مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

سازمان آتش‌نشانی

سازمان آتش‌نشانی نام سازمانی دولتی و یا خصوصی استکه وظیفه مقابله با آتش و برخی دیگر از سوانح و حوادث را بر عهده دارد.

 

شرح وظایف

در برخی کشورها از جمله ایران، وظیفه آتش‌نشانی فقط به مبارزه با حریق خلاصه نمی‌شود. برای مثال سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران، شرح وظایف خود را بدینگونه برشمرده‌است.[۲]

۱. مقابله با هرگونه آتش‌سوزی

۲. نجات محبوس شدگان در زیر آوار ساختمان، خودروی تصادفی، آسانسور و...

۳. مقابله و پیشگیری از سقوط اجسام و درخت از ارتفاع و احتمال خطر برای شهروندان

۴. نجات سقوط کنندگان در چاه، کانال آب، رودخانه، سد، استخر و...

۵. مقابله با حیوانات وحشی و موذی

۶. نجات مصدومین حوادث چرخ گوشت، حلقه‌های فلزی، تسمه نقاله، دستگاه‌های برش و کارخانه‌ای

۷. کلیه موارد دیگری که در آن جان و مال شهروندان در معرض خطر می‌باشد.

 

علاوه بر این، آتش‌نشانی وظایف جنبی دیگری نیز دارد که تعیین صلاحیت و ایمنی برخی شرکت‌ها، افراد و ساختمانها از آن جمله‌است

 

تاریخچه آتش‌نشانی در ایران

آتش‌نشانی یا اطفاء حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش بوسیله خاموش کردن، کنترل و یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌گیرد. اهداف آتش‌نشانی حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است.

آتش‌نشانی مهارتی بسیار فنی است که احتیاج به دوره‌های طولانی چه در زمینه‌های عمومی مانند مقابله با آتش و چه در زمینه‌های تخصصی مانند عملیات امداد و نجات دارد. به شخصی که به صورت تخصصی به مهارت‌های اطفاء حریق آشناست آتش‌نشان می‌گویند.

 

حرفه آتش نشان

سازمان های آتش نشانی با هدف اصلی نجات جان و اموال انسان ها تشکیل شده‌اند بنابراین یک آتش نشان قادر است در بحرانی ترین شرایط محیطی و زیان آور ترین شرایط کاری به یاری حادثه دیدگان بشتابد.با توجه به آمارهای حریق و حوادث ، تعداد مصدومین و فوت شدگان ماموران آتش نشان در طی سالیان اخیر نگران کننده است چرا که آتش نشانان در محیط های پر مخاطره آمیز و از جمله انفجارات به امداد رسانی و عملیات می‌پردازند ، لذا آسیب پذیری آنان در حد بالایی است.علاوه بر این ، عوارض و مخاطرات شغلی در حرفه آتش نشانی با بروز و تشدید انواع بیماری های جسمی و روانی جلوه می‌کند.بر این اساس مهم ترین وظیفه آتش نشانان شامل آماده باش شبانه روزی برای شرکت در حوادثی که جان انسان در خطر باشد، انجام عملیات نجات و امداد در حوادثی که جان حیوانی در خطر باشد، شرکت فعال در حوادث طبیعی به منظور یاری رساندن به هموطنان، اداره کردن و مهار آتش سوزی ها در صنایع و اماکن مختلف، بررسی علل حریق و حوادث در شرایط محیطی متفاوت و همراه با مخاطرات گوناگون می‌شود.به این ترتیب آتش نشانان در هر ماموریت به طور معمول در معرض چندین عوارض از جمله عوارض ناشی از استرس رانندگی و ترافیک ، عوارض ناشی از اثرات دود و گازهای سمی در محل های عملیات، عوارض ناشی از صدای آژیر، بلندگو و نور چراغ گردان، عوارض ناشی از ترشح هورمون های دفاعی و آمادگی بدن در برابر حوادث، اثرات ناشی از حرارت در محل حریق، عوارض ناشی از تماس یا جذب مواد شیمیایی از طریق پوست، عوارض ناشی از صدمات فیزیکی در حین انجام وظیفه، عوارض ناشی از دریافت پرتوهای یونساز و تشعشعات رادیواکتیویته قرار می‌گیرند.علاوه بر این ، آتش نشانان در هنگام انجام عملیات نجات و امداد در معرض عوارضی نظیر رویت صحنه های دلخراش و تألم آور، عوارض ناشی از وقوع انفجار در صحنه حادثه، عوارض ناشی از مسائل ارگونومی وسایل و تجهیزات و ماشین آلات، عوارض ناشی از انجام خدمت به صورت شیفتی، عوارض ناشی از عدم تغذیه صحیح و متناسب با حرفه، عوارض ناشی از استرس پس از حادثه، عوارض ناشی از کارکردن در محیط های آلوده، عوارض ناشی از کارکردن در محیط های مرطوب نیز قرار می‌گیرند.براساس آمار سال های ۷۶ تا ۸۱ در رابطه با خسارات جانی و مصدومین ناشی از شرکت در عملیات آتش نشانی، بیشترین مصدوم ناشی از شرکت در عملیات حریق و نجات مربوط به سال ۸۱ با تعداد ۶۳ مصدوم حریق و ۱۲ مصدوم نجات بوده‌است.بنابراین گزارش ، وجود فاکتورهایی شامل سرو صدا ، محیط عفونت زا و آلوده ، مواد شیمیایی و گازهای سمی ، مواد رادیواکتیو ، کار در محیط غیر متعارف (کم نور وپر نور) ، وجود ذرات معلق در هوا ، کار در شرایط جوی نامساعد ، کار در ارتفاع ، ریزش و برخورد اجسام خارجی ، انفجار ، خطر برق ، سطوح شیب دار و لغزنده ، کار در فضای مسدود و غیر متعارف، کار در اعماق، کار در محیط های با حرارت بالا ، جابجا کردن قطعات سنگین ، کار در فضای باز ، کار در محیط های مرطوب، کار در محیط های متعفن و نامطبوع ، کار در شرایط روحی نامساعد از مهم ترین عواملی است که شرایط محیط کار آتش نشانان را از حالت عادی خارج می‌کند. بر این اساس ، مقایسه فاکتورها و عوامل زیان آور در محیط کار با شرایط ویژه شغل آتش نشانی گواه آن است که کلیه فاکتورها و عوامل مذکور در حرفه آتش نشانی وجود داشته ضمن اینکه فاکتورهای دیگری نیز وجود دارد که در قوانین موضوعه لحاظ نشده است لذا یک آتش نشان در هر حادثه حداقل ۱۰ مورد از عوامل زیان آور را لمس می‌کند همچنین آتش نشان در طول خدمت با تمامی فاکتورهای زیان آور در صحنه های عملیات و امداد رسانی مواجه است.

 

جهيز آتش‌نشاني به سيستم«GIS»

از مدتي پيش، ‌براي نخستين بار دركشور و حتي در سطح خاورميانه، سامانه امداد و نجات سازمان آتش‌نشاني شهرداري تهران موفق به كسب مجوز از شوراي تأمين استان به منظور استفاده از سيستم «GIS» اطلاعات مسكن شده است كه تاكنون به طور انحصاري در اختيار مركز مخابرات شهر تهران بود.

به گفته محمد رضا حاجي بيگي، مديرعامل سازمان آتش‌نشاني و خدمات‌ايمني شهرداري تهران، از آنجا كه سرعت در عمليات و اقدامات امداد و نجات و كوتاه كردن زمان رسيدن نيروهاي آتش‌نشان به محل حادثه، بزرگ ترين دغدغه سازمان آتش‌نشاني شهرداري تهران است، بهره مندي از فناوري‌ها و تكنولوژي روز دنيا تأثير زيادي بر بهبود عملكرد سيستم امداد و نجات، خصوصاً براي كلان شهري چون تهران دارد و به همين دليل شوراي تأمين استان به تجهيز سازمان آتش‌نشاني به سيستم «GIS» كه سال‌هاست در كلان شهرهاي توسعه يافته دنيا مورد استفاده ستادهاي فرماندهي نيروهاي امداد و نجات قرار مي‌گيرد، ‌موافقت كرده و درآينده نزديك‌اين سيستم در ستاد فرماندهي آتش‌نشاني تهران نصب خواهد شد.

عملكرد سيستم «GIS» چنين است كه به محض تماس حادثه ديده با تلفن 125، ‌نشاني محل تماس گيرنده، ‌بر روي نقشه GIS مشخص و همزمان زنگ خطر نزديك ترين‌ايستگاه آتش‌نشاني به محل حادثه، به صدا در مي‌آيد. صرفه جويي در استفاده از نيروي انساني، ‌سرعت عمل، ‌كاهش خسارات مالي و جاني، ‌كاهش احتمال خطاي ستاد فرماندهي و دقت بيشتر در يافتن نشاني و كروكي محل حادثه، ‌از ديگر مزاياي بهره مندي از‌اين سيستم است. به گفته رئيس سازمان آتش‌نشاني شهرداري تهران، از آنجا كه تا چند وقت ديگر مجموعاً 120‌ايستگاه آتش‌نشاني مجهز به ناوگان امداد و نجات خواهد شد، ‌زمان حضور نيروهاي آتش‌نشان در محل آتش‌سوزي‌ها به سه دقيقه، ‌كه مطابق با استانداردهاي جهاني است، كاهش مي‌يابد. ناگفته پيداست‌اين استاندارد با درنظرگرفتن وسعت تهران، انبوه جمعيت، تراكم ساختمان‌ها و ازدحام ترافيك در معابر شهري، ‌ركوردي بي نظير براي نيروهاي امدادي تهران در سطح جهان قلمداد خواهد شد.

روز ملي آتش‌نشاني

دركشور ما، كه بيش از 160 سال سابقه آتش‌نشاني دارد و‌اين امر حكايت گر توجه به‌ايمني، حداقل طي 5/1 قرن گذشته است، براي ارتقاء‌ايمني و افزايش مصونيت مردم و جامعه در برابر آسيب‌هاي ناشي از حوادث (اعم از طبيعي و غير طبيعي)‌ روز هفتم مهر ماه به عنوان روز آتش‌نشاني تعيين شده و به دليل آن كه درهيچ جامعه‌اي نمي توان به‌ايمني، به صورت صد در صد دست يافت، ‌كارشناسان معمولاً از اصلاحاتي نظير «ارتقاء‌‌ايمني» و «سطح پيشرفت‌ايمني» استفاده مي‌كنند و سطح پيشرفت‌ايمني را در رابطه تنگاتنگ با توسعه مي‌دانند و با هدف حداكثر كردن سطح پوشش‌ايمني، ‌هدف دستيابي به حداكثر توسعه را تعقيب مي‌كنند و با‌اين نگرش مي‌توان گفت هدف از نامگذاري روز هفتم مهر ماه به عنوان روز ملي‌ايمني و آتش‌نشاني، تلاش براي تبديل توجه به‌ايمني به يك فرهنگ در كشور است.

 

شرح وظایف هر یک از مسئولین آتش نشانی

شرح وظايف رئيس ايستگاه :

1- نظارت و كنترل دقيق بر دفتر ثبت وقايع و امضاء در حاشيه دفتر و دفاتر حضور و غياب افراد و بررسي اشكالات و صدور دستورات لازم جهت رفع آنها .

2- نظارت و كنترل در حسن اجراي كليه بخشنامه ها و مصوبات ابلاغ شده سازمان در ايستگاه .

3- نظارت و كنترل بر اعمال كليه افراد طبق شرح وظايف و اجراي دقيق مقررات انضباطي و اداري در ايستگاه و محل حادثه و تقاضاي تشويق و تنبيه افراد .

4- تصميم گيري و تعيين شيفت كاري پرسنل در ايستگاه .

5- اطمينان از آمادگي كامل پرسنل و تجهيزات مربوطه جهت مقابله با حوادث .

6- اطمينان از آمادگي كليه شيرهاي آتش نشاني محدوده ، كليه آبهاي اختصاصي ، تلمبه هاي آتش نشاني و نحوه دسترسي به آنها از طريق بازديد دوره اي و نگهداري آمار و اطلاعات لازم .

7- آگاهي كامل و دقيق از محدوده ايستگاه ، شناخت كليه مراكز حساس اماكن عمومي ، سازمانهاي اورژانس ، بيمارستان و غيره از طريق بازديد و بازرسي بوسيله عوامل اجرايي و بروز نگهداشتن اطلاعات مذكور در ايستگاه .

8- بررسي اشكالات و كمبودهاي موجود در ايستگاه و كوشش در رفع آنها از نظر پرسنلي ، تجهيزات و تاسيساتي .

9- نظارت و كنترل دقيق بر گزارشات تنظيمي حريقها ، حوادث و انجام مكاتبات ايستگاه .

10- همكاري با اداره يا واحد آموزش جهت تدريس ، مطابق برنامه هاي تنظيمي .

11- نظارت و كنترل دقيق بر خودروها ، وسايل و تجهيزات حريق ، نجات و غيره . كه در هر شيفت تحويل افراد باشد .

12- شركت در حوادث مهم تحت عنوان افسر آماده ، طبق برنامه تنظيمي از طرف مافوق مربوطه .

 

 

شرح وظايف فرمانده شيفت :

1- تحويل و تحول ايستگاه ، وسايل ، تجهيزات ، خودروها و دفتر ثبت وقايع به هنگام شروع و در پايان كار با فرماندهان شيفت هاي ديگر .

2- نظارت و كنترل مستقيم بركار افراد و امور جاري ايستگاه .

3- كنترل دفتر حضور و حضور و غياب و دفتر ثبت وقايع .

4- كنترل و نظارت استفاده صحيح و كامل پرسنل از لباس فرم و نصب اتيكت .

5- گزارش آمار افراد ، خودروها و تجهيزات نيروي حريق ، نجات و تغييرات آن بعد از تحويل شيفت به افسر نگهبان يا ستاد فرماندهي .

6- نظارت و كنترل بر آزمايش وسايل ارتباطي ايستگاه و بازديد بموقع شيرهاي آب آتش نشاني محدوده و ثبت در دفاتر مربوطه .

7- تشكيل كلاسهاي تئوري و عملي آتش نشاني و نجات جهت بالا بردن سطح آگاهي افراد بطور مستمر.

8- نظارت بر تنظيم صورت جلسه مصرفي مواد سوختي در ايستگاه و پيش بيني بموقع كمبود مواد مورد استفاده در حريق ها از قبيل كف و غيره و گزارش درخواست آن به رئيس ايستگاه .

9- حفظ نظم و انضباط در كليه قسمتهاي ايستگاه ، اعم از امور ارتباطات و نگهباني و نظارت بر وضعيت لباس افراد ، آسايشگاه و غيره . همچنين آمادگي جسمي كليه افراد شيفت و حفظ شئونات زندگي دستجمعي .

10- در صورت ضرورت تشكيل جلسات توجيهي ، جهت رفع نواقص و نارسايي ها و بررسي عملكرد عمليات .

11- شناسايي دقيق محدوده عملياتي .

12- هدايت نيروهاي تحت نظر به محل حريق يا حادثه .

13- برقراري ارتباط بوسيله بي سيم با ستاد فرماندهي و تبادل اطلاعات در مورد حادثه يا حريق .

14- بررسي كلي محل حادثه ، تقسيم كار پرسنل در محل و نظارت و كنترل دقيق عمليات .

15- بررسي و تعيين علت وقوع حريق يا حادثه و در صورت نياز درخواست كارشناس علت يابي .

16- كنترل بر حسن استفاده از وسايل و تجهيزات حفاظتي و ايمني فردي در محل حريق و حادثه .

 

 

 

شرح وظايف راننده آتش نشاني :

1- اطمنيان از آمادگي فني و سايل و تجهيزات و سلامت كامل خودروهاي آتش نشاني و هدايت آنها به محل حريق يا حادثه .

2- بكار انداختن وسايل و تجهيزات موتوري از قبيل پمپ ها ، كف سازها ، پودر پاشها ، مانيتور و ساير ابزار و تجهيزات .

3- اقدام فوري در جهت رفع نواقص جزئي وسايل و تجهيزات تحت نظر .

4- اطمينان از وجود نظم و نظافت كامل وسايل و تجهيزات و خودرو تحويلي .

5- شركت در امور نگهباني ، نظافت روزانه و دوره اي به صورت انفرادي و دستجمعي .

6- شركت در عمليات امداد و نجات يا اطفاء حريق با توجه به تقسيم كار و مطابق دستورات مافوق با رعايت نظم و سرعت و مهارت .

7- شركت در كلاسهاي آموزشي ضمن خدمت بمنظور بالا بردن اطلاعات فني ، حرفه اي و غيره .

8- پاسخگويي به تلفن و مكالمات بي سيم ستاد فرماندهي و به صدا در آوردن زنگ يا آژير خطر و اخذ آدرس كامل محل حادثه .

9- شركت در ورزش گروهي بمنظور حفظ و تقويت قدرت بدني و تندرستي .

10- استفاده از لباس فرم و نصب اتيكت .

11- حفظ شئونات زندگي دستجمعي و رعايت كامل نزاكت و شخصيت حرفه اي در محل كار و حادثه توأم با روحيه تعاون .

12- انجام كليه اموري كه در حدود وظايف از طرف مافوق ارجاع مي گردد .

 

 

شرح وظايف آتش نشان :

1- اجراي دستورات مافوق ، بخشنامه هاي اداري و ضوابط اجرايي واحد مربوطه .

2- اجراي كامل دستورات مافوق هنگام عمليات توأم با سرعت و مهارت لازم بدون فوت وقت و رعايت نظم و مقررات لازم در طي عمليات اعم از اطفاء حريق يا امداد و نجات ، همراه با فداكاري و ايثار .

3- شركت در امور نگهباني ، پاكيزه نگهداشتن محيط ايستگاه و خودرو به صورت انفرادي و دستجمعي در هر شيفت و انجام آنكادر در آسايشگاه .

4- شركت در كلاسهاي آموزشي ضمن خدمت بمنظور ارتقاء اطلاعات فني و حرفه اي .

5- آمادگي كامل جهت استفاده و كاربرد تجهيزات و وسايل استحفاظي و ايمني فردي در محل حادثه و حريق .

6- انجام پاسخگويي به تلفن و مكالمات بي سيم ستاد فرماندهي و به صدا در آوردن زنگ حريق يا حادثه ، اخذ آدرس كامل محل حادثه و برقراري ارتباط با ستاد فرماندهي .

7- شركت در ورزشهاي گروهي بمنظور حفظ قدرت بدني و تندرستي لازم براي انجام وظيفه .

8- استفاده از لباس فرم ، نصب اتيكت و در صورت لزوم ، درجات و علائم منطبق با سمت .

9- آشنايي كامل با پمپ ها ، كفسازها ، پودر پاشها ، مانيتورها و ساير تجهيزات و ابزار و شركت در عمليات امداد و نجات و سوانح و اطفاء حريق با توجه به تقسيم كار از طرف مافوق .

10- استفاده صحيح از تجهيزات ، وسايل ، ابزار ، ماشين آلات و مراقبت در نظافت ، حفظ و نگهداري آنها .

11- حفظ شئونات زندگي دستجمعي و رعايت كامل نزاكت و شخصيت حرفه اي در محل كار و محل حادثه توأم با روحيه تعاون و رعايت شعائر مذهبي .

12- انجام اموري كه در حدود وظايف از طرف مافوق ارجاع مي گردد .