مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

تجزيه و تحليل شغل معلمي

مقدمه

به عقیده بسیاری از کارشناسان شاید آموزش خیلی سخت نباشد، اما آنچه کار معلمی را سخت و پرمشقت می‌کند ایجاد فضای آموزش و یافتن شیوه‌های مناسب برای جلب و جذب دانش‌آموزان است.

باید پذیرفت که استعداد افراد با یکدیگر فرق دارد و راه‌های یادگیری نیز متفاوت است. برخی دانش‌آموزان بسیار بااستعدادند و سریع یاد می‌گیرند و برخی نیاز به کار و تمرین بیشتری دارند. مهم این است که معلم چگونه در ذهن دانش‌آموز جای بگیرد.

به همین دلیل است که افراد با وجود تحصیلات و آگاهی و سطح علمی بالا در موقع استخدام به کار به منظور تدریس مورد انتخاب و گزینش واقع می‌شوند و با آنها مصاحبه می‌شود. قدرت کنترل و به دست‌گیری کلاس از هنر‌های معلمان است. تن و لحن صدای معلم موثر است. معلم باید بداند چه مواقعی تن صدای خود را بالا و پایین ببرد تا توجه دانش‌آموزان را جلب کند. چنانچه دانش‌آموزان در کلاس احساس آرامش نکنند، زحمات معلمان گرامی به بار نخواهد نشست. نحوه رفتار گفتار و حتی نگاه معلم در این باره تاثیر ویژه‌ای دارد. اگر جو اضطراب و تحکیم بر کلاس حاکم باشد یا در مقابل هیچ کنترلی نباشد و کلاس خسته‌کننده شود، دچار هرج و مرج شده و در نهایت به عدم توجه به مطالب ارائه شده می‌انجامد.

می‌توان دانش‌آموزان نافرمان و بازیگوش را با دادن مسوولیت‌های گوناگون نظیر کنترل تکالیف، حضور و غیاب، توزیع و جمع‌آوری برگه‌های امتحانی و ارتباط با دفتر مدرسه تحت کنترل درآورد.

توجه معلم به دانش‌آموزان تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر آنها دارد. حتی یک نگاه یا تشویق زبانی ساده یا انتقاد در خلوت و به دور از مطرح شدن در جمع دانش‌آموزان بسیار می‌تواند موثر واقع شود. توجه معلم به مسائل و ویژگی‌های فردی دانش‌آموزان نیز از جمله مواردی است که آنها را تشویق به حضور موثرتر در کلاس درس می‌کند. نحوه برخورد معلم با دانش‌آموز خجالتی و بی‌پروا متفاوت است و نحوه تشویق و تنبیه‌ها نیز گوناگون اعمال می‌شود و این کار غیر از معلم، از کسی برنمی‌آید.

 

استرس‌های شغل معلمي

کار معلمی تنها یک شغل نیست زیرا با فکر و ذهن و روح افراد ارتباط دارد. معلم باید مسائل و مشکلات عاطفی، خانوادگی، مالی و شغلی خود را در لایه‌های زیرین وجودش گذاشته و وقتی وارد کلاس می‌شود ظاهر او به گونه‌ای باشد که گویی همه چیز عالی است. بدیهی است که این کار از عهده هر صاحب علم و تجربه‌ای برنمی‌آید.

تحقیقات نشان داده معلمان مقطع دبستان و پیش‌دبستانی تحت‌تاثیر سن و سال بچه‌ها و ساعات طولانی و پرکار تحت استرس بیشتری قرار دارند.

محققان دانشگاه ییل اعلام کرده‌اند که شرایط خاص کلاس در مقاطع دبستان و پیش‌دبستانی و نیاز به توجهات همه‌جانبه معلم اعم از علمی و مهارتی و محبتی فشار روحی بیشتری بر معلمان وارد می‌کند.

معلمانی که در مقاطع دبستان و پیش‌دبستانی مشغول کار هستند در حدود 14 درصد استرس دارند، در صورتی که معلمان در مقطع دبیرستان در حدود 9 درصد استرس دارند. البته بخشی از این استرس نیز می‌تواند مربوط به ساعات کار و روزهای کاری معلمان باشد، زیرا در دبیرستان معلمان هر روز و تمام ساعات نباید سر کار باشند و همین مساله زمینه‌ساز آرامش و استراحت بیشتر برای آنها است. تعداد دانش‌آموزان نیز در استرس معلمان تاثیر دارد. به عبارت دیگر عموما در مقطع ابتدایی تعداد دانش‌آموزان در هر کلاس به مراتب بیشتر از مقاطع دیگر است و همین تعداد زیاد دانش‌آموزان مشکلاتی را در برقراری نظم و آموزش متمرکز معلمان ایجاد می‌کند.همچنین دانش‌آموزان در این مقطع تا حدی وابسته به والدین هستند و رفتارهای استقلال‌طلبانه آنها در حال شکل‌گیری است و همین موضوع نیازمند توجه و انرژی بیشتر معلمان است.

بررسی‌ها نشان داده معلمانی که حدود 12 تا 15 دانش‌آموز در هر کلاس دارند، نسبت به گروهی که بالای 18 تا 20 دانش‌آموز دارند تحت استرس بیشتری هستند. چنانچه معلمان در سطوح بالاتر از دبستان کار کنند، اما تعداد کلاس‌هایی که باید در هر روز داشته باشند زیاد و پشت‌سر هم باشد نیز میزان قابل توجهی بر استرس آنها می‌افزاید.

 

استخدام معلم

لازم است كه پیش از صدور حكم و شروع به كار هر معلمی آموزش و پرورش منطقه فرد را برای مصاحبه و گفت و گو به مدیر مدرسه معرفی كند تا پس از توافق فكری، اخلاقی و توجه به انتظارات مدرسه و بررسی توان و میزان تعهدات معلم به مدرسه به كار گمارده شود. به هرحال تأمین و انتخاب نیروی انسانی باید تابع ضوابط و اصولی انجام گیرد تا بتوان بهره بیشتری از نیروها گرفت.

 

شرح وظایف و مسئولیتهای اصلی شغل :

آموزش و پرورش دانش­آموزان، آموزش مهارت های زندگی – آمادگی انسان ها برای وارد شدن به اجتماع و بازار کار.

 

فعاليت هاي فرد در جريان وظايف شغلي

1- حضور به موقع در كلاس

2- آمادگی کامل جهت تدريس

3- استقرار سریع کلاس برای شروع تدريس

4- تاکید بر همکاری کلاسي

5- استفاده قاطع و موثر از صدا

6- هشیاری نسبت به وقایع کلاس

7- تجزیه و تحلیل وقایع کلاس

8- داشتن فنون و روش شناخته شده برای مقابله با بحران ها

9- توجه مناسب به همه شاگردان

10- پرهیز از مقایسه افراد با يكديگر

11- فراهم آوردن موقعیت های مناسب برای فعالیت های تجربی

12- برقراری نظم و ترتیب فیزیکی در کلاس

13- چاره جویی برای مشکلات دانش آموزان

14- به پایان رساندن درس با موفقیت

 

ملزومات و وسايل مورد استفاده معلم در كلاس :

تدارك فعالیت های تدریس – یادگیری مستلزم انتخاب مواد آموزشی مناسب برای ایجاد انگیزه دردانش آموزان و توضیح و تشریح محتوای درسی است . این منابع شامل انواع موادچاپی،رسانه های سمعی وبصری وسایرموادبرای آموزش های انفرادی یا گروهی است .

اصولاً برنامه ریزان درسی ومعلمان به اندازه كافی با كاربرد موادآموزشی سنتی مانند:كتاب های درسی،منابع و مآخذ ، روزنامه ها ، بروشورها و كتاب های كار و تمرین آشنا هستند بااین حا ل آگاهی معلمان در باره ی برخی منابع آموزشی بسیار محدود است .

عمده ترين ملزومات آموزشي شامل گچ يا ماژيك-تخته سياه يا تخته وايت برد- کتاب- وسایل کمک آموزشی و آزمایشگاهی و کارگاهی- فیلمهای آموزشی لازم-اردوها و بازدیدهای علمی

 

 

 

كيفيت ارتباط معلم با دانش آموزان

اساس و بنیان مدیریت رفتار موثر، داشتن روابط مثبت با دانش آموزان است. ارتباط مثبت پیوند محکمی بین شما و دانش آموزانتان بر قرار می کندبدون این پیوند ، توان شما برای تحت تاثیر قرار دادن و هدایت کردن آنها ضعیف خواهد بود .

توجه معلم به دانش‌آموزان تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر آنها دارد. حتی یک نگاه یا تشویق زبانی ساده یا انتقاد در خلوت و به دور از مطرح شدن در جمع دانش‌آموزان بسیار می‌تواند موثر واقع شود.

از طرف دیگر نحوه صحبت معلم با وجود این که الگوی دانش‌آموزان است، اما بهتر است در حد سن و سال و شرایط دانش‌آموزان باشد.

توجه معلم به مسائل و ویژگی‌های فردی دانش‌آموزان نیز ازجمله مواردی است که آنها را تشویق به حضور موثرتر در کلاس درس می‌کند. نحوه برخورد معلم با دانش‌آموز خجالتی و بی‌پروا متفاوت است و نحوه تشویق و تنبیه‌ها نیز گوناگون اعمال می‌شود و این خود ازجمله هنر‌های معلمان سختکوش و گرامی است. یکی از بهترین کارهایی که یک معلم می‌تواند انجام دهد این است که شاگردانش را باور کند و آنها را دست‌کم نگیرد.

 

انواع شيوه ها و روشهاي تدريس در شغل معلمي

1. روش كنفـرانس ( گـرد هم آيي )

«اين روش با روش سخنراني تفاوت دارد زيرا در روش سخنراني، معلم مسئول دادن اطلاعات به دانش آموزان است. در حاليكه در اين روش اطلاعات توسط دانش آموزان جمع آوري و ارائه مي گردد.

2. روش چند حســي ( مختلط )

در يادگيري روش چند حسي به طور كلي از همه حواس استفاده مي شود, به بيان ديگر ,يادگيري بصري كه 75 % از مجموع ياد گيري ما از طريق ديدن است , يادگيري سمعي كه 13 % از مجموع يادگيري ما از طريق شنيدن است , لمس كردن , كه 6% از مجموع يادگيري ما از طريق لمس كردن است , چشيدن كه 3% از مجموع يادگيري ما از طريق چشيدن است و بوييدن كه 3% از مجموع يادگيري از طريق بوييدن است.

3. روش حل مسئلــه

اين روش يكي از روشهاي فعال تدريس است. در اين روش آموزش در بستر پژوهش انجام مي شود و منجر به يادگيري اصيل و عميق و پايدار در دانش آموزان مي شود.

4. روش پـــــروژه اي

روش تدريس پروژه اي به دانش آموزان امكان مي دهد تا قدرت مديريت, برنامه ريزي و خود كنترلي را در خودشان ارتقاء بخشند. در اين روش دانش آموزان مي توانند با توجه به علاقه ي خود موضوعي انتخاب و به طور فعالانه در به نتيجه رساندن آن موضوع شركت نمايند.

5. شيـــوه سخنـــراني

معلم به طور شفاهي اطلاعات و مفاهيم را , در عرض مدتي كه ممكن است از چند دقيقه تا يك ساعت يا بيشتر طول بكشد, در كلاس ارائه مي دهد. در سخنراني مي توان معلم را با عنوان پيام دهنده و دانش آموز را به عنوان پيام گيرنده تصور كرد. از اين نظر سخنراني شيوه اي است يك سويه, براي انتقال اطلاعات, كه معمولاً فراگير در آن نقش غير فعالي دارد. محتواي سخنراني را معلم قبل از ورود به كلاس تعيين مي كند.

6. شيوه بازگويـــي

بازگويي شيوه اي است كه معلم بكار مي برد تا فراگير را در بياد سپردن اشعار, قواعد, فرمولها, تعاريف و اصطلاحات تشويق كند.

7. شيـوه پـرسش و پاســخ

شيوه پرسش و پاسخ شيوه اي است كه معلم به وسيله آن فراگير را به تفكر در باره مفهومي جديد يا بيان مطالبي فرا گرفته شده تشويق مي كند. معلم, وقتي كه مي خواهد مفهوم دقيقي را در كلاس مطرح نمايد يا توجه فراگيران را به موضوعي جلب كند شيوه پرسش و پاسخ را به كار مي برد و نيز بدين وسيله فراگير را تشويق مي كند تا اطلاع خود را درباره موضوعي بيان كند.

8. شيوه تمــريني

معلم معمولاً بوسيله تمرين, فراگير را به تكرار مطلب يا كاربرد آن تشويق مي كند تا فراگير در موضوع مورد نظر تبحر لازم را كسب كند.

9. شيـوه بحثــي

در شيوه بحثي, دانش آموزان فعالانه در يادگيري شركت مي كنند و مفهوم مورد نظر را از يكديگر مي آموزند. در اين شيوه معلم را مي توان به عنوان محرك, شروع كننده بحث و راهنما تصور كرد. معلم طوري سوال يا مسئله را مطرح مي كند كه دانش آموزان را به پاسخگويي يا حل مسئله تشويق كند.

10. شيـــوه نمايشـــي

در اين شيوه معلم معمولاً, براي فهماندن مطلبي خاص به فرا گيران, از وسايل و اشياء گوناگون استفاده مي كند. در صورتي كه معلم نتواند براي فهماندن مطلب درسي آزمايش انجام دهد, شيوه نمايشي مي تواند شيوه خوبي براي روشن تر كردن مفهوم براي فراگيران باشد.

11. شيــوه آزمايشـي ( روش اجرا كردن يا يادگيري بوسيله عمل )

آزمايش فعاليتي است كه در جريان آن فراگيران با به كار بردن وسايل و مواد بخصوصي در باره مفهومي خاص عملاً تجربه كسب مي كنند. آزمايش معمولاً در آزمايشگاه انجام ميگيرد.

12 شيــوه گــردش علمــي

گردش علمي به دانش آموزان امكان مي دهد كه از طريق مشاهده طبيعت, وقايع, فعاليت ها, اشياء و مردم تجزيه علمي بدست آورد.

13. استفاده از منابــع ديداري و شنيـداري

استفاده از منابع ديداري و شنيداري در تدريس را در حقيقت نمي توان شيوه مستقل و مجزا دانست. معلم در هر گونه تدريسي مي تواند از وسايل ديداري و شنيداري كمك بگيرد. گاهي مي توان در تدريس از وسايلي نظير پرژكتور , تلويزيون و ضبط و پخش صوت, نمودار و نقشه استفاده كرد.

 

مهارتها و صفات يك معلم

1 -سلامتی جسمی: سالم بودن، نداشتن بیماری های واگیردار و یا مخل كار معلمی. نداشتن معلولیت هایی مثل ثقل جامعه، ضعف بینایی، لكنت زبان و نظایر آن.

2- سلامت روانی: نداشتن بیماری های روانی و عصبی از قبیل فشار، افسردگی، عقده های روانی، عقده حقارت، عصبانیت بیش از حد عاطفی و یا بی عاطفه بودن و غیره.

3- سلامتی فكری: داشتن قدرت و تفكر و تعقل، برخورداری از تفكر منطقی و استدلال، قدرت درك مفاهیم و موضوعات، قدرت قضاوت و استنتاج، داشتن فلسفه، جهان بینی و ایدئولوژی روشن و نظایر آن.

4- تحصیلات مناسب: داشتن حداقل مدرك تحصیلی موردنیاز در رشته خاص تدریس در مقطع تحصیلی مورد نظر.

5- تجربه با سابقه كار مناسب: داشتن حداقل تجربه كار تدریس یا كارورزی كافی به طوری كه هنگام كار نیاز به آزمایش و خطا نباشد و احتمالاسبب زیان به روحیه و سرنوشت دانش آموزان نگردد.

6- ویژگی های خانوادگی و اجتماعی: بررسی شرایط اجتماعی، اخلاقی و تربیتی خانواده برای اطمینان از حسن سلوك و رفتار و ویژگی های تربیتی معلم، داشتن حسن شهرت در بین دوستان و جامعه و نداشتن سوء پیشینه مخل رسالت تعلیمی و تربیتی معلم.

7- توانمندی ها ومهارت های خاص: توان انتقال مفاهیم و به كارگیری روش های تدریس نوین. برقراری روابط حسنه با دانش آموزان و مدیر یا معلمان و اولیا، قدرت اداره كلاس، نظارت و سرپرستی بر امور تحصیلی و تربیتی دانش آموزان.

8- منش و شخصیت: بررسی میزان برون گرایی ودرون گرایی فرد. میزان دوست داشتن دانش آموزان و علاقه به انسان ها، میزان خونسردی و بردباری و همچنین خونگرمی و جوشش به موقع او، میزان مسئولیت پذیری و حفظ اسرار افراد.

 

تأثير خانواده در انجام وظايف معلم

برخی از والدین تصور می‌کنند فرزندانشان تا پیش از رسیدن به سن مدرسه باید آزاد و راحت هر کاری می‌خواهند انجام دهند و وقتی به مدرسه بروند معلم آموزش‌های لازم را به آنها می‌دهد، در صورتی که این طور نیست. باید زمینه این کار پیش از مدرسه آماده شود تا آموزش‌های معلم بازده عملی و کاربردی مناسبی داشته باشد. والدین گرامی باید به فرزندان خود آداب اجتماعی را یاد بدهند تا فرزندان نیز مسوولیت رفتار و کردار خود را بپذیرند و پاسخگوی آن باشند.

 

منابع

1- براون، سالی. (1382). راهنمای تدریس موثر(ترجمه کوروش فتحی واجارگاه). تهران: آییژ

2- بیلر، رابرت فردریک. (1376). کاربرد روانشناسی در آموزش(ترجمه پروین کدیور). تهران: مرکز نشر دانشگاهی

3- تایلستون، دوناواکر. (1386). آنچه هر مهلم باید بداند: مدیریت کلاس و کلاس داری(ترجمه بهمن ابراهیمی، علی اسماعیلی). تهران: شلاک

4- رگ، ادواردکنراد. (1382). مدیریت کلاس در دبستان(ترجمه علیرضا کیامنش، کامران گنجی). تهران: رشد

5- سانتراک، جان. (1385). روانشناسی تربیتی(ترجمه مرتضی امیدیان). یزد: دانشگاه یزد

6- سیف، علی اکبر. (1387). تغییر رفتار ورفتار درمانی: نظریه ها و روش ها. تهران:دوران

7- سیف، علی اکبر. (1387). روانشناسی پرورشی نوین:روانشناسی یادگیری و آموزش. تهران: دوران

8- فونتانا، دیوید. (1375). کنترل کلاس(ترجمه ساده حمزه). تهران: رشد