مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

سوء تغذيه و تاثير آن بر يادگيري در دانش آموزان :

دانش آموزان كه ما در مدرسه با آنان روبرو مي شويم از دوران نوزادي و كودكي گذر كرده اند و از نظر وضعيت تغذيه اي يكي از مهمترين دوران زندگي خود را پشت سر مي‌گذارند.

دوران جنيني و سال اول تولد مهمترني دوران رشد يك كودك است و رسيدن مواد مغذي اعم از پروتئين ، انرژي و ريزمغذيها نقش بسيار مهم و اساسي در رشد او تا قبل از مدرسه داشته است.

عوارض بعضي از اين كمبود ها اگر كودك با آن روبرو شده باشد در سنين مدرسه غير قابل جبران است.

عمده ترين مشكلات تغذيه اي كشور سوء تغذيه ناشي از كمي دريافت پروتئين و انرژي PEM ، كمبود يد، كمبود آهن و كم خوني ناشي از آن مي باشد. كمبود ويتامين A و ساير كمبودها شامل كمبود و يتامين هاي گروه B مثل ويتامينB2 و كمبود ويتامين D نيز در كودكان گزارش شده است.

تفاوت نياز در دختران و پسران خصوصا در دوران بلوغ به دليل تفاوت سن بلوغ وجود دارد و بعد از آن نياز به يد و آهن در دختران زيادتر است. شيوع گواتر ناشي از كمبود يد در سنين كودكي در هر دو جنس شبيه است ولي بعد از بلوغ تعادل هورمونها در پسران به گونه ای است كه رشد غده تيروئيد در اثر كمبود يد در آنان متوقف مي شود. ولي در دختران نياز همچنان تا دوران بارداري وجود دارد. به همين دليل بعد از دوران بلوغ گواتر در زنان 5 تا 6 برابر بيشتر از مردان است.

شيوع كمبود آهن و كم خوني فقر آهن نيز در دختران پس از بلوغ به دليل خونريزي ماهانه افزايش مي يابد، ساير كمبود ها مانند كلسيم و ويتامين D نيز در دوران كودكي و نوجواني بطور يكسان بر هر دو جنس اثر مي گذارد، ولي نهايتا زنان بيشتر در معرض خطر كمبود كلسيم و ويتامين D قرار مي گيرند. بنابراين در دوره كودكي و در دوران تحصيل اگر چه تغذيه صحيح در هر دو جنس اهميت دارد، ولي زنان بخاطر اينكه بايستي از ذخاير بدن خود در دوران بارداري و شير دهي استفاده كنند آسيب پذير بوده و نياز به توجه ويژه دارند. سوء تغذيه در دختر بچه ها در حقيقت نسل را در معرض خطر قرار مي دهد. زنان كوتاه قد معمولا داراي لگني كوچك هستند و در زمان بارداري جنين آنها نمي توانند رشد بالقوه خود را داشته باشند ، بنا بر اين احتمال به دنيا آمدن پسر يا دختري با وزن كم ( كمتر از 2500 گرم ) وجوددارد. تحقيقات نشان داده است كه مادران كم وزن با جثه كوچك كودكان كوتاهتر با سر كوچكتر بدنيا مي آورند.

نوزادي كه ثمره‌ي يك مادر مبتلا به سوء تغذيه است در دوران تحصيل نمي تواند كفايت لازم را براي يادگيري داشته باشد . وقتي در مدرسه به اينگونه كودكان برخورد مي كنيم با شناسايي عمق مشكل است كه مي توانيم به آنها و نسل آينده كمك كنيم . اگر ريشه مشكل را بدانيم بي‌جهت كودكان را به دليل آنكه ياد نمي گيرند و توانائي انجام بعضي از تكاليف را ندارند، به باد انتقاد نمي گيريم، آنها را سرزنش نمي كنيم و گناه آنچه را كه مسئول آن نيستند به پاي آنها نمي نويسيم.

فرض كنيد كودكي را كه به دليل ناتواني هاي تحصيلي شديدا مورد مؤاخذه قرار مي دهند بشناسيد و به گذشته او برگرديد. اگر اين كودك نوزادي بوده است كه به دليل گفته شده كم وزن بدنيا آمده، به ياد داشته باشيد كه او با گذر از چه مشكلاتي كوله بار زندگي را بدوش كشيده است.

- شانس مرگ او تا 28 روز پس از تولد 40 مرتبه بيشتر از نوزاداني بوده كه با وزن طبيعي بدنيا آمده اند.

- وقتي به سن يكسالگي رسيده است 5 برابر بيشتر از نوزادان سالم خطر مرگ را پشت سر گذاشته است.

- او زنده مانده است ولي ممكن است با اختلالاتي در تكلم، تكامل و نمو سيستم عصبي، ضعف قوه‌ي بينايي، كاهش فراگيريهاي اكتسابي و كري سر كلاس نشسته باشد.

- او بيشتر از ديگران به عفونت هاي تنفسي، گوارشي و ساير بيماريها مبتلا مي شود و هميشه رنجور است و از بيماري رنج مي كشد.

- شانس ابتلا او در بزرگسالي نيز به بيماريهايي نظير ديابت، فشار خون، بيماريها قلبي بيشتر از نوزادان سالمي است كه به دوران بزرگسالي رسيده اند.

اگر اولياي مدرسه و والدين او بدانند زندگي چه دشواريهايي را به دليل گناه ناكرده به وي تحميل كرده است هرگز بخود اجازه نمي دهند با شيوه هاي متفاوت از او بخواهند چيزي بشود كه نمي تواند.

تحقيقاتي كه در بنگلادش در اين زمينه صورت گرفته است نشان داده كه دختران كم وزن و كوتاه قد ( مادران مبتلا به سوء تغذيه ) فرزنداني كوتاهتر بدنيا آورده اند. اين امر در بين سالهاي 1937 تا 1982 باعث شده است كه قد پسران روستايي بنگلادش در يك دوران 45 ساله 12 سانتي متر كوتاهتر شود . يكي از دلايل، عادات جاري و سنتي است كه معمولا زنان ديرتر از مردان سر سفره مي نشيند و غذاي كمتري دريافت مي كنند اين تبعيض تغذيه اي باعث كوتاه قدي و سوء تغذيه دختر بچه ها مي گردد. دختران جوان مبتلا به سوء تغذيه كه زود ازدواج مي كنند و بچه دار مي شوند نمي توانند كودكان با وزن طبيعي بدنيا آورند.

کم خونی ناشی از فقر آهن و اثر آن بر قدرت فراگیری

کودکان سنین مدرسه به ویژه اگر متعلق به خانواده هایی هستند که از نظر اقتصادی و اجتماعی در سطح پایینی هستند، ممکن است به درجاتی از فقر آهن و کم خونی ناشی از آن مبتلا شوند .

در مناطقی که آب آلوده برای شرب وجود دارد و وضعیت بهداشت محیط در سطح مطلوبی نیست، ممکن است دریافت آهن از طریق مواد غذایی کافی باشد، ولی ابتلا به بیماری های عفونی و انگلی موجب سوء تغذیه ناشی از پروتئین و انرژی می شود که خود روی جذب آهن اثر دارد . عوارض مهمی که مربیان می توانند به وسیله آن به فقر آهن مشکوک شوند ، بی تفاوتی ، خستگی، بی حسی ، کاهش قدرت یادگیری و عدم تمایل به فعالیت های فیزیکی مثل ورزش است . کودک پس از این مرحله از ذخایر آهن بدن خود استفاده می کند و در صورتی که ذخایر ، کاهش یابد ، کم کم وارد مرحله کم خونی ناشی از فقر آهن می شود .

در تحقیقی نشان داده شد که اضافه کردن آهن به رژیم غذایی، اگر با هدف کاهش کم خونی تا میزان دو سوم صورت گیرد، می تواند در مدت 7 سال 2، /3 میلیارد دلار بهره وری داشته باشد . بر اساس یافته های یک تحقیق که بر روی کودکان دبستانی کلاس اول ناحیه یک کرمان انجام شد، تأثیر دریافت قرص آهن بر تمرکز ذهنی کودکان و بهبود قدرت یادگیری در مقایسه با گروه شاهد ثابت گردید. این تحقیق نشان داد، آهن یاری ، باعث بهبود قدرت تمرکز ذهنی کودکان کم خون خواهد شد .

به طوری که تفاوت معنی دار آماری بین میانگین نمرات آزمون تمرکز ذهنی گروه درمان شده پیش از مداخله با پس از مداخله مشاهده گردید .

در بررسي كشوري سوء تغذيه در سال 1377 كه توسط اداره‌ي بهبود و تغذيه جامع وزارت بهداشت انجام شده نشان داده است كه وزن در حدود 11 درصد از كودكان زير 5 سال ( از هر 9 نفر كودك يك نفر) كمتر از مقداري است كه سن آنها ايجاب مي كند.

شيوع كم وزني در استان سيستان و بلوچستان از ساير استانها بيشتر ( از هر 4 كودك يك نفر ) و در مناطق روستايي شيوع كم وزني بطور معني داري بيشتر از مناطق شهري است. كوتاه قدي تغذيه اي كه حاكي از سوء تغذيه مزمن و طولاني است در 15 درصد كودكان كشور ( از هر 7 كودك يك نفر) بشكل متوسط و شديد وجود دارد. شيوع كوتاه قدي تغذيه اي نيز در استان سيستان و بلوچستان بالاتر از ساير استانها است. اين مشكل در مناطق روستايي از شدت بيشتري برخوردار است ( دو برابر مناطق شهري) اين‌ها كودكاني هستند كه قد و وزن مناسب براي سن خود ندارند . معمولا مردم وقتي لغت سوء تغذيه را مي شنوند كودكاني را با چهره‌ي بسيار نحيف ، شكمي بر آمده و پوست بر استخوان كشيده بخاطر مي آورند كه تصوير آنها را در رسانه ها ديده اند ، سوء تغذيه شديد نهايتا همين فاجعه را به كودكان تحميل مي كند، ولي سوء تغذيه از نظر شدت انواع مختلفي دارد. ممكن است كودك دچار سوء تغذيه خفيف يا متوسط باشد يعني وزن مناسب با سن خود را نداشته باشد يا به دليل كم غذايي در طولاني مدت دچار كوتاهي قد شده باشد.