مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

تولید مثل در گاو

بقاي نسل موجودات زنده ، به يک عامل حياتي و مهم به نام توليد مثل بستگي دارد . اگر موجودي قادر به توليد مثل نباشد ، نسل آن موجود رو به انقراض و نابودي خواهد رفت . توليد مثل شاخص مهمي در تعيين بازدهي توليدات دامي است . گاو در بهترين شرايط يک گوساله در سال توليد مي کند. بنابراين توليد مثل گاو بازدهي پايين تري از ساير گونه هاي دامي مثل خوک و گوسفند دارد . اين نکته بدين معناست که گاوداري، از درجه پيشرفت ژنتيکي آهسته تري برخورداراست. توليد شير فقط زماني براي دام مقـدور است که بتواند دوباره زايمان کند و همچنين توليد گوساله از نظر جايگزيني در گله و هم از نظر توليد گوشت اهميت دارد. بدين ترتيب روند توليد مثل از اهميت فوق العاده اي برخوردار مي گردد.

بازدهي توليد مثل را مي توان به عـنوان ميزان توانايي گاو در آبستن شدن و توليد گوساله ي زنده و سالم مطرح نمود. از نظر بيولوژيک ، نرخ زايمان مناسبترين مقـياس براي سنجش باروري است. نرخ زايمان عبارت است از تعداد گوساله هاي به دنيا آمده از هر 100 تلقيح است. اقتصاد باروري از طريق اندازه گيري (فاصله دو زايمان) و در واقع فاصله ي بين دو زايمان موفق محاسبه مي شود. در انگلستان فاصله ي بين دو زايمان در گاو شيري 365 روز در سال تعيين شده است ؛ به عنوان مثال طولاني تر شدن اين روند در گاوهاي پر توليد قابل قبول است ، ولي در گاوهاي با توليد متوسط با افزايش اين روند روزانه خسارات اقتصادي را بر دامدار تحميل مي کند . اين ضرر مالي ناشي از دخالت عواملي چون نقصان توليد شير ، هزينه جايگزيني گاوهاي حذفي ، کاهش فـروش گوساله به ازاي هر گاو و افـزايش استهلاک گله است. اهـميت توليد مثل در گاوهاي گوشتي نيز به هـمين نسبت است . گاوهايي که توان توليد مثلي بالايي دارند از سوددهي بيشتري برخوردار هستند.

براي کوتاه و فـشرده کردن فصل زايش، وجود مديريت بسيار دقيق و تغذيه ي مناسب گاوها ضروري است. براي دست يابي به فاصله زايمان ايده آل ( 365 روز) نبايد فاصله زايمان تا آبستني مجدد طولاني تر از 80-85 روز باشد. تشخيص گاو فحل از اهميت بالايي در گله برخودار است و در رابطه با اين موضوع تاکنون تکنولوژي هاي فراواني توسط دانش پژوهان علم دامپزشکي و دامپروري بيان شده است تا در تشخيص فحلي و کوتاه شدن فواصل زايمان کمک شود.

تولید مثل و اصلاح نژاد پایه دوم

صفات حیوانات از طریق ژن های مستقر روی کروموزوم سلولهای جنسی ، به نسل بعد منتقل می شود لذا در صورت آگاهی از ژنهای مطلوب و نا مطلوب دام ، می توان با اصلاح نژاد ، صفات مطلوب را به نسلهای بعد منتقل کرده و صفات نا مطلوب را جلوگیری کرد.

بدین منظور قبل از لقاح دستکاری روی تخم (ماده) یا اسپرم (نر) انجام می شود و ژنهای نا مطلوب حذف شد و تخم یا اسپرم به بدن دام برگردانده می شود.

مثالهای دیگری در مورد اصلاح نژاد : تغییر در کیفیت ماند تولید پنبه رنگی در گیاهان ، بذرهای مقاوم در برابر آفات و شرایط سخت و تولید بذرهای پر محصول برنج و گندم ، افزایش مقاومت در برابر آفات و کاهش زمان عمل آوری

دانشمندان کشورمان تخمکهای دامهای پر شیر را گرفته و در آزمایشگاه با اسپرم ترکیب کرده و به بدن دام بر می گردانند که می توانند به رحم دام دیگر برگردانند که جوان تر باشند و نسل دامهای پر بازده مسن حفظ می شود همچنین در جاها ئی که دام نر اصلاح نژاد شده در دسترس نباشد می توان این تخمهای بارور شده را به رحم دامها رساند.

مدت آبستنی دامها به روز

گاو حدود 280 روز ، گاو میش 315 روز ، شتر 360-420 روز ، اسب 340 روز ، گوسفند و بز 150 روز.

تلقيح مصنوعي Atificial Insemination

استفاده از اين روش جهت باروري دام ها، در صورتي که فحلي در زمان مناسب تشخيص داده شود؛ براي پرورش دهندگان مزاياي فراواني دارد. در ادامه برخي از اين مزايا به صورت خلاصه وار شرح داده مي شود.

1) بهره ژنتيکي

اين امر مهمترين مزيت اين تلقيح مصنوعي است. با بهره گيري از اين روش دامدار مي تواند ژن هاي برتر را در ميان نژادهاي گاو يا گله گسترش و از بهره اقتصادي بالايي برخوردار شود.

2) کاهش هزينه

خريد يا پرورش گاو نر همواره پر هزينه و در کنار آن خطرات نامطلوب بودن و حذف آن پيش از بهره وري وجود دارد. علاوه بر اين دامدار نمي تواند پيش از تلقيح گروهي از گاوها و سپري شدن چندين ماه از ناباروري يا سخت باروري گاو نر آگاه شود و تا اين زمان الگوي زايش گله تا حد زيادي نا متعادل مي شود و زيان اقتصادي نيز نسيب دامدار مي شود.

3) کنترل بيماري

اگر گاو نري که جهت تلقيح استفاده مي شود آلوده به بيماري هاي مقاربتي باشد؛ اين امر نه تنها باعث ناباروري آن مي شود بلکه باعـث آلودگي گاوهاي ماده اي که با اين گاو نر جفت گيري کرده اند مي شود. حتي ممکن است از طريق تماس فيزيکي آلودگي در گله سرايت کند. استفاده از روش تلقيح مصنوعي در پيش گيري از چنين مشکلاتي بسيار مورد توجه است.

4) ايمني و سلامت

عده اي معتقد هستند که استفاده از اين روش يکي از دلايل ايجاد آن بوده است. پرورش گاو نر بزرگ کاري خطر ناک است و اين خوي تهاجمي در حيوان در نژادهاي گوناگون متفاوت است. به عنوان مثال نرها در نژاد ، هرفورد حالت تهاجمي تري نسبت به گاو نر هلشتين و فريزين دارد.

5) قابليت انعطاف

ممکن است دامدار مايل نباشد تمام گوساله ها را از گاوهاي نري بگيرد که يک مشخصه دارند و يا همگي از يک نژاد هستند. به عنوان مثال دامدار با استفاده از اين روش مي تواند بهترين گاو شيروار خود را با گاو نر خوب از نژاد شيري تلقيح کند يا گاو ماده اي که از نظر جثه کوچک است را با گاو نري که از لحاظ ژني گوساله کوچک تر توليد مي کند و باعث آسان زايي مي شود، تلقيح نمايد تا از مشکلات سخت زايي جلوگيري کند.

6) باروري بالا

7) نگه داري سوابق گله

بیماریهای گاو شیری

این عفونت ،یک عفونت در رحم گاو می باشد و معمولا 1 تا 10 روز بعد از زایش بروز می نماید . از علائم آن می توان به تب ، بی اشتهایی ، کاهش تولید شیر ، خروج ترشحات غیر عادی از فرج ، پشت قوس دار در حال ایستادن اشاره کرد .

تب شیر یا فلج زایمان:

این عارضه در حین زایمان یا 2 الی 3 روز بعد از آن اتفاق می افتد . تب شیر ، در تمام نشخوارکنندگان ، با کاهش شدید کلسیم خون همراه است . کلسیم خون ، به طور طبیعی ، به هنگام زایش تا اندازه ای کم می شود ، اما تنها هنگامی که کاهش کلسیم خون شدید باشد ، بیماری تب شیر بروز می کند . تب شیر در بیشتر موارد ،با کاهش فسفر و افزایش منیزیوم خون همراه است هر چند که در برخی موارد ، غلیظت منیزیوم کاهش می یا بد. اغلب ، میزان گلوکز خون نیز زیاد است .

این عارضه در تلیسه های شکم اول به ندرت بروز می کند وقوع این بیماری در نژاد جرسی بیش از 2 الی 3 برابر نژاد های دیگر است . از علائم این بیماری عبارتند از : فرورفتگی چشم ، سرد شدن گوش ، فلج شدن پاها ، بی اشتهایی ، کاهش فعالیت گوارشی فلجی ، بیهوشی و مرگ است .

درمان :

درمان باید بلافاصله پس از مشاهده علائم انجام گیرد . بهترین درمان تزریق داخل وریدی محلول برو گلوکونات کلسیم می باشد . اغلب گاو های مبتلا پس از یک بار تزریق کلسیم به میزان 8 تا 12 گرم ، بهبودی می یابند.در زمانی که کاهش منیزیوم تحت حاد وجود دارد ، در طی یک ماه آخر آبستنی ، اضافه کردن منیزیوم با محلول بروگلوکونات کلسیم مناسب می باشد .

ورم پستان:

ورم پستان ، التهاب غده پستان می باشد که ناشی از آسیب های شیمیایی یا عوامل مکانیکی است . اما در اغلب موارد از طریق باکتری ها ایجاد می شود . و این بیماری یک شکل جدی اقتصادی برای گله های گاو شیری محسوب می شود . بروز این بیماری باعث بروز خسارات از قبیل : کاهش تولید شیر در گله های آلوده ، هزینه درمان ، افزایش تعداد گاوهای حذف شده و ... است . علائم نوع حاد این بیماری عبارتند از : تورم پستان ، افت تولید شیر ، غیر عادی شده شیر ، باد کردن ، داغ و سفت شدن و ترد و شکننده شدن کواترها ، تب و لرز،بی اشتهایی ، گودی چشم ها ، پوشش موی زبر و خشن و مرگ است . از علائم مزمن این بیماری می توان به شیر غیر عادی ، کمی و سفت و متورم شدن پستان ، کاهش ناگهانی در تولید شیر اشاره کرد .

شکل مزمن ورم پستان ممکن است هیچ علامتی از خود بروز ندهد ، بنابراین اغلب قابل درمان نمی باشد.

درمان :

گاوهایی با علائم ورم پستان حاد باید با تزریق درون رگی یا درون عضله ای آنتی بیوتیک موثر درمان شوند . درمان همه کوارتر های گاو با خشک شدن گاو آغاز می شود.

جابه جا شیردان :

جابه حایی شیردان بیماری است که مربوط به تغذیه دام می باشد و میزان وقوع آن 5 درصد است . در 90 درصد موارد تشخیص داده شده ، وقوع این بیماری از یک هفته مانده به زایمان تا 3 هفته بعد از آن می باشد . این بیماری وضعیتی است که شیردان از محل خود خارج شده و به داخل حفره شکمی می رود . نوع جیره می تواند از علل جابه جایی شیردان می باشد. از علائم آن می توان به اسهال ، کم اشتهایی ، کاهش تخلیه مدفوع ، مدفوع نرم ، خمیری و چسبناک ،کاهش تولید شیر ، لاغر شدن ، ظاهر رنگ پریده ، متمایل شدن حیوان یک سمت (راست و چپ) اشاره کرد .

تغذیه زیاد با دانه غلات قبل از گوساله زایی ، باعث افزایش احتمال بروز جابه جایی شیردان می شود. علوفه فقیر و کپک زده و وجود سیلاژ زیاد در جیره اغلب باعث افزایش جابه جایی شیردان می شود .افزایش کنسانتره در جیره باعث کند شدن زمان زایش می شود .

منابع:

کتاب پرورش گاو (آقای دکتر شهرام نصابیان) ، کتاب پرورش گاو شیری (آقای دکتر ضمیری)