مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

بنام خدا

مقدمه

کشور ما به ویژه دربخش‌های مرکزی بعلت کویری بودن و خشک بودن این مناطق محل مناسبی برای زندگی برخیمارها می‌باشد که عمدتاً خطرناک هستند مانند انواع افعی‌ها از جمله؛ افعی شاخدار،تیر مار، مار جعفری، گرزه مار و برخی دیگر از انواع.

شاید بد نیست بدانید مارها درعین حال این‌که حیواناتی خطرناک و مهاجم هستند بسیار حیوانات ترسوئی نیز می‌باشنداگر به آنها زیاد نزدیک نشوید و یا در موقعیت مناسبی قرار داشته باشید که مارنتواند به شما حمله کند این حیوان به سرعت سعی به فرار می‌کند.

اغلب حمله آنها بهانسان بدلیل بی‌احتیاطی است از آن‌جا که مارها اغلب هم رنگ محیط اطرافشان هستند ازاین رو دیدن آنها بسیار دشوار است و به همین لحاظ اغلب بدلیل ندیدن آنها بیش از حدبه آنها نزدیک می‌شویم و حیوان بدون اطلاع از اشتباه ما تنها برای دفاع اقدام بهحمله می‌کند و یا بدون توجه دست در زیر سنگ و یا بوته‌ها بردن و یا بازی با آنها همهاز عوامل حمله این حیوان خوش‌خط و خال به انسان می‌باشد.

جالب توجه است اگر بدانید بیش از 90% افرادی که بعلت مارگزیدگی جانمی‌بازند علت مرگ آنها وجود سم مار در بدن مقتولان نیست بلکه ترس و استرس از اینحیوان و وحشت از آن باعث مرگ می‌شود. حتی در بعضی از موارد روی بدن جان باختگان اثریاز گزش پیدا نمی‌شود.

برخی از مارها در داخل دندان‌های نیش خود حفره‌هايی دارند که مستقیمبه کیسه حاوی زهر در فک بالائی حیوان متصل می‌باشد و در موقع لزوم و فشار بعلت گزشسم از کیسه‌ها خارج شده و از تریق کانال مذکور به بدن صید تزریق می‌گردد. در اینحالت سم به میزان بیشتر و بدون آن‌که به اطراف ریخته شود وارد بدن صید میشود.

امابرخی دیگر از مارها تنها بر روی دندان‌های نیش خود دارای شیار ظریفی هستند که روی آنباز می‌باشد و سم از این طریق به بدن صید می‌رسد.

به هر ترتیب باید از مارها پرهیز کرد. اما باید توجه داشت اینحیوان که بسیار برای ما مرموز و اسرارآمیز است. مهمترین عامل کنترل تعداد موشها در مناطق بیابانیو کویری وجود مارها می باشد که نبودن آنها موجب افزایش جمعیت این جونده شده و درنتیجه پوشش گیاهی یک منطقه و سایر عوامل موجود در چرخه اکوسیستم یک محیط را بهنابودی بکشاند.

در روایت‌ها و داستان‌های کهن از مار به عنوان نگهبان گنج‌های بزرگ وافسانه‌ای یاد شده و امروزه این حیوان گران‌بها ترین گنج انسان امروزی که همان محیطزیست است را نیز نگهبانی می‌کند. با امید به این‌که به خاطر ترس کاذب خود و یا تفریحبه حیوانات آسیب نرسانیم و وجود آنها را در طبیعت پیرامون خود لازم و محترم بشماریم.

مارها

گرچه مارها دارای پانیستند ولی قادرند بسیار سریع حرکت کنند و اغلب شناگران خوبی هستند . همه مارهاگوشتخوارند و طعمه خود را توسط حس بویایی و یا حس ارتعاش، شکار می کنند. آنها تمامشکار خود را با جابه‌جا کردنآرواره ایینی و گشودن دهان بطور وسیع بهیکباره می‌بلعند . اکثر مارها مانند دیگر خزندگان تخم می‌گذارند.

حقایق ثبت شده

بزرگترین مار دنیا پیتون مشبک که ماری چمباتمه زن استاز جنوب شرقیآسیاست او می تواند تا طول 10 متر (33 پا)یا بیشتر رشد کند.

یکی از بزرگترین قاتلان انسان افعیآفریقایی وهندی است.زهر این مار سالیانهباعث مرگ ده هزار نفر می‌گردد. حدود 30 درصد از افرادی که توسط این مار گزیده می‌شوند می‌میرند.

مارها را بهتر بشناسیم

مارها موجوداتی مرموز هستند و با وجود آن‌که اغلب مردم از آنهاوحشت دارند از پرطرفدارترین جاندارانی می‌باشند که می‌خواهیم راجع به آنها اطلاعاتکسب کنیم.

تاکنون حدود 3000 گونه از این موجودات شناسایی شده‌اند کهدر این میان فقط حدود 400 گونه آنها سمی می‌باشند و از میان آنها فقط 50 گونه خطرناکبوده و می‌توانند برای انسان مشکل‌ساز باشند. در ضمن باید بدانیم که مارهایی که سمیهم نیستند ممکن است شما را گاز بگیرند که در اینصورت جای هیچ نگرانی نیست.

کجا را برای زندگی انتخاب می‌کنند

این موجودات بجز در قطبجنوب تقریباً در سایر قسمت‌های دنیا وجود دارند. اغلب مارها روی زمین یا زیر آنزندگی می‌کنند اما برخی از انواع آنها هم وجود دارند که درختان یا آب را محل زندگیخود انتخاب می‌کنند. کنار رودخانه‌ها باتلاق‌ها نیز از جمله مکانهای مورد علاقه برایزندگی این خزندگان می‌باشد. گونه‌های جالبی از مارها در آسیای جنوب شرقی مشاهده شدهاست که توانایی پریدن نیز دارند و بسادگی از شاخه درختی به شاخه دیگر می‌پرند.

نحوه شکار

خطر مارها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

اول آنهایی که باسم خود می‌توانند باعث مشکلاتی در سیستم عصبی یا گردش خون طعمه شوند و دسته دومآنهایی که با قدرت ماهیچه‌های خود می‌توانند طعمه را تحت فشار قرار دهند یا خفهکنند. این نوع از مارها با آرامش خیال آنقدر منتظر می‌مانند تا طعمه به آنها نزدیکشود و سپس در زمان مقتضی خود را به دور آن پیچیده آنقدر فشار می‌دهند تا جانور یاانسان از نفس کشیدن باز ایستد. در حالی که مارهای سمی پس از تزریق یا پاشیدن سمبه طعمه منتظر می‌مانند تا طعمه از پای در آید.

پس از ازپای در آوردنطعمه چه با سم و چه از طریق فشار دادن، از آنجایی که مارها دندان برای جویدن یا خردکردن ندارند مجبور هستند که طعمه خود را درسته ببلعند و سپس توسط ترشحات معده آنراهضم کنند.

غذاي مورد علاقه مارها

با توجه به اندازه و ابعاد، یکمار عادی ممکن است انواع کرم، حشرات، انواع موش، انواغ تخم مرغ سایر حیوانات، قورباغه و ... را بعنوان غذا برای خود انتخاب کند. اما مارهایی که جثه بزرگتری دارندممکن است حیواناتی در ابعاد خود را نیز ببلعند بعنوان مثال یک پیتون با وزن 70کیلوگرم بسادگی می‌تواند یک حیوان 70 کیلوگرمی را بلعیده و هضم کند.

تولید مثل مارها

اغلب مارها بوسیله تخمگذاری تولید‌مثل می‌کنند.تخم مارها بسیار سفت می‌باشد و حالت چرم مانند دارد بگونه‌ای که در برخی مواردنوزادان بدون کمک مادر نمی‌توانند از تخم بیرون بیایند. دلیل نرم بودن پوسته تخم آناست که مارهای ماده برای حفاظت از تخم‌ها اغلب آنها را در بدن خود تا هنگام تولدنوزادان نگاه می‌دارند. جالب است بدانید که اغلب بچه مارها در قسمت جلوی سر خود بههنگام بیرون آمدن از تخم دندان خاصی دارند و توسط آنقاعدتاً باید بتوانند پوسته تخم را پاره کنند.

حقایقی راجع به مارها

* بزرگترین مارها در دنیا متعلق به خانواده‌ای هستند بنامبویدایکه مارهای بوآو پیتوننیز از این خانواده می‌باشند. طول برخی از این مارها از 6/0 متر تجاوز نمی‌کند. اما تعدادی از انواع آنهاهستند که طول آنها به بیش از 9 متر میرسد.

*مارهایی که در دریازندگی می‌کنند دارای آبشش نیستند و برای تنفس مجبور هستند که به سطح آب بیایند. امابا این حال توانایی آنرا دارند که ساعت‌ها زیر آب بدون آن‌که روی سطح آب بیایند،بمانند. آنها توانایی آنرا دارند که در این مدت از اکسیژن محلول در آب استفادهکنند.

* تاکنون حدود 2500 گونه مار شناسایی شده است که از این میان فقط 20درصد از آنها سمی هستند.

* یک مار بزرگ پیتون می تواند یک موجود زنده بهوزن 70 کیلوگرم را به راحتی ببلعد، اما هضم این لقمه ممکن است برای او بسیار دشوارباشد.

*مارها دارای حس بویایی بسیار قوی هستند و از آن برای جستجو و شکاراستفاده می‌کنند. علاوه بر این برخی از انواع مارها با تشخیص حرارت بدن طعمه، آنراردیابی و شکار می‌کنند.

*بسیاری از گونه‌های مار از جمله مار کبری از طریقارتعاشات هوا نمی‌توانند چیزی بشنوند. برعکس آنها لرزش ناشی از حرکت یا صوت را ازطریق بدن خود که روی زمین می باشد احساس می کنند.

*مارها توانایي حرکت باسرعت بالا را ندارند. بیشترین سرعتی که برای حرکت مارها ثبت شده است حدود 13کیلومتر بر ساعت می‌باشد.

* بیشترین طول عمری که برای یک مار مشاهده شدهاست کمتر از 30 سال می‌باشد که مربوط به نوع آناکوندا و مار کبرای سیاهمی‌باشد.

* سم مامبای سیاه باعت مختل شدن سریع اعصاب می‌شودو از قویترین سموم شناخته شده مارها می‌باشد. برای همین اغلب پاد زهرهای سم مار رااز آن می‌سازند.

* مارها به دلیل کوچک بودن بخشی از مغزشان که وظیفهیادگیری را بعهده دارد هرگز توانایی یاد گیری ندارند.

*اغلب مارها حدود200دندان دارند که از آن برای نگهداری از طعمه خود استفاده می‌کنند. آنها بهیچ وجهبه کمک این دندان‌ها نمی‌توانند طعمه را بجوند چرا که این دندان‌ها به سمت عقب متمایلمی‌باشند، اما با آنها گاز می‌گیرند.