مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

روان‌شناسی بالینی

مقدمه

روان‌شناسی بالینی شاخه‌ای از علم روانشناسی است که به بحث در زمینه اختلالات روانی و تشخیص آنها و درمان می‌پردازد. از عمر روان‌شناسی به شکل علمی و منظم فقط حدود یک قرن می‌گذرد. ولی رشد آن در چند سال اخیر اعجاب آور بوده است. این رشته هم مانند علوم دیگر فرمان با ازدیاد روزافزون دانش رشته‌های تخصصی بوجود آمد و امروزه در امریکا حدود 30 - 20 بخش دارد و هر بخش علاقه و مهارت خاصی را عرضه می‌کند. ولی در 20 سال اخیر هیچ یک از رشته‌های روان شناسی به اندازه روان‌شناسی بالینی پیشرفت نکرده است و تعداد افرادی که در این بخش تحقیق می‌کنند از رشته‌های دیگر روان‌شناسی به مراتب بیشترند.

بیشترین شمار روان‌شناسان در این رشته کار می‌کنند، یعنی رشته‌ای که سر و کارش با کاربرد اصول روان شناختی در امر تشخیص و درمان مشکلات عاطفی و رفتاری است. مثلاً بیماری روانی، بزهکاری نوجوانان، رفتار جرم‌آفرین، اعتیاد دارویی، عقب‌ماندگی ذهنی، کشمکش‌های زناشویی و خانوادگی، و سایر مشکلات خفیف سازگاری.

روان‌شناسان بالینی می‌توانند در بیمارستان‌های روانی، دادگاه‌های کودکان یا سازمان‌های نظارت بر بزهکاران، درمانگاه‌های بهداشت روانی، نهادهای ویژه با روان‌پزشکی، ارتباط نزدیک دارند.

 

چهار مرحله تاریخی برجسته برای روانشناسی بالینی در جهان وجود دارد:

• آغاز حرفه ۱۸۹۲-۱۹۱۴
• فرارسیدن عصر روانشناسی بالینی ۱۹۱۶-۱۹۵۴
• یکپارچگی و حرفه‌ای‌گرایی۱۹۵۴-۱۹۷۸
• خودمختاری و تعهد اجتماعی ۱۹۷۹-...

 

مصاحبه بالینی

مصاحبه از تمام روش‌های متعددی که به منظور ارزیابی شخصیت افراد استفاده برده می‌شود، اهمیت بیش تری دارد؛ زیرا به وسیلهٔ آن می‌توان به مطالبی دست یافت که از هیچ روش دیگری به دست نمی‌آید؛ و از آنجا که در مصاحبه به هیچ نوع وسیلهٔ خاصی نیاز نیست، از این‌رو این روش همیشه و به آسانی در دسترس روان شناسان است.

آنچه در مصاحبه به دست می‌آید، هنگامی اهمیت می‌یابد که تفسیر شود. در تفسیر می‌توان متوجه اشتباهات قابل ملاحظهٔ مصا حبه کننده شد. البته در این مرحله ممکن است روان شناسان به علل گوناگونی مانند تعصبات شخصی، تئوری‌های نادرست و گرایش‌های مختلف عاطفی، در تعبیر نتایج مصاحبه، راه اشتباه را بپیماید.

روان شناس نه تنها به مطالبی که مصاحبه شونده بیان می‌کند نیاز دارد، بلکه نحوهٔ ادای مطالب و واکنش‌های عاطفی که مصاحبه شونده از خود نشان می‌دهد و نیز رابطهٔ عاطفی و فکری که مصاحبه کننده با مصاحبه شونده دارد، مهم است و مورد مطالعه قرار می‌گیرد.

روش‌های برگزاری مصاحبه

در مصاحبه دو روش کلی موجود است:

۱. روش مستقیم - در این روش، روان‌شناس پرسش‌های خود را از پیش تهیه کرده‌است و در هنگام مصاحبه آن‌ها را می‌پرسد و به جزئیات رفتار شخص پی می‌برد. روان‌شناس ممکن است از این روش برای گردآوری هرچه بیشتر اطلاعات، در مدت زمان محدود بهره بگیرد. البته خطرات این روش زیاد است. مثلاً ممکن است بیمار تصور کند که فقط هر چه را که روان‌شناس می‌پرسد باید پاسخ بدهد و در نتیجه اطلاعاتی را که در مورد آن‌ها پرسشی نشده، در اختیار روان شناس قرار ندهد. دیگر این که پرسش کردن زیاد و سریع ممکن است بیمار را دچار حالت تدافعی کند و در نتیجه بیمار از دادن اطلاعات کافی خودداری نماید. مورد دیگر این که ممکن است بیمار فکر کند که روان شناس می‌خواهد او را مورد بازپرسی قرار دهد و نقاط ضعف او را بیابد و یا حتی او را دیوانه تصور کند.

۲. روش غیر مستقیم - در این روش، روان‌شناس به طور غیر مستقیم پرسش‌هایی می‌کند تا بیمار را به موضوعات مهم و قابل بحث هدایت کند. روان شناس باید به بیمار بفهماند که تنها وظیفهٔ روان شناس کمک به اوست. در این روش روان شناس به بیمار اجازه می‌دهد که بخش عمدهٔ مصاحبه را اداره کند و خود بیشتر و با دقت به سخنان او گوش می‌دهد.

 

روانشناسی بالینی در ایران

در جریان تاریخ نود ساله روان شناسی بالینی در دنیا ، ایران تاریخچه سی ساله‌ای دارد. اولین درس در این رشته از روان شناسی در سال 1344 شمسی در گروه روانشناسی دانشگاه تهران تدریس شد و اولین کتاب در این زمینه به نام روان شناسی بالینی تالیف سعید شاملو در سال 1345 شمسی از طرف دانشگاه تهران منتشر شد. نخستین کلینیک روان شناسی در سال 1346 و در دانشگاه تهان تحت عنوان مرکز مشاوره و راهنمایی ایجاد شد.

در این مرکز برای اولین بار کار سیستمی مرکب از یک روان شناس بالینی که سرپرست مرکز نیز بود، یک روانپزشک و یک مددکار اجتماعی به بررسی مسائل روانی دانشجویان پرداختند و با همکاری هم در تشخیص و درمان نابهنجاریهای رفتاری آنها اهتمام ورزیدند. رشته روان شناسی بالینی عمدتا در اوئل دهه سال 1350شمسی زمانی رسمیت یافت که در گروه روانپزشکی دانشکده پزشکی دانشگاه تهران واقع در بیمارستان روزبه برنامه‌ای به نام فوق لیسانس روان شناسی بالینی ایجاد شد.

 

روان‌شناسی بالینی در گذشته

تکامل روان‌شناسی بالینی به سبب تاثیر عوامل متعدد صورت گرفت که بعضی از آنها خارج از حیطه روان‌شناسی بود. برای مثال پیشرفتهای حاصله در بیولوژی ، فلسفه ، سیاست و امثال آن نیز در تشکیل تاریخچه روان‌شناسی درمانی موثر بوده است. از عمر روان‌شناسی بالینی به عنوان یک رشته تخصصی و مستقل حدود 90 سال می‌گذرد تاریخ آن با تکامل روان‌شناسی مرضی آمیخته است و گذشته آن به زمان انسان اولیه می‌رسد. بشر اولیه امراض روانی پدیده‌ای ماورءالطبیعه می‌دانست.

روشهای درمان اینگونه بیماران که تصور می‌شد دچار جن زدگی و ارواح خبیثه شده باشند عبارت بود از سوراخ کردن جمجمه به منظور آزاد کردن روح پلید و به زنجیر بستن، تنبیه جسمی و سوزاندن و انواع شکنجه‌های دیگر. در اواخر قرن هجده در فرانسه پزشکی به نام فیلیپ پنیل رئیس بزرگترین بیمارستان روانی فرانسه شد. او با اصلاحات نوع دوستانه به درمان روانی کمک کرد. در قرن نوزدهم مسمزیسم بوجود آمد. مسمز فردی بود که با استفاده از هیپنوتیزم به درمان بیماران روانی پرداخت.

 

عوامل موثر در پیدایش روان‌شناسی بالینی

پیدایش و تکامل روان‌شناسی بالینی پیشرفت در ماهیت هوش و اندازه گیری آن ، تفاوتهای فردی ، روان شناسی کودک نیز نقش داشته‌اند. حد فاصل میان روان‌شناسی بالینی و روان‌شناسی کودک از بعضی جهات بسیار نامشخص است. زیرا روان شناسی بالینی در اصل به سبب علاقه به مسائل کودکان عقب افتاده بوجود آمد. پیدایش ابزارها و آزمونهای روانی نیز در تکامل روان شناسی بالینی نقش اساسی داشته‌اند.

 

ویژگیهای روان شناسی بالینی

وظایف روان شناسی بالینی متنوع و مختلف است و به موسسه‌ای که روان شناسی در آن کار می‌کند و همچنین به نوع تحصیلات و تعلیمات عملی که داشته است بستگی دارد. برای مثال وظایف روان شناسی بالینی در بیمارستان روانی ممکن است منحصر به تشخیص بیماری از طریق تست باشد یا به روان درمانی بپردازد یا مشغول تحقیقات شود و یا تعلیم عده ای را به عهده بگیرد. روان شناس بالینی ممکن است در مدارس ، مراکز مشاوره کودکان ، زندانها ، بیمارستانها ، دانشگاهها ، پرورشگاهها ، کودکستانها ، وزارت کار ، کارخانه‌ها و انواع دیگر موسسات انجام وظیفه کند.

 

انواع روان شناسی بالینی

چهار نوع روان شناسی بالینی وجود دارد: دسته‌ای که برای درمان بیماری با روانپزشکان و روانکاوان اشتراک مساعی می‌کنند و بیشتر به کشف ماهیت بیماری و طرز معالجه یک فرد خاص توجه می‌کنند. دسته بعد روان شناسانی که وقت خود را بطور عمده صرف اندازه گیری خصوصیات افراد بوسیله تستهای روان شناسی می‌کنند. دسته دیگر فعالیتهای دسته اول و دوم را بطور مساوی انجام می‌دهند یعنی هم به تشخیص و هم به درمان می‌پردازند.

 

دسته آخر روان شناسانی هستند که به تحقیق و آزمایش خصوصیات بیماران روانی علاقه دارند و از طریق تجربی برای کشف علل ، علائم و طرق درمان می‌کوشند. روان شناسان معتقدند که آگاهی از تمام این روشها برای آماده ساختن روان شناسی بالینی ضروری است و روان شناسی بدون آشنایی با آنها نمی‌تواند به نحو موثری انجام وظیفه نماید.

 

تشخیص در روان شناسی بالینی

روان شناسان بالینی از روشهای مختلف برای تشخیص اختلالات استفاده می‌کنند. از جمله این روشها مشاهده رفتار بیمار ، مصاحبه کلینیکی ، آزمونهای روانی ، بررسی تاریخچه فردی و ... است.

 

درمان در روان شناسی بالینی

روشهای مختلف درمانی در روان شناسی بالینی وجود دارد که روان شناسانی با توجه به رویکرد نظری که در روان شناسی دارند یکی از آنها بکار می‌برند. مثل شناخت درمانی ، رفتار درمانی ، روانکاوی و ... برخی از روان شناسان بالینی دیدگاه التقاطی دارند و از تمام شیوه‌های درمانی بهره می‌برند.

 

 

روان شناسی جوانان

در دوره جوانى، اساسى‏ترين تحولات زندگى انسان از طريق شكوفايى اصيل‏ترين نيازها به وقوع مى‏پيوندد. از ميان همه اين احساس نيازها، به برخوردارى از يك هويت مستقل، بيش‏ترين تاثير را در سرنوشت افراد و درنتيجه در سرنوشت جوامع بشرى دارد.جوان در اين برهه از زندگى، به موازات احساس نياز به داشتن يك هويت مستقل، از نظر ذهنى نيز دچار يك تحول بى‏سابقه مهمى مى‏شود. ارزش‏هاى نسبتا ثابت دوره كودكى فرو مى‏ريزد، بدون اين‏كه نظام فكرى و ارزشى خاصى جايگزين آن شود، در نتيجه، جوان با يك بحران فكرى و فرهنگى بزرگى مواجه مى‏گردد. چون نه همچون گذشته از طريق همانندسازى رفتار و عملكردهاى خود به ديگران، مى‏تواند به اعمال خود نظام منسجمى بخشد و نه از ايده و نظام فكرى و ارزشى مستقلى برخوردار است تا در هر مورد مستقلا تصميم‏گيرى خاصى داشته باشد. در چنين موقعيتى، اگر جوان از شرايط مناسب فكرى و روحى و روانى نيز محيط فرهنگى و آموزشى شايسته‏اى برخوردار نباشد، در گزينش مسير درست و انتخاب هويت واقعى دچار مشكل مى‏گردد.

 

بحران هويت

از عدم توانايى فرد در تحصيل هويت انسانى، با تعابير مختلفى ياد شده است. برخى از صاحب‏نظران از آن با تعبير «گم كردن خويش‏» يا «از خود بيگانگى‏» ياد مى‏كنند. و روان‏شناسان از اين حالت اغلب تحت عناوينى چون: «آشفتگى هويت‏»، «اختلال هويت‏» و «بحران هويت‏» ياد مى‏كنند و در توصيف آن مى‏گويند: «بحران هويت عبارت است از عدم توانايى فرد در قبول نقشى كه جامعه از او انتظار دارد.» (1) به اعتراف همه صاحب‏نظران، جدى‏ترين بحران در طول زندگى انسان در خلال شكل‏گيرى هويت او رخ مى‏دهد; چون شخصى كه فاقد يك هويت متشكل قابل قبولى باشد در طول زندگى با مشكلات بسيار زيادى روبه‏رو خواهد شد. چنين شخصى در درجه اول از حقيقت وجودى خود و استعداد و توانمندى‏هايى كه دارد، آگاهى لازم ندارد و در درجه دوم، از هدف خلقت و نقشى كه در نظام هستى بر عهده اوست‏بى‏اطلاع است، در نتيجه، از تشخيص شيوه درست ارتباط با ديگران و برخورد با پيش‏آمدها نيز پاسخ به اصلى‏ترين پرسش‏هاى زندگى عاجز است. مجموعه اين امور در نهايت، او را دچار سردرگمى در اغلب موضع‏گيرى‏ها مى‏كند. طبيعى است كه وقتى فرد خود را نشناخت و هدف از آفرينش جهان و انسان براى وى معلوم نگشت و با وظايفى كه در جامعه بر عهده دارد آشنا نشد، نمى‏تواند نقش مثبتى در زندگى ايفا كند. بروز چنين وضعى و تزلزل فكرى اعتقادى مهم‏ترين خطرى است كه سعادت انسان را در طول حيات مورد تهديد قرار مى‏دهد.

 

نشانه‏ها و پيامدهاى بحران هويت

همان‏گونه كه برخوردارى از هويت انسانى كامل، نشانه‏هاى مشخصى چون خودباورى، احساس ارزشمندى و توانايى حل مشكلات، موضع‏گيرى مناسب در برخورد با پيش‏آمدها و برخوردارى از اراده و استقلال لازم و... دارد، فقدان يا اختلال هويت نيز آثار و نشانه‏هايى دارد. روان‏شناس معروف «اريكسون‏» در اين‏باره مى‏گويد: «فردى كه قادر به يافتن ارزش‏هاى مثبت پايدار در فرهنگ، مذهب يا ايدئولوژى خود نيست، ايده‏آل‏هايش به هم مى‏ريزد. چنين فردى كه از به هم فروپاشى هويت رنج مى‏برد، نه مى‏تواند ارزش‏هاى گذشته خود را ارزيابى كند و نه صاحب ارزش‏هايى مى‏شود كه به كمك آن‏ها بتواند آزادانه براى آينده برنامه‏ريزى نمايد. (2)

گرچه تعبير «اريكسون‏» در نوع خود بجاست اما براى روشن شدن اثرات و نشانه‏هاى بحران هويت‏به برخى نتايج آن اشاره مى‏گردد:

الف. بى‏برنامگى در زندگى

انسانى كه دچار بحران هويت‏شده است، نمى‏تواند براى زندگى خود طرح و برنامه منسجمى تهيه كند. چون چنين شخصى علاوه بر اين‏كه از درك اهداف اصلى حيات خود ناتوان است، در ايجاد انسجام بين هدف‏ها و وظايف عادى زندگى نيز دچار حيرت و سردرگمى است.

 

ب. غفلت از فرصت‏ها

از جمله عوارض بحران هويت، بيهوده تلف كردن وقت و از دست دادن فرصت‏هاست. بروز اختلال در هويت موجب مى‏شود كه فرد از تشخيص صلاح كار و عوامل سعادت‏آفرين و تعالى‏بخش ناتوان گردد. در نتيجه، چنين فردى اغلب، اوقات خود را به بطالت مى‏گذراند. براى چنين فردى مهم نيست كه سرمايه اصلى زندگى را، كه عبارت از لحظات عمر است، چگونه از دست مى‏دهد.

 

ج. مسؤوليت گريزى

از آنجا كه احساس مسؤوليت‏با نوع نگرش انسان به جهان، انسان، خدا معنى پيدا مى‏كند، فرد از خود بيگانه نمى‏تواند جايگاه خود را در نظام هستى به صورت شايسته تشخيص دهد. در نتيجه از پذيرش مسؤوليت‏ها شانه خالى مى‏كند. روشن است كه كسى كه نتوانست پاسخى براى سؤالات اساسى زندگى خود پيدا مى‏كند، در حقيقت انگيزه‏اى هم براى پرداختن به وظيفه خويش در قبال خود و جهان و ديگران نخواهد داشت.

 

د. دل‏مشغولى‏هاى بى‏ارزش

از مظاهر روشن فقدان هويت، مشغول بودن به هدف‏هاى ناچيز و كارهاى بى‏ارزش است. فردى كه دچار خود فراموشى شده، هرگز نمى‏تواند در زندگى براى خود نقش مؤثرى پيدا كند. به همين دليل ضمن احساس پوچى، اغلب اوقات خود را در كارهاى بيهوده صرف مى‏كند و چون اين قبيل كارها، كم‏كم ارزش و اعتبار خود را در نزد شخص از دست مى‏دهد، فرد در نهايت دچار احساس بى‏ارزشى، ياس و بى‏معنايى مى‏شود. چه بسا در چنين مواقعى حتى دست‏به خودكشى نيز... خواهد زد.

 

ه. تقليد كوركورانه از ديگران

اغلب افرادى كه به بحران هويت دچارند، داراى شخصيت‏بسيار منفعلى هستند. چون از جهان‏بينى و نظام ارزشى ثابتى برخوردار نيستند، اعمال و رفتار و ارزش‏هاى خود را براساس ديدگاه‏هاى ديگران تنظيم مى‏كنند. روشن است در اين حد اهميت قائل شدن به داورى‏هاى معقول و غيرمعقول ديگران و احساس خود كم‏بينى زمينه‏اى براى نفوذ انديشه‏ها و ارزش‏هاى غلط بيگانگان است و اين امر گاهى آن چنان مؤثر واقع مى‏گردد كه فرد حتى كوچك‏ترين

واكنش در قبال دستورات و القائات غلط فرهنگى آنان را، نوعى ارتجاع تلقى كرده، پاى‏بندى به ارزش‏هاى خودى را خلاف اصول مدنيت و تمدن مى‏پندارند! بدين‏وسيله، بستر تسلط همه جانبه فكرى و اقتصادى و فرهنگى بيگانگان را بر سرنوشت‏خود و جامعه با دست‏خويش فراهم مى‏سازد.

 

عوامل بروز بحران هويت

همان‏گونه كه پيش از اين بيان شد، فرد در فرايند دست‏يابى به هويت كامل انسانى، از عوامل گوناگونى چون خانواده، نهادهاى آموزش و پرورش، نظام سياسى و فرهنگى و اجتماعى حاكم بر جامعه و رسانه‏ها و مطبوعات و تبليغات بيگانگان و... متاثر مى‏گردد.

البته در اين ميان، دو عامل نخست‏بيش‏ترين تاثير را دارند. بر اين اساس، افرادى كه از نعمت والدين و خانواده‏هاى مناسبى برخوردارند و در نتيجه سرپرست‏هاى فهيمى دارند، ضمن حفظ تعادل روحى و روانى، زمينه رشد و تفكر و بينش آنان هماهنگ با ساير استعدادها مى‏گردد. چنين افرادى با توجه به توانمندى‏هايى كه قبل از اين پيدا كرده‏اند، به راحتى مى‏توانند اين بحران را پشت‏سر بگذارند و به تمام پرسش‏هاى مربوط به كسب هويت مستقل پاسخ صحيحى دهند. در نتيجه، از دچار شدن به تحير و سردرگمى در پيش‏آمدهاى زندگى در امان باشند و اما اگر چنين مسؤوليتى به هر دليلى در محيط خانواده به انجام نرسد، روشن است كه جوان تربيت‏يافته در چنين خانواده‏اى قادر نخواهد بود در فرايند هويت‏يابى به موفقيت لازمى دست‏يابد.

نهاد آموزش و پرورش و يا به عبارت ديگر، مجموعه نهادهاى فرهنگى جامعه پس از خانواده مؤثرترين عامل تاثيرگذار در تكوين هويت اشخاص محسوب مى‏شوند. اگر مجموعه آموزه‏هاى اين بخش از جامعه با توجه به واقعيت‏هاى وجودى انسان و جهان تهيه شود و در انتقال آن به افراد نيز از مناسب‏ترين شيوه‏ها استفاده گردد، در مرحله جست‏وجوى هويت قشر جوان با كم‏ترين تلاش قادر خواهد بود جايگاه واقعى خود را در كل نظام هستى و در نتيجه در جامعه تشخيص دهد و به وظايف و مسؤوليت‏هايى كه برعهده دارد به نحو احسن عمل نمايد و از عوارض آشفتگى هويت در امان بماند.

امروزه به لحاظ حاكميت نظام استكبارى غرب در جوامع بشرى، از جمله مهم‏ترين عوامل اختلال در هويت افراد، تبليغ فرهنگ اومانيستى غرب است. استكبار جهانى با در اختيار گرفتن دست‏آوردهاى علمى و تكنولوژيك از طريق به كاربردن پيچيده‏ترين شيوه‏هاى تبليغى به ترويج اصول و ارزش‏هاى منحط خود مى‏پردازد كه اغلب با آموزه‏هاى فرهنگى و ارزش‏هاى دينى و ملى ساير جوامع در تعارض‏اند. از اين‏رو اين ارزش‏ها مانع از تكوين هويت واقعى افراد است و موجب از خود بيگانگى و غرب‏زدگى و پوچ‏گرايى و تمايل به هويت منفى غربى است. از جمله دست‏آوردهاى خطرناك آن، اين‏كه اصولا هويت‏زدايى از جمله مهم‏ترين اهداف عوامل استكبار است و بدون چنين كارى، زمينه براى تسلط نظام ضدبشرى غرب در هيچ جامعه‏اى فراهم نمى‏گردد.

علاوه بر آنچه گذشت امورى چون ويژگى‏هاى شخصيتى هر فرد، نظام اجتماعى و اصول فرهنگى ملت‏ها، نوع اعتقادات و فرهنگ دينى جامعه، عملكرد رهبران، ويژگى‏هاى الگوهاى پذيرفته شده اجتماعى، ميزان خودباورى و اعتماد به نفس افراد و نظام اخلاقى در رشد انديشه‏ها و سلامت روانى افراد و چگونگى تكوين هويت آنان مؤثرند.

 

جوان و بحران هويت جهانى

به دنبال نهضت عصرنوزايى در نوع تفكر و جهان‏بينى بشر تحول بسيار عظيمى پديد آمد، زيرا بين جهان‏بينى و رفتارها رابطه نزديكى وجود دارد.

توضيح آن‏كه وقتى در جريان عصرنوزايى مكتب اومانيسم به معناى انسان محورى، جاى مكاتب الهى و خدامحورى را گرفت و به اصطلاح، انسان در جايگاه خدا قرار گرفت و ملاك خوبى‏ها و بدى‏ها اميال و غرايز خود انسان رشد هويت الهى انسان جاى خود را به هويت ماده‏گرايى و لذت‏پرستانه داد. از اين پس، به موازات تغيير در جهان‏بينى، انحطاط اخلاقى نيز شروع شد. در نتيجه مكاتب الحادى انسان‏مدار، ليبراليسم و آزادى بى حد و مرز و به دنبال آن، نيهليسم (پوچ‏گرايى) با هدف مذهب ستيزى پايه‏گذارى و حاكميت پيدا كرد. و بدين سان، بشر غربى هويت اصيل انسانى خود را از دست داد و كم‏كم با اصالت پيدا كردن تكنيك و اقتصاد، انسان آن‏چنان گرفتار سيطره تكنولوژى شد كه خود نيز به ماشين تبديل گرديد.

امروزه در اثر پديد آمدن اين بحران، زمينه همه فضيلت‏هاى اخلاقى و ارزش‏هاى معنوى، به ويژه در ميان مردم جوامع غربى از بين رفته است و در اثر آن، به جاى صلح و امنيت، ناامنى و ظلم و تعدى سراسر جهان را فرا گرفته است، به گونه‏اى كه انسان‏ها به منظور اشباع هرچه بيش‏تر غرايز اميال حيوانى خود از هيچ‏گونه خيانت و ستم به يكديگر روى‏گردان نيستند. تعجب‏آورتر آن كه، تمام اين كارها را تحت عناوين زيبا و خوش رنگ و لعابى چون: دفاع از حقوق بشر و مبارزه با تروريسم و... انجام مى‏دهند! اين وضع، نتيجه طبيعى بروز اختلال هويت‏بشر عصر حاضر است كه به دليل پشت پا زدن به ارزش‏هاى معنوى و اعتقادات اصيل دينى و ملاك‏هاى صحيح عقلى براى وى پيش آمده است. رهايى از اين وضع جز از طريق رجوع به فطرت اوليه و بازيابى و بازشناسى حقيقت اصيل انسانى خويش ميسر نيست و صد البته، علايم چنين بازگشتى كم و بيش در اقصى نقاط جهان، به ويژه در عهد تمدن غربى به چشم مى‏خورد. به عنوان مثال، انديشمندان بزرگ معاصر وقتى بى‏هويتى انسان و از خود بيگانگى و حيرت و سرگشتگى او را در اثر سيطره تكنولوژى بى‏روح مشاهده كردند، درصدد برآمدند تا هويت مستقلى براى انسان سرگشته امروزى تدارك ببينند در اين راستا، پيشنهادهايى هم مطرح كردند:

«انيشتين‏»، راه حل گريز از خلا روانى و فقدان خوشبختى، رفع ابهام و آشفتگى از هدف‏هاى زندگى انسان است;

«هانرى برگسن‏»، نياز به منابع تازه اخلاقى و معنوى وتغيير روش اخلاقى را راه نجات از بى‏هويتى دانست;

«ماكس پلانك‏»، پيروزى خدانشناسى را عامل ويرانى فرهنگ و نابودى هرگونه اميد به آينده معرفى كرد;

«آلبرت شوايتزر»، بر احياى سنت‏هاى اخلاقى تاكيد كرد و...

و در اين ميان چون قرآن غفلت از خدا را عامل اصلى خودفراموشى و بحران هويت انسانى معرفى مى‏كند در نتيجه، راه صحيح خوديابى را هم خداشناسى مى‏داند. اصولا محال است كه انسان بتواند حقيقت‏ خود را جدا از علت و آفريننده خود درك كند. بنابراين، ايمان به خدا بهترين و در عين حال، صحيح‏ترين راه دستيابى به هويت واقعى است.