآلودگي 2% اعضاء ميوه دهنده به آفت) باسمومي نظير 1- لاروين 1 كيلو 2- سوين 3 كيلو 3-اندوسولفان 3ليتر

4-كوراكرون 2 ليتر 5- زولون 3 ليتر 6- اكامت 2 ليتر 7- دروسبان 2 ليتر 8- دانيتل 1 ليتر درهكتار .

8- عسلك پنبه : عسلك پنبه درزمستان به صورت پوپاريم درپشت برگ‌هاي‌ خشك پنبه وساير نباتات ميزبان مي‌باشد .بندرت حشرات بالغ وپوره هاي سنين آخر نيز روي نباتات ميزبان مانند گزنه درزير بوته هاي تمشك وياحصارهاي مساعد ديده مي‌شوند .دربهار روي علف‌‌هاي هرز ونباتات زراعي نظير گوجه فرنگي، خيار، هندوانه، خربزه وبادنجان فعاليت مي‌نمايد .همزمان بانامساعد شدن نباتات زراعي وهرز فوق الذكر وازاواخر تيرماه فعاليت آفت درمزارع پنبه مشاهده مي‌گردد .فعاليت وتراكم آفت درمزارع پنبه درماه‌هاي مرداد، شهريور ومهر شدت بيشتري مي‌يابد .اين آفت درشرايط آب وهوائي گرم ونسبتاً خشك گنبد معمولاً فعاليت بيشتري داشته وبه سمت كوهپايه وآب وهواي مرطوب تر، تراكم كمتري دارد .

مبارزه :

الف) رعايت اصول به زراعي ازقبيل كاشت به موقع پنبه، وجين، تنك، آبياري اصولي وبخصوص قطع آبياري از اواسط شهريورماه

ب) سمپاشي به موقع مزارع آلوده باسموم مؤثر(هربرگ 5-3 حشره كامل ويا 20-10 پوره) باسمومي نظير آدميرال به ميزان 75/0-5/0 ليتر درهكتار 2- آميتراز 3-2 ليتر 3- اكتليك 2 ليتر 4-روغن پنبه دانه به ميزان 3% + پودر رختشوئي 5/0 كيلودرهكتار 5- چريش به نسبت 2-1 ليتر درهكتار

ج) استفاده ازهورمون‌هاي تنظيم كننده رشد

د) مصرف به موقع سموم برگريز پنبه

ه) اجراي عمليات مبارزه زراعي پائيزه وزمستانه به منظور ايجاد كاهش جمعيت زمستانه ويا جمعيت انتقالي آفت به سال بعد .

9- سن يونجه : سن يونجه زمستان را به صورت تخم درساقه گياه ميزبان سپري مي‌نمايد .اولين پوره ‌ها درارديبهشت ظاهر مي‌شوند .حشرات كامل درتيرومرداد وارد مزارع پنبه مي‌شوند درمنطقه گنبد سن يونجه 5 نسل دارد كه ازاين تعداد 3 نسل خسارت زا مي‌باشد .حشرات كامل وپوره ‌ها از غنچه، گل، قوزه پنبه تغذيه مي‌كنند .غنچه ‌هاي خسارت ديده زرد رنگ شده وبراكته ‌ها باز مي‌شوند .اكثر غنچه ‌ها وبعضي گل ‌هاي خسارت ديده ريزش مي‌نمايند وقوزه ‌ها نيز بد شكل مي‌گردند .

مبارزه :

الف) رعايت اصول به زراعي

ب) سمپاشي به موقع مزارع آلوده باسموم مؤثر

10- مگس مينوزبرگ پنبه : درمزارع پنبه دراوائل فصل زراعي فعاليت آفت درمزارع ديركاشت ويا روي بوته ‌هاي ديرسبز شده بيشتر بوده ودراواخر فصل زراعي به‌علت نامساعد بودن برگ‌ها آلودگي كاهش مي‌يابد.

درصورت آلودگي شديد مي‌توان ازسم دروسبان به ميزان 2 تا 5/2 ليتر درهكتار استفاده نمود .

11- زنجره : يكي ازآفات مهم پنبه است كه علاوه برمكيدن شيره گياهي ازنظر انتقال بيماري مي‌تواند زيان آور باشد. تراكم اين آفت درطول فصل زراعي متفاوت است .براي مبارزه ازسموم سيستميك فسفره استفاده مي‌شود.

علف‌‌هاي هرز پنبه :

مهمترين علف‌ ‌هاي هرز مزارع پنبه درمنطقه به ترتيب اهميت عبارتنداز:

تاج خروس Amaranthus spp گاوپنبه Abutilon heophrasia، پيچك Convolvulus arvensis اويارسلام Cyperus sp، آگروپيرون Agropyron spp، تاج ريزي Solanom nigrum، چسبك Setaria viridis، سلمك Chenopodium بررسي ‌ها نشان مي‌دهد كه بدون كنترل علف‌ ‌هاي هرز درزراعت پنبه محصولي برداشت نخواهدشد .

مبارزه : 1- مكانيكي : وجين دستي 2- شيميايي : بكاربردن يكي ازسموم علف‌ كش قبل ازكاشت ودر اختلاط با خاك مانند سونالان به ميزان 3 ليتر يا ترفلان به ميزان 2-5/1 ليتر درهكتار و 3- تلفيقي: كاربرد علف‌ كش پيش ازكاشت وتلفيق آن با وجين دستي

بيماري‌هاي مهم پنبه:

درمنطقه اززمان كاشت تابرداشت پنبه بسته به شرايط جوي فصل زراعي وزمين موردكشت، محصول پنبه ممكن است به يكي از بيماري‌هاي مهم پنبه كه شامل بوته ميري Fusarium Oxysporum، بيماري پژمردگي ورتيسليومي Verticillium dahliae، مرگ گياهچه ‌هاي پنبه Rhizoctonia solani ويا قارچ Pythium، بيماري پاسوزك يا ساق سياه پنبه، ويروس پيچيدگي برگ پنبه و . . . . . .آلوده گردد .

مبارزه : 1- كشت ارقام مقاوم پنبه 2- برقراري تناوب زراعي 3 ساله توأم با غلات

3- ضدعفوني بذر عليه قارچ ‌هاي خاكزي وبذر زاد با سموم قارچ كش مثل ويتاواكس به نسبت 2 درهزار ويا ريزوكتول كمبي به نسبت 6 درهزار