مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

محيط زيست

 

 

تعریف محیط زیست

محیط زیست، از دو کلمه ترکیب یافته است، یکی «محیط» که واژه ای عربی است، و دیگری «زیست» که واژه ای فارسی است.

«محیط» به معنای مکان و اوضاع و احوال آمده است و آنچه که شخص یا چیزی را احاطه کرده و منشأ تغییر و تحول می باشد. به دیگر تعبیر: محیط فراگیرنده و جای زندگی آدمی است.

واژه «زیست» به معنای زندگی و حیات و زیستن آمده است.

شورای اقتصادی اروپا محیط زیست را این گونه تعریف کرده است: «محیط زیست شامل آب، هوا، خاک و عوامل درونی و برونی مربوط به حیات هر موجود زنده می گردد.»

«محیط زیست» به دو مفهوم به کار رفته است: یکی مفهومی است که از علوم طبیعت نشأت گرفته و در آن با جوامع انسانی با بینش اکولوژیک برخورد می شود؛ یعنی مجموعه ای از پدیده های طبیعی و تعادل بین نیروهای رقیب در طبیعت که زندگی یک گروه بیولوژیک را مقید می کند.

مفهوم دوم کلمه «محیط زیست» از علوم معماری و شهر سازی ناشی می شود، و درباره تعاملی است که بین ساختمان، به مفهوم عام، و محیطی که در آن ایجاد می شود (محیط طبیعی یا مصنوعی) وجود دارد.

بدین ترتیب مشاهده می شود که محیط زیست همه چیز را در بر می گیرد. هم انسان و هم طبیعت و هم رابطه این دو را شامل می شود. در کلیه فعالیت های بشر تاثیر داشته و نیز از آن متاثر می شود.محیط یک موجود زنده عبارت است از فضایی که موجود زنده را احاطه کرده و از طریق روابط متقابل گوناگون با آن در تماس قرار دارد. به بیان دیگر، محیط را می توان مجموعه عوامل جاندار و بی جانی دانست که، در یک فضای مشخص و در زمانی معین موجود زنده را تحت تاثیر خود قرار می دهند.

البته پدیده های غیر زنده نیز می توانند دارای محیط باشند، لیکن فاقد محیط زیست اند ،به عنوان مثال سنگ تحت تاثیر عوامل محیطی (تخریب فیزیکی، شیمیایی، بیولوژیک) به خاک مبدل می شود.

اهميت جايگاه محيط زيست در اسلام

اسلام نشاندهنده طریقتی برای زندگی است که دیدگاه جامعی نسبت به هستی ، حیات انسان و روابط بین آنها دارد و تلفیقی بین ایمان ، عقیده قانونگذاری و اجرای قوانین ایجاد می کند . انسان به منزله جزئی از هستی است که هر یک از عناصرش مکمل سایر اجزاء مجموعه هستی است . اما انسان ارتباط ویژه ای با سایر عناصر طبیعت دارد.ارتباطی از نظر بهره برداری و توسعه .

حکمت الهی مقدر کرد که انسان وارث زمین می شود ، بنابراین انسان علاوه بر اینکه جزئی ازجهان هستی است ، مجری دستور الهی نیز هست . بنابراین او صرفا بر روی زمین کار می کند بدون اینکه مالک باشد . انسان آمر و ناهی نیست بلکه یک ذینفع است .

اسلام در کلیه شئون و روابط انسانی دخالت کرده و برای همه آنها مقرراتی وضع نموده است . لیکن این بدان معنی نیست که برای هر موضوع با عنوان ویژه و متداول امروزی آن حکم خاصی مقرر داشته باشد . مسئله محیط زیست نیز از همین قبیل است . به یقین در هیچیک از منابع اسلامی به عنوان محیط زیست حکمی مطرح نشده است ولی بدون تردید در باره آب ، زمین ، پاکی و ناپاکی ، آتش سوزی و مسائلی از این قبیل در این آیات و احادیث و سایر منابع احکام زیادی وجود دارد که به کمک آنها می توان مقررات دقیقی برای مسائل محیط زیست بدست آورد . متاسفانه به علت قصورو یا شایدبه جهت اینکه محققان اسلامی از آغاز طرح این عنوان تا اواخر خود را نیازمند تحقیق در این مسائل نمی دیدند . تا کنون در این مورد از نظر اسلامی تحقیق و پژوهشی انجام نگرفته است .

از نظر اسلام چنانچه فرد یا جامعه ای از عمل شخصی متضرر شوند نمی توانند از راههای مشروع ضرر و زیان خود را از او دریافت دارند . همینطور در صورتیکه کسی یا کسانی اقدام به آلودن محیط می‌کنند ، کسانی که پیرامون محیطشان آلوده شده است می توانند آلوده کننده را برای کیفر تعقیب کنند . چرا که ستم و آزار دیگران به موجب ادله اربعه قبیح و حرام است .

محيط زيست از نظر ديدگاه روايات

از پیامبر اکرم روایت شده است که حضرت فرمود: (( تحفظو من الارض فانها امکم )) یعنی از زمین حفاظت کنند به درستیکه آن مادر شماست . اسلام برای نظافت و بهداشت اهمیت فوق العاده ای قائل است و آنرا از نشانه های ایمان می داند .

خداوند متعال در سوره قمر آیه 49 می فرماید : (( انا کل شی ء خلقناه بقدر )) یعنی ما هر چیز را به اندازه خلق کردیم . پس هر چیز مقدار و حدودی دارد و بایستی بطور صحیح و درست بهره برداری شود تا نابود و منهدم نگردد . چرا که این ثروتهای طبیعی فقط به یان نسل تعلق ندارد . بلکه این اندوخته ها به نسلهای بعد از ما نیز تعلق دارند .

اسلام نظر به زنده کردن زمینهای موات و آباد کردن زمین دارد . در آیه 61 سوره هود امده است ((هو انشاکم من الارض و استعمرکم فیها )) یعنی خداوند شما را در زمین خلق کرد و شما را به عمارت و آباد کردن زمین گماشت . در این رابطه پیامبر اکرم می فرماید : (( ان قامت علی احدکم القیامه و فی یده فسیله فلیغرسها )) یعنی اگر قیامت برپا شود ودر دست نهالی باشد باید آن را بکارد .

آب نیز به عنوان یکی از مظاهر طبیعت که باید از آلودگی مصون بماند مورد توجه اسلام می باشد . آیات ذیل از قرآن کریم اشاره به اهمیت و نقش آب در زندگی بشر دارد.

آیه 30 سوره انبیاء : از آب همه چیز را زنده کردیم . پس گیاه و حیوان و انسان زندگیشان به آب بستگی دارد .

آیه 164 سوره بقره : خداوند آب را نازل کرد و زمین مرده را به وسیله آب زنده کرد .

در واقع اگر اسلام بر حمایت عناصر اساسی در محیط زیست و حفاظت آنها تاکید دارد بخاطر خیر انسان و تامین ضروریات و حاجتهای انسان چه برای نسل حاضر و چه نسبت به نسلهای آینده است و انسان را متوجه حمایت و نگهداری از خود محیط زیست و محیط زیست خود می کند . در اسلام ضرر زدن به هر چیزی ممنوع است .

در روايتي‌ ديگر از پيامبر اكرم، خود دين‌ اسلام، دين‌ پاكيزگي‌ معرفي، و ضمن‌ اين‌ كه‌ پاكيزگي‌ دستور همگاني‌ براي‌ مردم‌ تلقي‌ شده، بهشت‌ را نيز كه‌ مظهر پاكيزگي‌ است، مختص‌ به‌ پاكيزگان‌ دانسته‌ است.

درختكاري، ايجاد فضاي‌ سبز و آب‌ روان‌ مورد تأكيد آموزه‌هاي‌ ديني‌ قرار گرفته‌ است‌ و مسلمانان‌ به‌ آن‌ها تشويق‌ شده‌اند. بر اساس‌ روايتي‌ از پيامبر اكرم، سه‌ چيز سبب‌ روشني‌ چشم‌ دانسته‌ شده‌ است: نگاه‌ به‌ فضاي‌ سبز، آب‌ جاري‌ و روي‌ نيكو.

در جاي‌ ديگر آمده‌ است: هر گاه‌ نهالي‌ در دست‌ شما است‌ و قيامت‌ بر پا مي‌شود، در آن‌ فرصت‌ كوتاه‌ آن‌ نهال‌ را بكاريد. و در روايت‌ ديگر كاشتن‌ درخت‌ و جاري‌ ساختن‌ قنات‌ و... در رديف‌ تعليم‌ دانش، ساختن‌ مسجد شمرده‌ شده‌ است.

در روايتي‌ از امام‌ صادق، زندگي‌ بدون‌ داشتن‌ سه‌ چيز بر انسان‌ گوارا نيست: هواي‌ تميز، آب‌ فراوان‌ و گوارا، و زمين‌ حاصلخيز.

خداوند متعالي‌ كساني‌ را كه‌ آسايش‌ مسلمانان‌ را در زندگي‌شان‌ فراهم‌ مي‌كنند، ستوده‌ و در مقابل، افرادي‌ را كه‌ طبيعت‌ را آلوده، و بدين‌ وسيله، اسباب‌ اذيت‌ و ناراحتي‌ مردم‌ را ايجاد مي‌كنند، سخت‌ نكوهيده‌ است. بر اساس‌ روايت‌ پيامبر اكرم، هر كس‌ از راه‌ مسلمانان، چيزي‌ را كه‌ باعث‌ رنجش‌ رهگذران‌ است، برطرف‌ كند، خداوند پاداش‌ خواندن‌ چهارصد آيه‌ از قرآن‌ را براي‌ او ثبت‌ مي‌كند كه‌ ثواب‌ هر حرف‌ آن، ده‌ حسنه‌ است.

همچنين‌ رسول‌ گرامي‌ اسلام‌ فرموده‌ است:

سه‌ گروهند كه‌ در اثر كار خود، مورد لعنت‌ خداوند قرار مي‌گيرند: كساني‌ كه‌ اماكن‌ عمومي، سايه‌بان‌ها و محل‌ پياده‌ شدن‌ مسافران‌ را آلوده‌ كنند. كساني‌ كه‌ آب‌ عمومي‌ (آب‌ نوبتي) را غصب‌ كنند. كساني‌ كه‌ سد معبر كرده، مانع‌ عبور عابران‌ شوند.

نقل‌ شده‌ است‌ كه‌ امام‌ سجاد7 هر گاه‌ كلوخي‌ را در راه‌ مي‌ديد، از مركب‌ پياده‌ شده، آن‌ را از سر راه‌ برمي‌داشت.

احترام‌ به‌ محيط‌ زيست‌ و انواع‌ گونه‌هاي‌ جانوري‌ و گياهي‌ در مناسك‌ حج‌ و در حرم‌ امن‌ الاهي‌ به‌ مسلمانان‌ يادآوري‌ مي‌شود. شكار صيد و قطع‌ درختان‌ و گياهان‌ در حالت‌ احرام، از محرمات‌ شمرده‌ مي‌شود و در صورتي‌ كه‌ حاجي‌ مرتكب‌ آن‌ شود، بايد كفاره‌ بپردازد و نكتة‌ قابل‌ توجه‌ اين‌ است‌ كه‌ كفارة‌ تمام‌ محرمات‌ احرام‌ مبتني‌ بر تعمد و قصد است؛ در حالي‌ كه‌ براي‌ صيد، حتي‌ در صورت‌ عدم‌ توجه‌ نيز بايد كفاره‌ بدهد.

 

آسيب شناسي محيط زيست

فعاليت هاى انسان نسل حدود نيمى از گونه هاى گياهى كره زمين را در معرض خطر انقراض قرار داده است. بررسى هاى قبلى حاكى از آن بود كه تنها قريب به ۱۳ درصد از كليه گونه هاى گياهى در خطر انقراض است وليكن بررسى هايى كه جديداً صورت گرفته مشخص ساخته است كه در بررسى هاى قبلى گياهان موجود در مناطق استوايى كه بر اثر تغييرات زيست محيطى مورد تهديد قرار گرفته اند به حساب نيامده است. مناطق استوايى زيستگاه بيشترين گونه هاى گياهى جهان است.

پژوهشگران در گزارشى اعلام كرده اند كه حدود ۸۳ درصد از گونه هاى گياهى اكوادور در خطر انقراض قرار دارند. محيط زيست كشور اكوادور از نقطه نظر غناى گياهى حرف اول را در ميان كشورهاى استوايى مى زند. از تعميم اين اطلاعات به سرتاسر جهان اين نتيجه به دست مى آيد كه ۲۲ تا ۴۷ درصد از كل گونه هاى گياهى جهان در خطر انقراض قرار دارند. گياه شناسان در مورد شمار گونه هاى گياهى جهان اتفاق نظر ندارند و تعداد گونه هاى گياهى را بين ۳۱۰ تا ۴۲۲ هزار گونه برآورد مى كنند.

اكثر گونه هاى گياهى جهان در مناطق استوايى مى رويند. از طرفى تقاضا براى به دست آوردن زمين هاى جديد كشاورزى براى تامين غذاى شمار فزاينده مردم در كشورهاى استوايى، بزرگترين عامل انقراض گونه هاى گياهى در جهان است. در اين مناطق، جنگل هاى طبيعى بريده و سوزانده مى شوند و مرغزارها به كشتزارها و چراگاه ها تبديل مى شوند. گرمايش تدريجى زمين مى تواند فرآيند انقراض نسل گياهان را تشديد كند زيرا اراضى كشاورزى مانع از آن مى شوند كه گياهان در مقابل تغييرات اقليمى واكنش نشان داده و به طور طبيعى مهاجرت كنند.در پايان بايد خاطرنشان كرد كه ممكن است در حال حاضر گرمايش هوا اثرى نداشته باشد اما در آينده اثر خود را نشان خواهد داد. هر چقدر كه فعاليت هاى مربوط به تكه تكه سازى زمين هاى كشاورزى بيشتر شود براى محيط زيست طبيعى نشان دادن واكنش دشوارتر خواهد بود. گياهانى كه براى يافتن مكانى خنك تر براى رشد مى بايست به اين سو و آن سو مهاجرت كنند قادر به انجام اين كار نخواهند بود زيرا كشاورزان در سر راه آنها قرار دارند.

 

 

آلودگی محیط زیست و لایه ازن

یکی از مسائلی که در سالهای اخیر باعث نگرانی دانشمندان شده ، مسئله تهی شدن لایه ازن و ایجاد حفره در این لایه در قطب جنوب است. لایه اوزون در فاصله 16 تا 48 کیلومتری از سطح زمین قرار گرفته و کره زمین را در برابر تابش فرابنفش نور خورشید محافظت می‌کند. هر گاه از مقدار لایه ازن ، 10 درصد کم شود، مقدار تابشی که به سطح زمین می‌رسد تا 20 درصد افزایش می‌یابد. تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان می‌شود و به گیاهان صدمه می‌زند. مولکولهای کلروفلوئورکربنها (CFCها) در از بین بردن لایه ازن موثرند. از این ترکیبات بطور گسترده در دستگاههای سرد کننده و در افشانه‌ها (اسپری‌ها) استفاده می‌شود.

این مولکولها به علت پایداری آنها به استراتوسفر راه می‌یابند و در آنجا بر اثر تابش خورشید پیوند C-Cl شکسته می‌شود. اتم کلر حاصل به مولکول ازن حمله می‌کند و مولکول CLO را می‌دهد. این مولکول بنوبه خود با اکسیژن ترکیب شده ، مولکول O2 و اتم Cl آزاد می‌شود که مجددا در چرخه تخریب اوزون شرکت می‌کند. از این روست، در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار این شده که از مصرف کلروفلوئوروکربنها به تدریج کاسته شود و مواد دیگری به عنوان جانشین برای آنها یافت شود و یافتن چنین ترکیباتی بطور مسلم کار شیمیدانان است.

 

تولید انرژی و آثار محیطی آن

بسیاری از مسائل زیست محیطی ، نتیجه غیر مستقیم تولید و مصرف انرژی ، بویژه زغال سنگ و بنزین است. ذخایر زغال سنگ در دنیا از مجموع نفت ، گاز طبیعی و اورانیوم خیلی بیشتر است. از اینرو مصرف زغال سنگ برای تولید انرژی صنعتی نه تنها ادامه خواهد یافت، بلکه احتمالا به مقدار زیادی بویژه در کشورهای در حال توسعه مانند چین و هندوستان که ذخایر زیادی از این ماده دارند، افزایش می‌یابد. از سوزاندن زغال سنگ مقدار زیادی SO2 و CO2 که آلاینده هستند تولید می‌شود. بحث انرژی هسته‌ای و سایر منابع انرژی نیز جای خود دارد.

 

انسان و آلودگي محيط زيست

انواع فعاليت‌هاي اقتصادي، توليد انواع كاغذ، ‌پلاستيك، قوطي‌هاي فلزي با ميلياردها دلار هزينه در سال، انتقال پساب‌هاي صنعتي به رودخانه‌ها، درياها، توليد آلايندگي ناشي از حركت خودروها، دفع نادرست ضايعات مصرفي خانگي و... سرمنشأ آلودگي‌هاي زيست‌محيطي به دست انسان است.

اين درحالي است كه با سرمايه‌گذاري مناسب درجهت بازيافت اين زباله‌ها نه تنها مي‌توان از خسارت‌هاي بيشتر به محيط‌زيست و آلوده‌سازي‌ آن جلوگيري كرد، بلكه مي توان ميزان نياز انسان به مواد اوليه چوب و الوار جنگل، منابع طبيعي و معدني را كاهش داد.

 

تأثیرات انسان بر محیط زیست

بر اساس گزارش سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در سال ۲۰۰۱، تقریباً تمامی عوامل تشکیل‌دهندهٔ محیط زیست تحت تأثیر فعالیت‌های انسان قرار گرفته‌اند.

خاک‌ها

مهم‌ترین آثار فعالیت‌های انسان بر خاک عبارت اند از مسمومیت و فرسایش که موجب تخریب و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شوند. به طور کلی فرسایش خاک پدیده‌ای طبیعی است که به وسیلهٔ عواملی چون باد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما انجام می‌گیرد. با این حال، فعالیت‌های انسان از جمله زراعت مفرط، آبیاری زمین‌های زراعی، محصولات تک‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی باعث از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در نهایت آلودگی آن می‌شوند.

مسمومیت خاک می‌تواند در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی و یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها به ایجاد شود. در این صورت خاک ناحاصل‌خیز و حتی سمی برای برخی گیاهان می‌شود.

 

آب‌ها

طبق سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، مهم‌ترین تأثیرات فعالیت‌های انسان بر روی آب‌ها در سه مورد خلاصه می‌شود: مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب، و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی.

امروزه تأمین آب شیرین برای بعضی کشورها یک بحران جدی محسوب می‌شود. بر اساس گزارش‌های این سازمان در سال ۲۰۰۱، در صورت عدم اقدامات مناسب، در سال ۲۰۳۰ ۳٫۹ میلیون نفر دچار این بحران خواهند شد. قابل توجه است که این بحران خود با روند کنونی افزایش جمعیت اوج نیز خواهد گرفت.

گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دشت‌های بزرگ ایالات متحده نقش می‌دارد.

کیفیت آب‌ها نیز بحران دیگری است که برخی کشورها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده می‌باشد. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رودها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی توسط فعالیت‌های انسان قرار دارند. آلودگی دریاها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.

هوا

آلودگی هوا عبارت است از ورود مستقیم یا غیر مستقیم هر عنصری توسط انسان که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از:

گازهای شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند:

اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد.

گازهای حاصل از سوختن چون دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گازهای گلخانه‌ای.

گازهای گلخانه‌ای همچون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربن‌ها.

فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که در اثر فعالیت‌های صنعتی وارد هوا می‌شوند.

 

نتيجه گيري

به طور قطع یکى از امورى که زمینه ساز سعادت و کمال انسان در دنیا و آخرت مى باشد، داشتن محیطى سالم و أمن است که انسان بتواند در آن به تربیت جسم و جان خویش بپردازد. اصولاً یکى از وظایف مهم بشر که حفظ جان است، جز با زیستن در محیط سالم امکان پذیر نیست. شرط اوّلیه داشتن روحى سالم، جسم سالم است و جسم سالم نیز فقط زمانى حاصل مى شود که انسان از محیط زیست طبیعى و سالم بهره مند باشد.

افسردگى و افزایش بیماریهاى روحى و روانى انسان امروز، بدون ارتباط با محیط زیست نیست. هیچ کس نمى تواند منکر شود که تخریب محیط زیست تأثیر منفى بر شیوه رفتار آدمیان دارد، و اثرات ویرانگرى بر اخلاق فردى و جمعى جامعه بشرى بر جاى مى گذارد.

زمانی مردم مقدار خیلی کمی انرژی در طی زندگی روزانه مصرف می کردند ، و بیشتر وسایل خانگی انها از جنس مواد قابل تجزیه تشکیل شده بود . این مواد از قبیل چوب بوده که وقتی آنها را دور می اندازند به طور طبیعی تجزیه می شود و از بین می رود.

به هر حال ، در جهان صنعتی ، مقدار زیادی انرژی برای تولید بسیاری از وسایل مورد نیاز زندگی روزمره بشر ، مصرف شده و این وسایل اغلب از جنس مواد غیر قابل تجزیه می باشند . ماشینها به طور اخص یک مورد از مشکلات هستند . ماشینها هم در زمان تولید و هم در زمان استفاده ایجاد آلودگی می کنند.

در آینده وسایلی مثل ماشین و کامپیوتر به شکلی طراحی خواهند شد که قابل بازیافت باشند . به جای انکه آنها را به دلیل غیر قابل جدا کردن قطعات و عدم استفاده مجدد به دور بیندازیم ، اجزاء و مواد تشکیل دهنده انها ، به گونه ای ساخته خواهد شد که مواد خام آنها قابل بازیافت و استفاده مجدد باشند.

 

 

 

 

 

منابع: برگرفته از سايت هاي

• www.wikipediafa.org
• www.tebyan.net
• www.daneshnamehroshd.ir

 

مقدمه

محیط زیست (زیست بوم) به همه محیط‌هایی که در آن‌ها زندگی جریان دارد گفته می‌شود. مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند محیط زیست را تشکیل می‌دهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تأثیر می‌گذارند.

محیط زیست طبیعی عبارت است از مجموعه عوامل زیستی و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌بینند. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعایت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، اتمسفر، صخره، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد.

تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته می‌شوند، در حالی که عبارت محیط زیست با توجه به برهم‌کنش‌های میان انسان و طبیعت و از دیدگاه وی توصیف شده است.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

تعریف محیط زیست... 1

اهميت جايگاه محيط زيست در اسلام. 2

محيط زيست از نظر ديدگاه روايات... 3

آسيب شناسي محيط زيست... 5

آلودگی محیط زیست و لایه ازن.. 6

تولید انرژی و آثار محیطی آن.. 7

انسان و آلودگي محيط زيست... 7

تأثیرات انسان بر محیط زیست... 7

خاک‌ها8

آب‌ها8

هوا9

نتيجه گيري.. 9

منابع. 10