مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

پرورش زنبور عسل

مقدمه

زنبورهای یک کندو شامل یک ملکه ، چند صد زنبور نر و چندین هزارزنبور کارگر می‌باشد. در تابستان و بهار که زنبورها فعالیت زیادی برای جمع آوریشیره دارند کندو ممکن است 7 - 5 کیلو زنبور داشته باشد و تعداد زنبورهای نر در اینموقع زیادتر از هر موقع دیگر در کندو دیده شوند. هر یک از این دو نوع زنبور وظیفهخاصی دارند ولی منظوری که یک کندو تعقیب می‌نماید عبارت از بقای نسل و یا دفاع ونگهداری کندو می‌باشد و نظر انفرادی در بین نیست و هیچکدام از آنها در نتیجه سعیانفرادی قادر نیستند که برای مدت طولانی زنده بمانند و بنابراین هدف آنها بطور دستهجمعی انجام می‌گیرد.

زنبور ملکه

ملکه زنبور عسل به سادگی از کارگران و زنبور نر مشخص می‌شود. ملکه نسبتا درشت تر و درازتر از کارگران و درازتر از زنبوران نر است، ولی پهن‌تر ازآنها نیست. از آنجا که شکم ملکه طویل و در سطح زیرین پهن است، طول بالهایش نسبت بهبدن از بال کارگرها و زنبوران نر کوتاه تر است. نیش ملکه کمی خمیده است و نسبت بهنیش کارگر دارای دندانه‌های کمتری است و فقط برای از بین بردن ملکه‌های رقیب بکارمی‌رود. حرکت ملکه در حالت عادی ملایم است ولی در مواقع احتیاج می‌تواند با سرعتحرکت کند. تمام تخمهایی که در سلولها قرار دارد، بوسیله ملکه واحد کندو گذاشتهمی‌شود. این ملکه در جوانی در هوای آزاد با یک یا چند نر پشت سر هم جفتگیری و برایخود تا آخر عمر اسپرم ذخیره می‌کند.

فصل پرورش زنبورها

فصل پرورش نوزادان در شرایط آب و هوایی معتدل ، بهمقدار کم ، از اواسط دیماه شروع شده مرتب توسعه می‌یابد و اوایل اردیبهشت به حداکثرخود می‌رسد. در صورتی که شرایط اجازه دهد، فعالیت تولید مثل آنها ، به همین وضع ،تا اواخر خرداد ماه ادامه پیدا می‌کند و از آن به بعد رو به نقصان می‌گذارد. درماههای آبان و آذر فعالیت زاد و ولد بکلی متوقف می گردد. نژادهای مختلف زنبورعسل ازاین حیث دارای خصوصیات متفاوت هستند. هنگامی که تولید مثل کلنی در حداکثر توسعه خودمی‌باشد، یک ملکه ممکن است 1500 تا 2000 تخم در روز بگذارد.

پرورش ملکه

در یک کلنیزنبورعسل ، پرورش ملکه ممکن است به یکی از علل زیر صورت گیرد:

• نشاندن ملکه جدید به جای ملکه‌ای که به علت نامعلوم معدوم شده است.
• تعویض ملکه‌ای که پیر شده ولی هنوز مایل است فعالیت داشته باشد.
• برای ازدیاد کلنی یا بچه بیرون کردن.

در هر یک از حالات فوق ، کارگزاران موقعی اقدام بهساختن خانه ملکه و پرورش آن می‌کنند که ماده بخصوص جلوگیری کننده به آنها نرسد. درحالت اول ، چندین ملکه در خانه‌های اضطراری که با تغییر شکل خانه کارگران ساختهشده، پرورش داده می‌شوند. در ابتدای ساختمان خانه اضطراری ، سلول اصلی بوسیله مایعبخصوصی که از غده زیر فکی کارگران ترشح می‌شود، انباشته شده، لارو داخل سلول اصلیدر سطح آن شناور می‌شود. به این ترتیب ، لارو وارد قسمت ویژه‌ای که برای پرورش ملکهترتیب داده شده می‌گردد.

لاروهایی که برای پرورش اضطراری ملکه انتخابمی‌شوند اغلب دو روزه هستند ولی لاروهای سه روزه هم می‌توان یافت. معمولا کارگرانکوشش می‌کنند که در پرورش اضطراری ملکه از لاروهای مسن‌تر استفاده کنند. در صورتیکه لارو انتخاب شده برای پرورش ملکه دو روزه باشد، در حدود 11 روز بعد ، ملکه کاملاز سلول خارج می‌شود و اگر شرایط هوایی مساعد باشد، در فاصله 10 روز بعد جفت گیریکرده خود را برای تخم گذاری آماده می کند. در این صورت ، از وقتی که کندو ملکه‌ایرا از دست می‌دهد تا هنگامی که ملکه تخمگذاری جانشین آن گردد حداقل سه هفته طولمی‌کشد.

جفتگیری

ملکه باکره وقتی که تقریبا 5 -3 روزه است، قبل از پروازهای مخصوصجفتگیری پروازهای اکتشافی در اطراف کندو می‌نماید. جفتگیری معمولا در گرمترین اوقاتروز صورت می‌گیرد. گاهی ملکه بعد از چند دقیقه جفتگیری کرده به کندو برمی‌گردد. مشاهده جفتگیری که مطمئنا در آسمان انجام می‌گیرد خیلی کم صورت گرفته است. زنبورهاینر در آسمان به سرعت در اطراف ملکه پرواز می‌کنند و هر یک کوشش دارند که خود را بهاو برسانند. این پرواز دسته جمعی مدتی بطور زیگزاگ ادامه دارد. زنبور نری که موفقبه جفتگیری می‌شود آلت تناسلی و قسمتی از اعضای مربوط را از دست داده ومی‌میرد.

در مدت کوتاهی که عمل جفتگیری انجام می‌گیرد، اسپرم نر به واژنملکه وارد می‌شود. برای جلوگیری از خروج و ریزش اسپرم از واژن ، حشره نر بلافاصلهدهانه خروجی واژن را با ماده ژلاتینی مخصوص مسدود می‌کند. اسپرماتوزوئیدها سپس بهسمت کیسه اسپرم شناور و در آن متمرکز می‌شوند. در کیسه اسپرم ، اسپرماتوزوئیدهابطور منظم ، پهلوی هم و تقریبا بدون حرکت قرار می‌گیرند. ملکه معمولا قبل از اینکهشروع به تخم گذاری کند، چندین بار جفتگیری کرده به اندازه کافی برای آینده خوداسپرم ذخیره می‌کند.

تخمگذاری

کمی بعد از اینکه ملکه جفتگیری کرد، توجه کارگران نسبت به ملکهبیشتر می‌ شود. درهر جا که ملکه قرار گیرد حلقه‌ای از کارگران که اعضای آن مرتبتغییر می‌کند، تشکیل می‌گردد. زنبورهای کارگر جوان اقدام به تغذیه ملکه می‌کنند وبدن او را بوسیله شاخکهای خود لمس نموده با دهان می‌لیسند تا مواد مترشحه ملکه رادریافت کرده بین سایر زنبورها تقسیم کنند. ملکه هنگام تخمگذاری در روی شانه‌ها ،روی قاعده مشخصی حرکت می‌کند. ابتدا سر خود را وارد تک تک سلولها نموده آنها راآزمایش می‌کند و سپس تخمی در آن قرار می‌دهد. برای این منظور ، شکم خود را خم کردهانتهای آن را داخل سلول می‌کند.

دیدن ملکه

بعضی از مربیان وقت زیادی برای جستجوی ملکه صرف می‌نمایند ولیبهتر است به جای این کار اطلاع حاصل کنند که ملکه خوب کار می‌کند یا خیر. اگر درکندو به مقدار کافی نسل زنبور در مراحل مختلف دیده شود که در قابها بطور منظمبرقرار شده‌اند، نشان می‌دهد که فعالیت ملکه رضایت بخش می‌باشد. بنابراین ، احتیاجینیست که تمام کندو بازرسی شود و امتحان یکی دو قاب نسل کافی است. ولی اگر حتما لازمباشد که ملکه دیده شود باید کندو را با آرامش کامل باز نمود.

وارد کردن ملکه تازه به کندو

این عمل به منظور تعویض ملکه صورتمی‌گیرد. در این روش ، مربیان ملکه لازم را از موسسات تربیت ملکه خریداری و از آن استفادهمی‌کنند. می‌توان تعویض ملکه را در هر موقع سال عملی نمود ولی اغلب آن را در اواخردوره عسل کلی و یا در اوایل بهار انجام می‌دهند و معمولا در بهار ، هنگام جلوگیریاز بچه دادن، به این کار اقدام می‌کنند. در هر صورت ، برای شروع به این کار ، بایدنصف روز یا چند ساعت قبل از آن که ملکه جدید وارد شود، ملکه سابق را بگیرند و بیرونکنند.

لوازم مورد نیاز برای زنبورداری

یک کندوی خوب باید از ورود زنبورهای مهاجمجلوگیری کند. مقاوم در برابراثرات مخرب نور خورشیدو باران باشد. مانعاز نفوذموریانه‌ها گردد. اغلب کندوها چوبی هستند. قسمتهای مختلف یک کندو از پایین به با لا تختهتحتانی ، طبقه ، پنجره ملکه ، قابها و زیرسازی آنها ، صفحه جدا کننده ، سرپوش ،ابزارآلات زنبورداری لباس کار زنبورداری ، یک جفت پوتین یا چکمه خوب ،‌ یک جفتدستکش ، توری جهت پوشاندن صورت ، دودی یا دودکن ، کاردک زنبورداری ، کلاه ، برسی یاشاه پر ، قفس ملکه ، بچه گیر ، یک قوطی کبریت. دودی یا Smoker زنبوران عسلتندخو به سادگی به زنبوردار اجازه خارج کردن عسل از کندو را نخواهند داد. برایتخفیف دادن حملات آنها و یا اداره کردن زنبوران زمانی که کندو مورد بازدید قرارمی‌گیرد از وسیله‌ای به نام دودی یا دود کن استفاده می‌شود. برخی از دودکنها از قلعو برخی از مس یا استیل ضد زنگ ساخته شده‌اند و یک دودکن باید دمنده قوی و مخزن آتشمناسب داشته باشد. بسته‌های مقوای نازک ، گونی کنف خشک و بخصوص پوسیده ، تکه‌هایپارچه یا لباس پشمی کهنه ، چوب پوسیده و پهن گاو بهترین سوختها برای دودکن به حسابمی‌آیند.