مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

تقوا

كلمه‌ي تقوا از ماده‌ي «وقي» است كه به معناي حفظ و صيانت و نگهداري است در ترجمه‌هاي فارسي اگر اين كلمه به صورت اسمي استعمال شود به پرهيزگاري ترجمه مي شود مثلا در ترجمه‌ي «هدي‌ للمتقين» گفته مي شود: هدايت است براي پرهيزكاران. و اگر به صورت فعلي استعمال شود خصوصا اگر فعل امر باشد به معناي خوف و ترس ترجمه مي شود مثلا در ترجمه اتقوا… گفته مي شود از خدا بترسيد. بنابراين ترجمه‌ي صحيح كلمه تقوا «خود نگهداري» است كه همان ضبط نفس است و متقين يعني خودنگهداران راغب دركتاب مفردات القرآن مي گويد: وقايه عبارت است از محافظت يك چيزي از هر چه كه به او زيان مي رساند و تقوا يعني نفس را در وقايه نگهداشتن. بنابراين تقوا به معناي عام كلمه لازمه زندگي هر فردي است كه مي خواهد انسان باشد و تحت فرمان عقل زندگي كند و از اصول معيني پيروي نمايد.

تقواي ديني و الهي يعني اينكه انسان خود را آنچه از نظر دين و اصولي كه دين در زندگي معين كرده خطا و گناه و پليدي و زشتي شناخته شده، حفظ و صيانت كند و مرتكب آنها نشود. حفظ و صيانت خود از گناه كه نامش تقواست به دو شكل و دو صورت ممكن است صورت بگيرد به تعبير ديگر دو نوع تقوا مي توانيم داشته باشيم:

تقوايي كه ضعف است و تقوايي كه قدرت است. نوع اول اينكه انسان براي اينكه خود را از آلودگي‌هاي معاصي حفظ كند از موجبات آنها فرار كند و خود را هميشه از محيط گناه دور نگه دارد. نوع دوم اينكه در روح خود حالت و قوتي به وجود مي‌آورد كه به او مصونيت روحي و اخلاقي مي‌دهد كه اگر فرضاً در محيطي قرار بگيرد كه وسايل و موجبات گناه و معصيت فراهم باشد آن حالت و ملكه‌ي روحي او را حفظ مي كند و مانع مي شود كه آلودگي پيدا كند.

لازمه‌ي اينكه انساني حيات عقلي و انساني داشته باشد اين است كه تابع اصول معيني باشد و لازمه ي اينكه انسان از اصول معيني پيروي كند اين است كه از اموري كه با هوا و هوس او موافق است ولي با هدف و اصول زندگاني او منافات دارد پرهيز كند ولي لازمه‌ي همه‌ي اينها اين نيست كه انسان اجتناب كاري از محيط و اجتماع را پيشه سازد. راه بهتر و عالي‌تر اين است كه انسان در روح خود ملكه و حالت مصونيتي ايجاد كند كه آن حالت حافظ و نگهدار او باشد.

تقوا دو اثر بزرگ دارد: يكي روشن بيني و بصيرت است كه در آيه ي 29 از سوره ي انفال مي فرمايد: ان تتقوا … يجعل لكم فرقانا يعني اگر تقواي الهي داشته باشيد خداوند براي شما مايه تميز و تشخيص مي دهد ديگري حل شدن مشكلات و آسان شدن كارها و بيرون آمدن از تنگناها و مصاديق است كه در سوره ي طلاق آيه ي 4 مي‌فرمايد و من يتق‌ا… يجعل كه مخرجاً‌ يعني هر كس كه تقواي الهي داشته باشد خداوند يك نوع آساني در كار او قرار مي دهد.