مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

عوامل مؤثر در جذب دانش آموزان به نماز

فاقم وجهك للذین حنیفاً فطرهٔ الله التی فطر الناس علیها پس تو ای رسول( با همه پیروانت مستقیم رو به جانب آیین پاك اسلام آور و پیوسته از طریق دین خدا كه فطرت دین خدا كه فطرت خلق را بر آن آفریده است پیروی كن (سوره روم- ۳۰).

پرستش یكی از ابعاد روح آدمی است. انسان فطرتاً موجودی است خداخواه و خداجوی. موجودی در عالم وجود نیست كه پرستنده و پرستشگر نباشد. از نظر قرآن نه تنها انسان، بلكه همه موجودات عالم ثناگوی خدایند و در طریق محبت الهی در حركتند. «و بعثهم فی سبیل محبته» آن گیاه كه حركت می كند، جز عشق او هیچ در سر ندارد، آن سنگ هم كه با قوه جاذبه حركت می كند در واقع غیر از این كه حق و ذات حق را جست وجو می كند و محبت خدا در ذات اوست، چیز دیگری نیست. قرآن می فرماید: «و ان من شیئ الا یسبح بحمده و لكن لاتفقهون تسبیحهم» (سوره اسرا-۴۴).

فارابی فیلسوف معروف اسلامی می گوید: آسمان كه گردش می كند، آن گردش نماز و عبادت و پرستش آسمان است. زمین كه تكان می خورد همین جور، باران كه ریزش می كند آن ریزش پرستش اوست، آب كه جریان پیدا می كند آن جریان پرستش و عبادت اوست. اوج عبادت خدا برای فرد مسلمان از طریق نماز متجلی می گردد. نماز سیمای مكتب است. «الصلوهٔ وجه دینكم» نماز ستون دین است. «الصلوهٔ عمود الدین».

رسول گرامی اسلام(ص) در هنگام اذان به بلال می فرمود: «ارحنا یا بلال» ای بلال ما را از غم و تلخی نجات بخش و بلال اذان گویان نشاط عبادت را به ذائقه نمازگزاران می چشاند.

همانگونه كه در دعای هفتم مناجات خمسه عشر آمده: «واجعل نشاطی فی عبادتك» خداوندا: نشاط مرا در عبادت خودت قرار بده. چگونه می شود كودكان و نوجوانان ما نشاط و شادی خود را در عبادت و پرستش حق تعالی جست وجو نمایند؟ این مطلب بر این كوشش است تا شیوه های كاربردی علم روانشناسی را در جذب كودكان و نوجوانان به نماز ارایه نماید. امروزه اغلب صاحبنظران و متخصصان علوم رفتاری بر این عقیده اند كه توارث و محیط، هر دو مشتركاً خصوصیات جسمانی و روانی فرد را شكل می دهند. حتی در تكوین و ظهور رفتارهای اعتقادی مثمرثمرند.

• نقش وراثت

بسیاری از ویژگی های بدنی و روانی مانند قهر، ساختار استخوانی، رنگ مو و چشم، هوش و استعداد از طریق ارث كسب می شوند. لمبروز، جرم شناس ایتالیایی می گفت: فردی كه تبهكار می گردد ذاتاً تبهكار به دنیا می آید! از نظر وارث و علم مربوط به آن پدر تبهكار و فاسد درصدی از مجرمیت خود را به فرزند خود منتقل می كند، اما این بدان معنا نیست كه فرزند او به طور حتم دزد و جانی می شود.

اگر فرزند در محیطی پرورش یابد كه هیچ گونه فسق و فجوری در آن نباشد، فاسد نمی شود. چه زیبا فرمود پیامبر اكرم(ص) كه: «كل مولد یولد علی الفطره» هر طفلی بر فطرت پاك خدایی آفریده می شود اسلام به پدیده وراثت توجه خاص دارد. در جنگ صفین امام علی(ع) به محمد حنفیه علمدار لشكر امر فرمود: ترس مدار و حركت نما. این بار نیز از حالت تهاجمی دشمن هراس نمود، امام خشمگین گردید و قبضه شمشیر را بر نشان فرزند فرود آورد و فرمود: تو این ترس را از مادرت به ارث برده ای او نیز ترسو بود. اسلام برای پاكی نسل مسلمین تمام مراقبت های لازم را در امر زناشویی دستور داده و در پیوندهای اولیه به كلیه جهات روحی و جسمی زن و مرد توجه نموده است. علاوه بر این كه مردم را در ازدواج با دیوانگان و احمق ها و میگسارها بر حذر داشته و در مقام مشورت و راهنمایی و ازدواج با فرد بداخلاق را نیز اجازه نداده است.

حسین بن بشار واسطی به حضرت رضا(ع) نامه ای نوشت كه: یكی از بستگانم درخواست وصلت با من دارد ولی بداخلاق است. حضرت در جواب فرمودند: اگر اخلاقش بد است با او ازدواج مكن.

همان گونه كه به نظر دانشمندان امروز، غذا در زیبایی صورت و توازن اندام و رنگ مو و چشم خلاصه تمام ساختمان كودك تاثیر دارد، اخبار و روایات اسلامی نیز در گذشته به این نكته توجه كامل داشته و درباره استفاده از غذاها، میوه ها، حبوبات و سبزیجات تعالیم لازم را به پیروان خود داده و به خصوص در بعضی از روایات از زنان باردار اسم برده و استفاده از آن خوراكی ها را به آنان توصیه نموده است.

• نقش خانواده

كودك در خانه به دنیا می آید و اولین كسی كه با او ارتباط مستمر برقرار می كند، مادر و سپس پدر و سایر اعضای خانواده اند. نوع اعتقادات و ملاك و معیارهای اخلاقی، خلقی و دینی از والدین به كودك منتقل می گردد.

كودك نظرات دینی و اعتقادی خانواده اش را می پذیرد. ایمان دوره كودكی با همه پاكی و صفایش این نقیصه را دارد كه از آگاهی توأم با تجزیه و تحلیل سرچشمه نگرفته است. بلكه بیشتر جنبه انفعال و تاثیرپذیری از محیط دارد و در حقیقت نوعی بازتاب است. با این وجود تكوین و پیدایش اعتقادات و قوام آن بستگی به نوع بینش و جهان بینی در خانواده حاكم است.

به نظر نگارنده سنگ بنای اولیه ایجاد رغبت و انگیزه در گرایش كودك به اعتقادات و متصف شدن به مناط و ملاك اخلاقی از نام و نامگذاری آغاز و در طول فرایند رشد با تقلید، تقویت و تشویق استمرار یافته و از مرحله نوجوانی به بعد براساس عقل و تفكر در عمق وجود فرد قوام می یابد. والدین باید برای فرزندان خود نامی نیكو انتخاب نمایند.

پیامبر اكرم (ص) در جواب نامه پدری، درباره وظیفه وی در قبال فرزندش چنین می فرماید: «تحسین اسمه و ادبه و وضعه موضعا حسنا» او را نام نیكو بگذارد و او را با نیكی تربیت كند و به كاری شایسته بگمارد.

امام صادق (ع) می فرماید: رسول خدا (ص) نام های زشت و نامناسب اشخاص و سرزمین ها را تغییر می دادند. مردی كه خادم بتكده بود بعد از مشاهده حادثه ای خدمت رسول خدا (ص) رسید و اسلام آورد. پیامبر (ص) نام او را پرسید: مرد گفت: نماوی بن ظالم (گمراه پسر ستمگر)! حضرت نام او را به «راشد بن عبدالله (هدایت یافته فرزند بنده خدا) تغییر داد. نكته ای كه از منظر روان شناسی اهمیت بسیار دارد این است كه والدینی در تربیت فرزند خود موفق اند كه با فرایند رشد در دوره های مختلف زندگی فرد آشنایی داشته باشند. زیرا جهت انتقال مفاهیم مسایل و مفاهیم مذهبی باید تناسب ظرفیت فكری كودك به او عرضه شود.

پیامبر (ص) می فرماید: خدای رحمت كند كسی را كه در نیكوكاری و نیكی به فرزندش كمك می كند. سوال شد چگونه فرزند خود رادر نیكی كمك كند؟ فرمود: آنچه در توانایی كودك است و برایش میسر است، از او بپذیرد و آن چه انجام دادنش برای كودك دشوار و طاقت فرساست از او نخواهد و او را به گناه و طغیان و كارهای احمقانه وادار نكند.

امام صادق (ع) اختر تابناك آسمان عصمت و ولایت نیز می فرماید: پدر و مادر هر آنچه كه در توانایی كودك است و انجام دادن آن برای او آسان است از او قبول كنند و آنچه انجام دادن آن برایش سنگین و طاقت فرساست از او نخواهند. و امروزه، یكی از برجسته ترین و بانفوذترین چهره های روانشناسی قرن بیستم، ژان پیاژه معتقد است كودك باید تجربه های خود را با روش و سرعت خود جذب و تحلیل نماید و تلاش برای جلو انداختن تفكر انتزاعی درست نیست. او می گوید: هر نوع تفكری كه كودك به كار می برد مناسب ترین نوع است و كوشش برای تحمیل تفكر پیشرفته تر به كودك نادرست است. نتیجه این كه انتقال ارزش ها و مفاهیم اعتقادی و مذهبی به كودك سبك و سیاق مخصوص به خود را می طلبد.

• نقش الگوها

در بررسی راه های جذب دانش آموزان به نماز اولین مساله ای كه به آن برمی خوریم زندگی اجتماعی دانش آموز در محیط خانواده، مدرسه، جامعه و همسالان و زندگی سیاسی او (درك مفاهیمی همچون مدیریت، حكومت و سیاست های اجتماعی) می باشد. در این فرایند دانش آموز در تعامل مستقیم با اطرافیان، خانواده، دوستان، مدیران حكومتی، تربیتی، معلم و مربی، مسجد و روحانیت، تحت تاثیر رفتارها و پیام های آنان است و منش های آنان را تحت نظر دارد و رفتارهای تعبدی و اخلاقی ایشان را پی گیری می نماید.

شكل گیری شخصیت معنوی و اجتماعی دانش آموز از همان ابتدا در خانواده و بعد در مدرسه و در مراتب بعدی از طریق دیگران صورت می گیرد. بنابراین هر كدام از الگوهای رفتاری مورد توجه دانش آموز است و تحت تاثیر آن رفتارها می باشد.

یكایك ارزش های موجود در جامعه و خانواده چه در جنبه های مثبت و چه در جنبه های منفی، شخصیت نوجوان و جوان را پی ریزی نموده، در نگرش مثبت یا منفی او نسبت به محیط اطراف خود نقش مهمی را ایفا خواهد كرد.

تربیت و پرورش فرزندان سالم از حیث اعتقادی و منش های پسندیده در گرو توجه كافی به مسایل محیطی و رفتاری است. پدران و مادران، معلمان و مربیان، رسانه های جمعی و ارتباطی، صداوسیما، نقش تعیین كننده در ساختار ذهنی و باورهای آنان دارد. چنانچه پدر و مادر در خانواده به نقش الگویی خود توجه داشته باشند و در تنظیم روابط خویش با فرزندان همت گمارند، و تقدی به اصول اخلاقی و انسانی و بالاخره مذهبی را پیشه خود سازند، بی تردید احساس خوب و ارزشمند، پایبندی به مسایل معنوی را به فرزندان خود تقدیم نموده اند.

برخورداری از ایمنی روانی و بدون اضطراب و تشویش و نگرانی در خانواده باعث خواهد شد كه كودك و نوجوان بتواند با آسودگی و احساس خوشایند نسبت به درك و انجام امور ارزشی و مورد پسند بزرگسالان و جامعه دست یازد. زیرا او به واسطه انجام این امور در محیط، بازخوردهای مثبت دریافت خواهد كرد و این عمل موجب آن می شود كه او این بازخوردهای مثبت را بیشتر تجربه كند. تجربه خوشایند و احساس رضایتمندی از رفتارهای بروز داده شده، كودك و نوجوان را به سوی اهداف و آرمان های تربیتی جامعه هدایت خواهد كرد و در نتیجه جهت یابی وی را به درك هویت معنوی و انسانی میسر خواهد نمود.

پس به همان میزانی كه رفتارهای سنجیده، الگوها و مسوولان تربیتی در شكل گیری شخصیت معنوی و سجایای انسانی كودك و نوجوان موثر است، پدیداری رفتارهای متضاد با آرمان های اجتماعی، اخلاقی و مذهبی نیز در تخریب این شخصیت و هویت واقعی او موثر است.

علمای تعلیم و تربیت معتقدند: «دوره نوجوانی و جوانی دورانی است كه در آن بحران هویت بر سازمان روانی فرد چیره شده، نوجوان و جوان تشنه هویت را به جست وجو و ارزیابی ارزش های گوناگون و گاه متضاد هدایت می كند تا در پایان این دوره بحرانی، احساسی از هویت داشتن را برای وی به ارمغان آورد.

هویت هر فرد برآیندی از هویت واقعیت، هویت آرمانی و هویت مورد انتظار است. به تعبیر ریاضی (هویت فرد = هویت واقعی و هویت مورد انتظار) هویت واقعی تصویر از خودی است كه كودك و نوجوان از خویشتن واقعی خویش دارد. این تصویر از خود نیز تصویری است كه عمدتا توسط والدین و مربیان به ترسیم درآمده است كه مختص زمان گذشته است.»

اما نقش والدین و مربیان به همین جا ختم نمی شود، بلكه این تلاش نظر به آینده ای دوخته است كه برای ساختنش زمان، هزینه و انرژی بسیاری صرف شده است. این آینده و در نتیجه چگونه شدن را والدین و مربیان به نمایندگی از جامعه در معرض دید نوجوان و جوان قرار می دهند كه این همان هویت مورد انتظار است.

متاسفانه جامعه ما علی رغم سازمان و طرح نقشه ای كه با صرف میلیاردها تومان هزینه و تلاش هزاران انسان متعهد و صادق و دلسوز جهت شكل بخشیدن به هویت واقعی و هویت مورد انتظار خیل نونهالان و كودكان و نوجوانان این مرز و بوم دارد، تقریبا هیچ برنامه مدون و از پیش تعیین شده ای به منظور نفوذ غیرمستقیم به هویت آرمانی جوانان و نوجوانان ندارد. این فقدان استراتژی برای نفوذ در مهم ترین و تعیین كننده ترین بخش هویتی هر فرد، یعنی هویت آرمانی منجر به آن می شود كه بخش اعظم سرمایه گذاری های فرهنگی ما به هدر رود.

استعمار فرهنگی و یا آنچه كه امروزه به نام تهاجم فرهنگی از آن یاد می شود میلیون ها دلار سرمایه گذاری در بخش نفوذ به هویت آرمانی میلیون ها جوان و نوجوان ایرانی مسلمان دارد. دشمن آگاه و بدخواه با تكیه بر یافته های روان شناختی امكان همانندسازی نوجوان و جوان را با ارایه الگوهای متناقض با الگوهایی كه برای شكل گیری هویت واقعی و مورد انتظار او ساخته ایم، در قالب هنر، ورزش، علم و سیاست فراهم می آورد و با تكیه بر مكانیزم های روان شناختی مسلط بر سازمان روانی نوجوان و جوان به هویت آرمانی او رنگ و صبغه ای كاملاً متفاوت از بافت و رنگ فرهنگی، مذهبی و اجتماعی ما می دهد كه نتیجه آن بروز پانكیسم و غرب گرایی و امثال آن است كه همه جلوه های گوناگون فقدان هویتی است كه همساز با هویت فرهنگی ماست. هویت فرهنگی كه خود برآیند هویت مذهبی، هویت ملی و هویت فردی ما است.پس روشن شد كه حیات فردی و معنوی یك نوجوان و جوان كاملاً با حیات اجتماعی و سیاسی وی در ارتباط است و نارسایی در هر كدام آن ها باعث بروز مشكلات در وجود دیگری خواهد شد. اصولاً به وجود آوردن انگیزش های قوی و تحریك كننده برای ایجاد و یا تغییر رفتار در نوجوان و جوان تابع شرایط خاصی است. زیرا جنبه های انفعالی روحیات و گسترده بودن افق فكری در ایشان مسأله را پیچیده تر می كند و مكانیزم های خاصی را نیز می طلبد.

علاقه مندی نوجوان و جوان به الگوهایی چون روحانیون، علما و دانشمندان و صاحبان فضل و اندیشه و همنشینی با آنان نشان از رشد یافتگی و حساسیت در قبال مسایل فرهنگی و اجتماعی است. او به خوبی دریافته است كه انسان با تكیه بر اصول انسانی و درك مفاهیم اجتماعی و ارزشی در اجتماع می تواند جایگاه اصلی خود را پیدا و حفظ نماید. لذا او در تلاش است كه با بزرگ ترها و بزرگسالان ارتباط داشته باشد. «اگر بزرگ ترها و بزرگسالان او را تأیید نكنند بازگشت می كند و یا در جا می زند» یعنی در رشد عقلانی، عاطفی و اخلاقی نوجوان وقفه ایجاد می شود. بنابراین «امكانات ملاقات او با كسانی كه در یك جامعه به مسایل سیاسی و اجتماعی می پردازند باعث رشد اجتماعی و سیاسی او خواهد شد.» ترتیب ملاقات با روحانیون، استادان دانشگاه و كلیه كسانی كه در خط مشی های سیاسی و اجتماعی جامعه مشاركت دارند باعث پویایی رفتار و بالندگی در نوجوان می گردد.

آنچه گذشت تقریباً مقدمه ای بود برای ورود به مبحث «هماهنگی حیات سیاسی و اجتماعی انسان با حیات فردی و معنوی او» كه در ارتباط با راه های جذب دانش آموزان به نماز جماعت و تقویت باورهای اعتقادی آنان مطرح شد. مسوولان نظام تربیتی كشور و عناصر دخیل در اجرای كم و كیف مسایل تربیتی كه در مدارس مشغول ایفای وظیفه می باشند و الحق در سال های اخیر كوشش فراوانی را در آموزش و ایجاد امكانات اقامه نماز جماعت در مدارس فراهم نموده اند، بایستی جدیت نمایند كه این مهم در قلب و روح دانش آموزان رسوخ كند و در سازمان شخصیتی آنان جای گیرد و توجه داشته باشند كه هر گونه رفتار نسنجیده و حساب نشده می تواند تأثیر عمیق و نامطلوبی در روند شكل گیری شخصیت و هویت معنوی او ایجاد كند و تلاش های بعدی را دچار مشكل سازد. علت این كه «نوجوان ویژگی های شخصیتی مورد نظر خود را درونی می سازد و در سازمان شخصیت خود پیاده می كند.»

دست اندركاران تعلیم و تربیت، خصوصاً پرچمداران اقامه نماز در جامعه و مدارس كشور وظیفه بس خطیر و سنگین و حساسی بر دوش دارند. باید كوشش شود كه این امر در كمال آرامش و متانت روحی و برخوردهای حساب شده انجام شود و دانش آموزان عزیز این فرصت را پیدا كنند كه لطایف و ظرایف معنوی را درك و تجربه كنند و در نتیجه پرورش انسان های پارسا و متقی و مطلوب نظام تربیتی كشور میسر شود.

‌● الگوهای مؤثر (صاحبان فضل و اندیشه)

پیش از این گفتیم كه نوجوان و جوان و حیات اجتماعی او در گرو چگونگی حیات فردی و معنوی اش بوده و در ارتباط كامل است همچنین اشاره گردید كه تربیت نسل پاك و دارای منش های الهی و انسانی در شكل گیری باورهای اعتقادی وی مؤثر است.

با توجه به این كه «دوره بلوغ مقارن است با تأثیر روزافزون، جنبه انفعالی در روحیات و موارد گسترش سریع افق فكری، نهادی شدن حیات درونی، فردی شدن رفتار، بیداری جنسی، احساس استقلال، بحران هویت، كوشش برای هم شكلی و انجام كارهای بزرگ، تلاش برای مورد قبول واقع شدن» لذا با درك چنین وضعیتی پدیدآوردن یك اندیشه سالم و درست در ذهن و روان نوجوان و جوان از طریق ارایه الگوهای صحیح ضرورت تام دارد.

می دانید كه گاهی شخصیت ها محیط را تحت تأثیر قرار می دهند و گاهی محیط است كه بر انسان تأثیر می گذارد. در هر حال شخصیت های مثبت یا منفی محیط ها و محیط های با شخصیت از عناصری هستند كه در شكل گیری شخصیت واقعی كودك و نوجوان عمل می كنند.

پس از خانواده، كه به عنوان اصلی ترین سازمان در نهادی و درونی شدن رفتارها برای كودك و نوجوان كمك می نماید و اولین تجربیات زندگی را در اختیارش قرار می دهد، مدرسه جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص می دهد. در این سازمان معلم و مربی الگوهایی هستند كه بیشترین درصد مقبولیت را در پیش كودك و نوجوان دارند.

بی شك گذر از این مرحله در ساختار ذهنی و رفتاری كودك و نوجوان حائز اهمیت است. هوشیاری والدین و مربیان دلسوز و آگاه این امكان را برای دانش آموز به وجود خواهد آورد كه با همانندسازی، بهترین الگوهای رفتاری را برای خود انتخاب نمایند. بنابراین شركت فعالانه مدیران و مربیان در عرصه های فرهنگی و ترویج ارزش های انسانی و اخلاقی توأم با عمل، شناخت معیارهای فضیلت و انسان های فاضل را برای نوجوان آسان تر خواهد كرد.

چنانچه مدیران، معلمان و مربیان همراه دانش آموز در نماز جماعت مدرسه شركت فعال داشته باشند و در اجرای فرامین الهی و مواظبت در رفتار و گفتار خود كوشش نمایند، دانش آموز رغبت پیدا خواهد كرد كه با علاقه مندی بیشتر در نماز حضور یابد. بایستی متوجه این معنا بوم كه «الگو بودن رهبران دینی، علمی و مذهبی نقش اساسی را در تكوین شخصیت دانش آموزان ایفا می كند.»

یك تحقیق نشان می دهد كه ۴۸ درصد كل دانش آموزان نوجوان «اعتقاد والدین خود را به خداوند و عمل به دستورات او را در جذب فرزندان به نماز مؤثر دانسته اند.»

در یك تحقیق دیگر كه از ۱۲۵ نفر دانش آموز یك مجتمع آموزشی سوال شده است ۶۶ درصد از دانش آموزان پسر و ۷۷ درصد از دانش آموزان دختر علت نمازخوان شدن و یا بودن خود را والدین خود ذكر كرده اند كه این نشانگر نقش پراهمیت خانواده و الگو بودن آن برای نوجوان و جوان است.»

والدین یا اولیای مدرسه و مدیران و شخصیت های معروف جامعه هر كدام نقش ویژه و حساسی در این مهم دارند. احساس مسوولیت در سازندگی نسل مؤمن و نمازخوان وظیفه اصلی و واجب و عینی هر فرد مسلمان اعم از والدین و دیگر مربیان و الگوهای جامعه است. آری «آنجا كه هستی از ارتباط و هماهنگی برخوردار است، آن جا كه دنیا راه و كلاس است، یك نگاه، یك لبخند و یك فساد، یك فساد نیست كه هستی را به فساد می كشد و تمام دریاها و دشت ها را در خود می گیرد.

(ظهر الفساد فی البر و البحر بما كسبت ایدی الناس) وقتی كه ما كوچك تر بودیم در كنار ساختمان هایی كه آجر می ریختند به بازی مشغول می شدیم و آجرها را پشت سرهم با فاصله های كوتاه می چیدیم و مارپیچ و گرد و خلاصه از شكل های مختلف، آجر كنار هم می گذاشتیم و آنگاه یك آجر را می زدیم، ما بیش از یك آجر را نزده بودیم اما چون آجرها مرتبط و كنار هم و هماهنگ بودند همه آن ها تا آخر می افتادند و بر روی زمین می ریختند، یك ضربه یك ضربه نمی ماند و یك فساد در یك جا حبس نمی شد. در هستی منظم، یك گناه، یك فساد نمی ماند وادامه می یابد و كسی كه راه بودن و كلاس بودن را حساس كرده دیگر بی حساب نمی گوید و نمی شنود و نمی بیند و نمی زند» و با ناهمخوانی گفتار و رفتار هستی پاك كودك و نوجوان را به آتش نمی كشد.

چه كنيم بيشتر راغب عبادت شويم مخصوصا نماز و قرآن خواندن؟ چه كار مي توان كرد تا افرادي كه در نماز كاهل هستند را راغب نمود؟

با سلام به شما رهرو كوي دوست. سر و فلسفه نهايي دين و ضرورت عبادت و نماز و معنويت به مقام خلافت و ولايت انسان در روي زمين باز مي گردد. در آيات مربوط به آفرينش انسان آمده است كه خداوند انسان را خليفه خود در زمين قرار داده است. خليفه بودن انسان بدون داشتن مقام ولايت و قدرت ولايي ممكن نيست. ولايت اصل و اساس تمامي كمالات انسان و مناصب الهي و اجتماعي او است.

مقام ولايت همان مقام قرب الهي است كه خداي متعال استعداد آن را به صورت كامل تنها در نهاد انسان قرار داده و تحقق آن را هدف نهايي زندگي او معرفي نموده است.

به طور كلي مي توان گفت: فلسفه دين، زندگي و عبادت تحقق نيروي ولايت در انسان است، زيرا تنها با فعليت يافتن اين نيرو است كه انسان جايگاه اصلي خويش را در زمين و آفرينش احراز مي كند. مقام و جايگاهي كه خداي متعال او را براي آن آفريده، يعني خلافت خداوند در زمين.

كساني كه نماز نمي خوانند و يا كاهلي مي كنند، به اين حقيقت كه گفته شد، واقف نيستند. در نتيجه ايشان انسان هاي ضعيفي هستند كه اين اقتدار در آنها بروز نمي كند و نمي توانند به عنوان يك انسان در زمين تاثيرات ولايي مثبت داشته باشند و مي بينيم كه افراد بي خاصيت و كم تاثيري پيرامون خود هستند، ولي اهل عبادت و دين داري، به دليل بهره مندي از اين نيرو، كساني هستند كه در جامعه و خانواده خود تاثير مثبت مي گذارند. البته به هر مقدار كه درجه اخلاص و صدق انسان مومن در اين مسير بيشتر باشد، فرد موثرتر و مفيد تري براي خويش و جامعه خواهد بود.

بدون نماز، آدمى در مسير زندگى، گوهر عبوديت خويش را در برابر ذات لايزال احديت، به فراموشى خواهد سپرد و در نتيجه از كمال خويش باز خواهد ماند.

انسان، بدون نماز، كه بهترين راه ارتباطي با خداوند است ضعيف خواهد شد. انسان طالب قدرت و توانايي است و اين طلب خود را بيشتر از طريق ارتباط با قدرت بي نهايت خداوند و عبادت عملي مي كند. نماز مانند گوشي همراه كه پس از مدتي نيرو و باطري اش ضعيف مي شود و نياز به شارژ دارد، شارژ كننده نيروهاي معنوي انسان است

براي آشنا شدن با نمونه اين گونه انسان ها به كتاب هايي پيرامون زندگي اولياي الهي مراجعه كنيد و يا به تاريخ زندگي و خاطره هايي كه از افرادي مانند امام خميني(رض) و عالمان و فرزانگاني مانند ايشان نقل شده است، توجه كنيد.

اين اصل فلسفه نماز. اما نماز تاثيرات فراوان ديگري نيز دارد كه بدان اشاره مي شود. يكي از اين تاثيرات غفلت زدايي است. در اين دنياي فريبنده که تازيانه هاي غفلت از هر سو بر روح آدمي نواخته مي شود، چه پناهگاهي آرامش پذيرتر از «نماز». همو که زخم هاي روح افگار تو را التيام مي بخشد.

آيا کسي از هم صحبتي با دلدار خسته مي شود؟ نماز، سخن گفتن با محبوب است و سوره حمد تنها سوره اي است که از زبان بندگان است. در اين سوره، بندگان دارند به خدا اظهار محبت و نياز مي کنند. نماز دارو و درمان است. حقيقتاً در اين دنيايي که همه چيز دست به دست هم داده تا ما هم مادي فکر نماييم، نماز، نجات بخش و اکسيري عظيم است.

از آن جا که نسبت به نماز - اين عبادت مظلوم – معرفت نداريم، اشتياق هم نداريم. بارها شنيده ايم «نماز معراج مؤمن است» «نماز ستون دين است» و ... اما يک بار به اين احاديث ارزنده فکر ننموده و آن را تحليل نکرده ايم. تحليل مفصل را به شما دانشجوي گرامي واگذار نموده و فقط يک تحليل اجمالي عرض مي کنيم.

اگر فقط اين دو حديث در مورد نماز بود ما را کافي بود.

معراج بر وزن مفعال و به معناي «وسيله عروج»است يعني وسيله بالا رفتن، وسيله تقرب به خداوند. خيلي ساده اما پر معنا. شما هم تأييد مي کني؟ بالا را نشان داده اند، وسيله بالا رفتن را هم در اختيار قرار داده اند. حالا اگر کسي بالا نرفت، مقصر کيست؟

شايد شما تجربه نداشته باشيد. آنها كه در اين مسير تجربه اي دارند مي دانند كه بسياري از مشكلات معنوي و معرفتي سالكين الي الله در نماز حل مي شود. ناب ترين و زيباترين نكته هاي معرفتي و حقيقي در نماز به خصوص در نماز جماعت به انسان مي رسد. از بوعلي سينا نقل است كه هر موقع درك مطلبي برايش سنگين مي شد، دو ركعت نماز مي خواند و به پاسخ مي رسيد.

نماز ستون دين است. دين اسلام به اين عظمت و شکوهمندي، براي همه زواياي زندگي انسان برنامه دارد و در همه ابعاد فردي ، اجتماعي، و ... حرف براي گفتن. حال ستون اين دين جاويد، نماز است. قوام اين دين و حيات آن به نماز است. اگر تعجب مي کنيم که چطور، نماز ستون دين است؟ به اين خاطر است که نمي دانيم نماز چيست؟

اشتياق به نماز

آيا برايتان پيش آمده که بسيار گرسنه باشيد؟ اشتياق انسان گرسنه به غذا چگونه است؟ گرسنگي جسمي را انسان احساس مي کند و بدون هيچ تأملي سراغ غذا مي رود.

دليل غذا نخوردن شخص سالم وعدم اشتياق او به غذا، چه مي تواند باشد؟ اين شخص يا گرسنه نيست و يا بيمار است و از غذا لذت نمي برد. در مورد غذاي روحي هم همين طور. ما اعتقاد داريم که معنويات، مخصوصاً نماز، غذاي روح است. عدم اشتياق به نماز- مانند عدم اشتياق به غذا- مي تواند به چند علت باشد.

1- گرسنگي روحي را احساس نکرده ايم.

از آن جا که غذاي سالم روح، معنويات حقيقي و در رأس آن ها نماز است، عدم احساس گرسنگي روحي، ناشي از غفلت و سر کار گذاشتن نفس با معنويات کاذب است. پيامبر مي فرمود: من از نماز سير نمي شوم.(1) اگر ما احساس سيري مي کنيم راه را به غلط رفته ايم.

2- گاهي بيماري هاي روحي باعث شده كه از غذاي روحيمان لذت نمي بريم لذا اشتياق نداريم. گناه گاهي آنقدر روح انسان را تاريك و آلوده مي كند كه نور نماز در آن منعكس نمي شود و آنقدر به لذت هاي مادي و گناه آلود عادت كرده كه ديگر مذاق روحي اش پذيراي لذت هاي معنوي نيست.

عدم لذت از نماز، بيماري روحي بسيار حاد و رايجي است. عدم لذت، نشأت گرفته از نبود صفاي دل و حضور قلب و افکار پريشان است.

براي کسب حضور قلب در نماز و در نتيجه، اشتياق و لذت به آن به چند نکته اشاره مي شود.

1- از هنگام وضو گرفتن توجه داشته باشيم که داريم براي چه کاري و حضور نزد چه بزرگي مهيا مي شويم. چند لحظه قبل از نماز نيز فکر کنيم که مي خواهيم چه کاري انجام دهيم و در مقابل چه معبودي ايستاده ايم.

2- نماز، محبوب ترين کارها نزد خداوند متعال است(2). وقتي انساني بداند محبوبش چه مي پسندد، انجام آن کار برايش بسيار شيرين است. حال اين نماز است که محبوبِ محبوب عالم است. توجه به اين مهم، لذت آور است.

3- توجه به حرکات و اذکار نماز: به عنوان مثال، تکبيرة الاحرام (همان الله اکبر ابتداي نماز ) يعني خدا بزرگتر از آن است که وصف شود. امام صادق عليه السلام فرمود: چون تکبير گويي در برابر کبرياء حق، هر آن چه را که در ميان آسمان بلند و زمين خاکي است کوچک بدان. زيرا اگر خداي تعالي از دل بنده اي آگاه شد که به هنگام تکبير گفتن در دل او عارضه اي از حقيقت تکبير است به او مي فرمايد: اي دروغ گو! به من نيرنگ مي زني. به عزت و جلالم سوگند که حتما و حتما تو را از شيريني ياد خود محروم مي کنم و حتما حتما تو را از قرب خودم و از لذت و سرور مناجاتم محجوب خواهم نمود. پس تو را لازم است که به هنگام نمازت، دل خود را بيازمايي که اگر حلاوتش را مي يابي و در جان خود سرور و خوشحالي اش را درک مي کني و دلت با مناجات حق مسرور است و از گفتگو با او لذت مي برد، پس بدان که خداي تعالي تو را در تکبيري که او را گفته اي تصديق فرموده وگرنه بايد دانسته باشي که لذت مناجات را از کام تو برگرفتن و تو را از شيريني عبادت محروم ساختن، خود دليل است بر آن که خداي تعالي تو را در تکبيرت دروغگو شناخته و از درگاهش تو را رانده است.(3)

در سخني از اميرالمؤمنين عليه السلام آمده که : سجده اول يعني من از خاک هستم. سر برداشتن از سجده اول يعني من از خاک برآمده ام. سجده دوم يعني من به خاک باز مي گردم و سر برداشتن از آن يعني دوباره براي قيامت سر از خاک بر مي دارم.

مطالعه در اذکار و حرکات نماز، اشتياق به آن را افزون مي نمايد.توصيه مي شود در باب حرکات و اذکار نماز، حتما کتاب سر الصلاة امام خميني را مطالعه نموده و حداقل، مدتي با آن مأنوس باشيد. به عنوان مثال يک هفته تکبيرة الاحرام و معاني آن را مطالعه و در نمازتان رعايت کنيد هفته بعد سجده و به همين ترتيب الي آخر. اثر آن را خواهيد ديد و لذت آن را ان شاء الله خواهيد چشيد.

شايد متن اوايل کتاب سنگين باشد، به طور موقتي از آن گذر کنيد و به اسرار نيت، رکوع، سجده و ... رجوع نماييد.

4- توجه به ارزش والاي نماز: احاديث زير نمايانگر ارزش بلند نماز است.

ü هر که خداوند از او يک نماز بپذيرد عذابش نمي کند و از هر که يک کار نيک بپذيرد عذابش نمي کند.(امام صادق عليه السلام)(4)

ü هر که دو رکعت نماز بخواند و بداند در آن ها چه مي گويد، نمازش که تمام شد گناهي ميان او و خداوند باقي نمي ماند. .(امام صادق عليه السلام)(5)

ü نماز نخستين عمل فرزند آدم است که به آن رسيدگي مي شود. اگر درست شد به ديگر اعمالش رسيدگي مي شود و اگر درست نبود ساير اعمالش رسيدگي نمي شود.(6) و ... .

5- توجه به آثار نماز

نماز را نبايد از يک بعد نگاه کرد. ابعاد بسياري ازجمله اخلاق بندگي، اخلاق فردي، اخلاق اجتماعي و ... در نماز لحاظ شده است.

ü بندگي و عبوديت در نماز موج مي زند.« اياک نعبد و اياک نستعين»، به خاک افتادن، تعظيم کردن در مقابل معبود حقيقي و ... قطره اي از جلوه هاي بندگي در نماز است.

ü نماز، کبر و غرور را از انسان دور مي کند زيرا در مقابل قدرت مطلق جهان، بارها پيشاني خود را بر خاک مي گذارد، سر خم کرده و اظهار ناتواني و عجز مي نمايد. اگر حتي توجه مختصري هم در ميان باشد، غرور انسان، شکسته شده و اثري از سرکشي باقي نمي ماند.(اين اثر، ذره اي است از آثار اخلاقي فردي نماز)

ü باز شدن درب خانه خدا

پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: تا زماني که در حال نماز هستي، درب خانه پادشاهي مقتدر را مي کوبي و هر که درب خانه پادشاه را بسيار بکوبد، سرانجام آن درب به رويش باز مي شود.(7)

ü آيا کسي يافت مي شود که دوست نداشته باشد مشمول رحمت الهي شود.

امام علي عليه السلام فرمود: هر گاه کسي به نماز مي ايستد ابليس از اين که مي بيند رحمت خدا او را فرا گرفته حسودانه به وي مي نگرد.(8)

ü برخورداري از جلالت خداوند

اگر نماز گزار مي دانست که چه هاله اي از جلالت خدا او را فرا مي گيرد، دوست نداشت سر از سجده اش بردارد.(9)

چند نکته:

1- امام علي عليه السلام در نهج البلاغة مي فرمايد: آيا به پاسخ دوزخيان گوش فرا نمي دهيد. آن هنگام که از آنها پرسيدند: چه چيز شما را به دوزخ کشانده است؟ گفتند: ما از نماز گزاران نبوديم(10). همانا نماز، گناهان را چونان برگ هاي پاييزي فرو مي ريزد و غل و زنجير گناهان را از گردن ها مي گشايد. پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و سلم نماز را به چشمه آب گرمي که بر در سراي مردي جريان داشته باشد، تشبيه کرده. اگر روزي پنج بار، خود را در آن شستشو دهد، هرگز چرک و آلودگي در بدن او نماند. (11)

2- نماز خواندن با نماز بر پاکردن تفاوت دارد. در قرآن کريم عبارت «الذين يقيمون الصلاة» و مشابه آن آمده يعني کساني که نماز را بر پا مي دارند. نماز خواندن نوعي رفع تکليف است در حالي که نماز بر پا کردن، يعني نماز خواندن با تمام وجود. اين نماز است که روح انسان را قوي کرده و به او آرامش حقيقي مي دهد.

3- پيامبر خدا درباره مردي که با آن حضرت نماز مي خواند و در عين حال مرتکب کارهاي زشت مي شد فرمود: نمازش روزگاري او را از کارهاي زشت باز خواهد داشت. و ديري نگذشت که آن مرد توبه کرد.(12)

نماز به خودي خود قدرتي دارد که مي تواند انسان را از کارهاي ناپسند باز دارد.

4- يکي از حيله هاي شيطان اين است که کار مفيد و خوب را سخت جلوه مي دهد. متأسفانه انسان ها هم در اثر کمي معرفت به نماز در دام شيطان مي افتند. ما انسان ها مدت هاي زيادي را به کارهاي لغو وبيهوده مي گذرانيم اما وقتي نوبت به نماز و کارهاي عبادي مي رسد حال نداريم. اين از دام هاي شيطاني است.

در پايان، بحث را با قطعه زيبايي از کتاب اخلاقي نفيس معراج السعادة ملا احمد نراقي (ره) به پايان مي بريم

اي جان برادر! بدان که نماز تو تحفه و هديه است که به بارگاه مالک الملک مي بري و با آن تقرب به حضرت مي جويي... و در روز عرض اکبر آن را به تو رد مي نمايند پس ديگر اختيار به دست توست... اي غافل! آگاه شو و با خود تأمل کن که اگر خواهي تحفه به نزد پادشاه ببري.... سعي مي کني در خوبي و پاکيزگي و حسن آن تا به معرض قبول افتد. پس اي مغرور غافل بيچاره، تو را چه افتاده که اين قدر غفلت .... مي ورزي.... وارد شده است که هر نمازي را که آدمي، رکوع و سجود آن را درست بجا نياورد، .... در روز عرض اکبر خواهد گفت: خدا تو را ضايع کند چنان که مرا ضايع کردي.(13)

منابع:

1) منتخب ميزان الحکمة، حديث 3592

2) منتخب ميزان الحکمة، حديث 3597

3) سرالصلاة، امام خميني، نشر پيام آزادي، 1360، تهران، ص 127

4) اصول کافي، 3/266/11

5) اصول کافي، 3/266/12

6) منتخب ميزان الحکمة، حديث3601

7) منتخب ميزان الحکمة، حديث3607

8) منتخب ميزان الحکمة، حديث3609

9) منتخب ميزان الحکمة، حديث3608

10) سوره مدثر، 42، 43

11) نهج البلاغه، خطبه 199

12) بحارالانوار،ج82، ص98 به نقل از منتخب ميزان الحکمة

13) معراج السعادة، ملا احمد نراقي، باب نماز

مطالعه بيشتر:

1- سرالصلاة، امام خميني،

2- معراج السعادة، ملا احمد نراقي، باب نماز

3- تفسير نماز،حجت الاسلام والمسلمين قرائتي

4- آداب نماز،امام خمينى

5- چهل حديث، امام خمينى

6- نماز،استاد حائرى شيرازى

7- نماز براى جوانان، استاد قرائتى

8- پرتوى از اسرار نماز،استاد قرائتى

9- انسان كامل،استاد شهيد مرتضى مطهرى

برچسب ها: ‏رغبت به نماز تشويق به نماز رغبت به عبادت

چكيده:

اين تحقيق به بررسي عوامل مؤثر در جذب دانش آموزان به نماز جماعت در مدارس راهنمايي شهر قم مي پردازد. جامعه آماري شامل كل دانش‌آموزان دختر مدارس راهنمايي قم مي‌باشد كه، 180 نفر از آنان به صورت تصادفي خوشه‌اي و طبقه‌اي، به عنوان نمونه انتخاب شدند و از طريق پرسش‌نامه محقق ساخته، حاوي 21سوال بسته پاسخ، در طيف پنج طبقه اي سطحي ليكرت و دو سوال باز پاسخ، به اندازه‌گيري متغيرهاي تحقيق پرداخته است. براي تجزيه و تحليل اطلاعات، از روش‌هاي آمار توصيفي شامل جدول و درصد فراواني، ميانگين و از آمار استنباطي، آزمون غيرپارامتري مجذور كاي استفاده شده است.

ز يافته‌هاي پژوهش به دست مي‌آيد كه،‌ تبليغات مناسب در جذب دانش آموزان به نماز جماعت، حضور اولياي مدرسه در نماز جماعت و تشويق دانش آموزان در جذب به نماز جماعت، امكانات مطلوب در مدارس براي برگزاري نماز جماعت، توجه والدين به مسائل ديني و شركت آنان در نماز جماعت، آگاهي بيشتر دانش آموزان از فوائد نماز جماعت،‌ گرايش مذهبي، اهميت دادن والدين به نماز جماعت، دوستان مذهبي، تبليغات مناسب و جذاب براي نماز، حضور مدير، معاون و دبيران در نماز جماعت مدرسه، ارتباط صميمي با امام جماعت و بالعكس، مسئوليت پذيري دانش آموزان در نمازجماعت بر شركت دانش آموزان در نماز جماعت تأثير دارد.

مقدمه

«ان الذين عند ربك لايستكبرون عن عبادته و يسبحونه وله يسجدون»(اعراف: 206) همانا مقربان درگاه پروردگارت از پرستش او سركشي نمي‌كنند و او را تسبيح مي‌گويند و براي او سجده مي‌كنند. تنها خداوند سزاوار تسبيح و عبادت است. قرآن كريم تمام موجودات عالم را دعوت براي تسبيح و عبادت در مقابل خالق خود مي‌كند و آيات فراواني در مورد مفهوم، محتوا، نقش پرستش و عبادت و نماز سخن به ميان مي‌آورد. پرستش نوعي رابطه خاضعانه و ستايش‌گرايانه و سپاس‌گزارانه است كه انسان با خداي خود برقرار مي‌كند. اين نوع رابطه را انسان تنها با خداي خود مي‌تواند برقراركند و تنها در برابر خداوند صادق است. پرستش نشان دهنده امكان و يك ميل در انسان است، امكان بيرون رفتن از مرز امور مادي و ميل به افق بالاتر و وسيع تر، چنين ميلي وچنين عشقي از مختصات انساني است. تسبيح به معناي منزه دانستن است. وقتي مي‌گوييم «سبحان الله» معنايش اين است كه عبادت سر لوحه تمام انبياء الهي و ائمه اطهار (عليهم السلام) و اولياء خدا بوده و از اين طريق به عالي‌ترين رتبه و مقام بندگي مي‌رسند. هدف اصلي از عبادت، راه يافتن به جوار آن كمال مطلق و هستي بي پايان و انعكاس پرتويي از صفات كمال و جمال او در درون جان است كه نتيجه‌اش، فاصله گرفتن از هوي و هوس‌ها و روي آوردن به خودسازي و تهذيب نفس است. نماز رمز پيوند خلق با خالق است و ارتباط مستمر آنها را با خدا تضمين مي‌كند. نماز طبيب انسان است و سلامتي انسان را تضمين مي‌كند. همان‌طور كه، ورزش براي سلامتي انسان مفيد است، آب تصفيه شده براي هر خانه‌اي ضروري است. نماز هم براي سلامتي روح انسان است. نماز واقعي پيوند انسان را با خدا چنان محكم مي‌كند كه در برابر هر كار و هر برنامه او را حاضر و ناظر و مراقب اعمال خويش مي‌بيند. براستي چرا نماز از ميان اعمال و عبادات دين، به عنوان ياد خداوند و عمود دين معرفي و توصيه شده است؟ و اندازه ثواب اين فريضه به هنگام برپايي با جماعت خارج از تصور انسان است. پيامبر اكرم فرمودند: «اگر تعداد نمازگزاران صفوف جماعت از ده نفر فراتر رود، پاداش هر ركعت آن آن قدر زياد مي‌گردد كه حتي اگر تمام آسمان‌ها كاغذ شود و درياها مركب و همه درختان قلم گردند و همه فرشتگان مأمور نوشتن آن، نمي‌توان پاداش آن را ثبت نمود و پاداش آن فقط در خور محاسبه ذات بيكران الهي است.» در حديث ديگر، آن حضرت فرمودند: «هر كس مقيد به حضور در نماز جماعت تحت هر شرايطي باشد، از پل صراط همچون برق عبور مي‌كند و به بهشت نايل مي‌گردد.» نماز جماعت از يك وسيله ميان عبد و معبود فراتر مي‌رود و جنبه اجتماعي و سياسي و تحزب و تشكل به خود مي‌گيرد. افزون بر اين، نماز دسته جمعي، به لحاظ روح جمعي حاكم بر فضاي نماز، امواج معنويت بهتر و بيشتري را مي‌توان در آن مشاهده كرد. در چنين وضعي روح نيايشگر در همراهي با ارواح ديگر نيايش‌گران قدرت صعود بيشتري بدست مي‌آورد.

فرضيه‌هاي تحقيق:

1. تبليغات درگرايش به نماز جماعت در مدارس تاثير مثبت دارد.

2. امكانات نمازخانه مدارس در گرايش دانش آموزان به نماز جماعت مؤثر است .

3. گرايشات مذهبي پدر و مادر، در اهميت دادن دانش آموزان به نماز جماعت مدارس مؤثر است.

4. ميزان آگاهي دانش آموزان از فوائد شركت در نماز جماعت، در گرايش آنان به نماز جماعت مدارس تأثير مثبت دارد.

5. بين حضور دانش آموزان در جلسات مذهبي و گرايش به نماز جماعت مدرسه رابطه وجود دارد.

6 . تشويق در شركت دانش آموز در نماز جماعت مدرسه مؤثر هستند.

7. شخصيت امام جماعت و نوع ارتباط او با دانش آموزان در شركت آنان در نماز جماعت تأثير دارد.

8. مشاركت دادن دانش آموزان در مسؤليت برگزاري نماز جماعت، در افزايش علاقه آنان به شركت در نماز جماعت مدرسه مؤثر است.

9. حضور مدير، معاونان,دبيران واولياي دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه، مي‌تواند بر شركت دانش آموزان در نماز جماعت مدرسه مؤثر باشد.

روش پژوهش, جامعه‌آماري و شيوه نمونه گيري

روش پژوهش در اين تحقيق، توصيفي از نوع پيمايشي است. جامعه آماري شامل كل دانش آموزان دختر مدارس راهنمايي آموزش و پرورش قم مي‌باشد كه تعداد180 نفر از آنان به صورت تصادفي خوشه‌اي و طبقه‌اي، به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس، از هر كدام، تعداد 60 نفر به نسبت تعداد فراگيران پايه‌هاي اول، دوم، و سوم مطابق روش تصادفي طبقه‌اي انتخاب شدند.

براي جمع آوري داده‌ها, پرسش‌نامه‌اي حاوي 21 سؤال بسته پاسخ به شيوه طيف ليكرت و دو سؤال باز پاسخ، استفاده شد كه براي توزيع پرسش‌نامه‌ها و جمع‌آوري اطلاعات پژوهشگران شخصاً در مدارس حاضر شده و پس از توجيه دانش‌آموزان، به جمع آوري اطلاعات پرداختند. براي تجزيه و تحليل اطلاعات، از روش‌هاي آمار توصيفي و آمار استنباطي استفاده شده است. در جدول زير اسامي مدارس و تعداد فراگيران به همراه حجم نمونه انتخاب شده آمده است.

ادبيات يا پيشينه تحقيق :

الف) پيشينه نظري

يكي از پايه‌هاي اصلي و اساسي دين نماز است. نماز معيار سنجش ايمان افراد و ملاك شناخت پرهيزكاران است. نماز پرچم برافراشته دين و نمازگزاران، امان يافته‌گان سايه الهي آن هستند. نماز بزرگترين عبادت و برترين تكليف است. در روايت آمده است كه، شخصي نزد امام صادق (ع) ازديگري تعريف كرد.پس از تعريف و ستايش، حضرت پرسيد:«نمازش چگونه است؟، در انجام اين وظيفه مهم چقدر مي‌كوشد؟ همه آن نيكي‌ها بسته به مقدار اهميتي است كه او براي نماز قائل است.» در راه بر پاداشتن اين زمينه الهي هر چه تلاش شود زياد نيست، بلكه تلاش انديشمندان اسلام و دلسوختگان مكتب حق و حتي پيكار مجاهدان صحنه نبرد با باطل در راه برپايي اين عبارت بزرگ بوده است. بنابراين، توجه دادن نسل جوان به اهميت نماز، تشويق،ترغيب، راهنمايي و ياري آن عزيزان، وظيفه همه علاقمندان به فرداي سعادتمندانه جامعه اسلامي است.

تاريخچه نماز

همواره در طول تاريخ، نيايش و نماز سرلوحه آيين‌هاي ريشه‌دار و عميق در زندگي انسان‌ها بوده است. با اين كه نيايش جنبه عمومي و فراگير داشته، با اين حال صورت و كيفيت و اوصاف آن در همه جا يكسان نبوده است. ولي يك امر در همه عبادت‌ها مشترك است و آن اعتقاد به مخاطبي برتر از بشريت كه نيايشگر با او سخن مي‌گويد و براي نيازش، دست به دامان او مي‌زند. بررسي و مطالعه تاريخ آفرينش انسان، نمايشگر اين حقيقت است كه همزمان با آفرينش و پيدايش انسان، نيايش و نماز نيز تولد يافته است. ازاين رو، هميشه در ضمير ناخود آگاه و فطرت خداجوي انسان، به يك كانون معنوي و روحاني معتقد و متصل شده و در برابر آن منبع نور وقدرت به نيايش دست زد. ماكس مولر خاورشناس آلماني و استاد دانشگاه آكسفورد مي‌گويد: «اسلاف و گذشتگان ما از آن زمان به درگاه خداوند سر فرود آورده بودند كه، حتي براي خدا هم نتوانسته بودند نامي بگذارند.» در رابطه با سابقه تاريخي نماز در روايتي مي‌خوانيم:«هي اَخُر وصايا النبياء» از اين روايت مي‌توان فهميد كه تمامي يك‌صد و بيست و چهار پيامبر الهي با نماز مأنوس و سفارش كننده به آن بوده‌اند.

نماز در آينه قرآن

در قرآن مجيد آيات متعددي درباره نماز وجود دارد كه نمايانگر اهميت و ارزش خاص و جايگاه رفيع اين عبادت مهم در پيشگاه خداوند است. آيات مربوط به نماز، هر كدام پيام خاصي دارد: بعضي از آنها به اهميت بعد معنوي و ملكوتي نماز پرداخته و برخي، آن را مايه آرامش دل‌ها قرار داده و تعدادي نماز را عامل باز دارنده از زشتي و پليدي معرفي نموده و بخشي ديگر نيز به بررسي نماز در اديان گذشته و همراهي نماز با عبادات ديگر از قبيل حج، جهاد، زكات و عدالت اجتماعي پرداخته اند. نكته مهم درآيات قرآن، درباره نماز، سرتاريخي اين عبادت است كه، از زمان انبياء گذشته تا به حال ادامه داشته است و انسان هر وقت با دقت و تفكر به آن پرداخت بيشتر به ارزش و اهميت آن پي برده است. از دوران حضرت ابراهيم (ع)، كه از خدا مي‌خواهد دودمانش را از نمازگزاران قرار دهد. همچنين حضرت لقمان(ع)، كه فرزندش را به اقامه نماز توصيه مي‌كند تا آنچه را كه در دوران جنگ تحميلي مشاهده كرديم كه نماز اساس پايداري، استقامت، اطمينان خاطر و آرامش دل‌هاي رزمندگان در مبارزه نابرابر بين اسلام و كفر واقع شده بود. اگر بخواهيم زندگي حكيمانه و با آرامش و اطمينان معنوي و دور از وسوسه شيطاني و گرفتاري‌هاي روزمره را براي بشر امروزي تعريف كنيم، تنها بايد از قرآن كمك گرفت. آنجا كه مي فرمايد:«واستعينوا بالصبر و الصلاة» به وسيله صبر و نماز كمك و ياري بجوييد.

1. نماز جزو برنامه‌هاي حكومت اسلامي؛ ياران خدا كساني هستند كه هرگاه در زمين به آ