مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

بیماری صرع

 

مقدمه

صرع یك اختلال شناخته‌شده از روزگاران قدیم است و قدمت آن به عصرحجر برمی‌گردد. یونانیان باستان به این بیماری به عنوان یك بیماری مقدس نگاه می‌كردند. آنان معتقد بودند این تجلی یكی از خدایان است كه می‌تواند سبب سقوط بیمار روی زمین و تكان‌های شدید وی شود و بعد، قبل از مرگ كامل بیمار، مجددا وی را زنده كند.

بقراط اولین كسی بود كه با این نظریه مخالفت كرد. این پزشك یونانی در حدود 2450 سال قبل معتقد بود صرع یك بیماری با منشاء اختلال مغزی است.

طی 2000 سال بعد، نظریه‌های خرافی دیگری هم در مورد علت این بیماری شكل گرفت. در نگرش اول، اعتقاد بر این بود كه این بیماری به علت نفوذ ارواح خبیث و شیطانی به بدن افراد بروز می‌كند. به همین دلیل برای بیرون راندن ارواح خبیث از جسم بیماران سعی می‌كردند به روش‌های خشونت‌باری متوسل شوند كه بسیاری از مواقع باعث صدمات جسمی و حتی مرگ بیمار می‌شد.

در نگرش دوم كه جالینوس از مدافعان آن بود، تصور می‌شد كه به دلیل بروز لخته و آماس در عروق دست یا پا، این بیماری شروع می‌شود.

به همین دلیل دست یا پای بیماران را در هنگام حمله محكم می‌بستند تا جریان خون آن قطع شود و بیمار بهبود یابد. حتی گاهی اوقات، یكی از اندام‌های بیمار را كه تشنج از آنجا شروع می‌شد قطع می‌كردند. اگر حمله تشنجی از یك اندام شروع نمی‌شد، جمجمه بیمار را می‌شكافتند و سعی می‌كردند تا لخته را خارج كنند.

تا حدود 100 سال پیش، درمان‌های گوناگونی كه برای بیماری صرع معــرفی می‌شدند هیچ كدام موثرنبودند و بیشتر جنبه خرافی داشتند و خرافات باعث شده بود تا واقعیات و حقایق هویدا نشود.

 

مغز به عنوان جایگاه صرع

مغز از میلیاردها سلول عصبی به نام نورون تشكیل شده است. عمل نورون‌ها انتقال پیام های عصبی به نورون‌های دیگر است. این پیام‌ها از طریق ناقل‌های شیمیایی به نام نوروترانسمیتر (NEUROTRANSMITTER) به نورون‌های بعدی منتقل می‌شوند.

وقوع هرگونه حمله تشنجی، ناشی از انتقال ناگهانی تعداد بسیار زیادی از پیام‌های عصبی در مغز است كه در حالت عادی نباید این پیام‌ها از مغز ساطع شوند. در ضمن، نباید به صورت همزمان این‌قدر پیام غیر لازم صادر شود.

این پیام‌ها می‌توانند فقط در یك قسمت از مغز تولید شوند یا تمام مغز را در برگیرند. با توجه به محل شروع پیام‌ها، نمای بالینی حمله تشنجی هم تعریف می‌شود. مثلا اگر از نورون‌های ناحیه حركتی مغز شروع شوند، ممكن است حمله به صورت تكان‌های اندام شروع شود. علت دقیق شروع حمله تشنجی هنوز مشخص نیست.

 

عوامل زمینه ‌ساز صرع

یکی از علل صرع به دوران قبل از تولد برمی ‌گردد، ولی به طور عمده علل صرع به بعد از تولد مربوط می‌ شود. هم چنین علل زیادی از انواع صرع ناشناخته می‌ باشد.

از علل قبل از تولد می ‌توان به عفونت‌های داخل رحمی (در جنین) اشاره کرد. از عفونت‌های شایع ایجاد کننده ی صرع در دوران بارداری سرخجه و توکسو پلاسموز می ‌باشد. سایر عفونت‌های ویروسی، سوء تغذیه و مصرف الکل و دخانیات در مادر هم می ‌تواند باعث صدمه به جنین شود.

از دیگر علل می ‌توان به نقص‌های ژنتیکی ایجاد شده در حین بارداری در جنین اشاره کرد که می ‌تواند عامل بروز تشنج در سال‌های آینده باشد. هم چنین قرار گرفتن در معرض محیط‌ های آلوده (مانند اشعه ایکس) می‌ تواند باعث آسیب به جنین شود.

از دلایل دیگر می ‌توان به ضربه‌ های مغزی جنین در حین بارداری یا موقع زایمان اشاره نمود.

دسته ی دیگر از دلایل صرع، مربوط به ضایعات در حین زایمان است که به عنوان فلج‌های مغزی عنوان می ‌شود. چنان چه در حین زایمان سر بچه آسیب ببیند و منجر به اختلالات انعقادی یا خونریزی‌های مغزی شود، می ‌تواند فرم‌هایی از تشنج را ایجاد کند. این آسیب‌ها هنگام تولد یا هفته ی اول بعد از تولد گاهی از علل بسیار مهم، برای تشنج‌های بعدی می ‌باشد.

در دوران نوزادی عفونت‌های مغزی مانند مننژیت و آنسفالیت (تورم مغز در اثر ویروس‌ها)، و ضربه‌هایی که به خاطر جنب و جوش یا تصادف با ماشین به مغز وارد می شود، ممکن است باعث تشنج شود.

صرع و تشنج طوری نیست که بلافاصله بعد از دیدن ضربه، این بیماری ایجاد شود، بلکه ممکن است 10 تا 20 سال بعد خود را نشان بدهد و آسیب‌های در حین زایمان یا بعد از زایمان نتایج خود را در اواخر کودکی و یا بزرگسالی نشان دهد.

هم ‌چنین سوء تغذیه در زمان کودکی می ‌تواند یکی از دلایل تشنج در سنین بالاتر باشد، به خصوص کمبود مواد معدنی مثل کلسیم و منیزیم می ‌تواند از عوامل ایجاد کننده ی تشنج باشد.

در سنین بالا (افراد مسن) سکته ی مغزی می ‌تواند باعث تشنج باشد و هم چنین به هم خوردن پایداری الکتریکی بدن باعث ایجاد صرع و تشنج در بیمار می ‌شود.

در افراد دیابتی که از داروهای دیابتی برای پایین آوردن قند خون استفاده می ‌کنند یا بیمارانی که قند خون پایینی دارند، استعداد ابتلا به تشنج بیشتر از سایر افراد است.

با وجود تمام دلایل ذکر شده، علل درصد زیادی از انواع صرع در حال حاضر شناخته شده نمی ‌باشد.

 

علایم تشنج و صرع

شایع‌ترین علایم که از نظر بالینی قابل مشاهده است، این است که بیمار به صورت ناگهانی جیغ می ‌کشد و به روی زمین می‌ افتد و از هوش می ‌رود. دست و پاهایش سفت می ‌شود (که به این مراحل تونیک گفته می ‌شود) و بعد از چند ثانیه (20الی 30 ثانیه) شروع به دست و پا زدن می‌ کند. سپس به حالت اغما(بیهوشی) می ‌رود و به صدا‌ها جواب نمی ‌دهد.

در فاز پس از حمله، بیمار به هوش می آید و تا یک روز سردرد و حالت کوفتگی، خواب‌آلودگی و بی ‌حالی دارد. بعد از دو روز این حالت‌ها برطرف می ‌شوند. البته نمونه ی ذکر شده فقط یک نوع از انواع صرع و تشنج می‌ باشد.

در حالت دوم بیمار موقع تشنج حالت‌های دل درد، بی حوصلگی، اضطراب بدون دلیل، درد پا و علایم پیش درآمد تشنج را دارد. اگر این حالات‌ بدون دلایل خاصی اتفاق بیافتد، بهتر است بیمار با پزشک مشورت کند، چون ممکن است نشانه‌ای از یک حمله ی صرع قریب‌الوقوع باشد.

از علایم دیگر در کودکان، افت تحصیلی و مشکل تحصیلی، به خصوص در درس املا می‌ باشد. معلم همیشه شکایت دارد که کودک به یک جا خیره می ‌شود و به نقطه خاصی می ‌نگرد. به این حالت، حالت عدم حضور گفته می ‌شود و به نظر می ‌رسد کودک فکرش در جای دیگری است. در این حالت هوشیاری برای مدت کمی از بین می ‌رود. این مدت به حدی کوتاه است که ممکن است بیمار دوچرخه سواری هم بکند و پا هم بزند، ولی این اختلال هوشیاری (در حد 3- 2 ثانیه) را هم داشته باشد و یا در حین نوشتن املا ممکن است در طول یک جمله چندین کلمه را جا بیاندازند. این نوع تشنج خوش ‌خیم می‌ باشد و اگر زود درمان شود، بهبود خواهد یافت.

از علایم دیگر تشنج در کودکان، افت تحصیلی، به خصوص در درس املا می‌ باشد. معلم همیشه شکایت دارد که کودک به یک جا خیره می ‌شود و یا در حین نوشتن املا ممکن است در طول یک جمله چندین کلمه را جا بیاندازند.

از علایم دیگر تشنج، علایم موضعی مانند اینکه یک دست در کنترل فرد نباشد، گزگز شدن و مورمور شدن ناگهانی یک طرف بدن، تغییر خلق به صورت گذرا (که یک انسان با شخصیت با حالت روحی پایدار ممکن است به مدت 6- 5 دقیقه دچار حالت گذرای موقت عجیب باشد) و بعضی از اختلالات رفتاری و رفتارهای نامناسب که با شخصیت فرد جور در نمی ‌آید، که این‌ها باید بررسی شوند.

شایع‌ترین نوع تشنج

شایع‌ترین نوع تشنج، تشنج روانی- حرکتی و یا تشنج لُب گیج‌گاهی می ‌باشد (عنوان می‌ شود که داستایوفسکی نویسنده ی مشهور هم این نوع تشنج را داشته است). این نوع تشنج به ‌صورت حملات از دست دادن ارتباط با محیط است. بیمار ممکن است رفتاری عجیب مانند بازی با دگمه ی لباس یا بازی با انگشتان داشته باشد که به این نوع صرع، اتوماتیسم گفته می‌ شود و برای مدت 1الی 2دقیقه فرد متوجه چیزی نیست و دچار اختلال هوشیاری می‌ شود. اگر این نوع تشنج به تنهایی باشد معمولاً اختلالی به وجود نمی ‌آورد، ولی به طور معمول به کل مغز پخش می ‌شود و هوشیاری از بین می ‌رود و اکثراً این نوع تشنج‌ها شایع‌ترین نوع می ‌باشند. ولی چون زود تبدیل به تشنج نوع دوم می‌ شوند، تشخیص داده نمی‌ شوند و در کودکان شایع‌تر است.

لازم به ذکر است چنانچه تشنج‌ها به صورت حملات تکراری باشند، تبدیل به صرع می ‌شوند، به طوری که در ایران حدود 6- 5 میلیون نفر تشنج دارند و حدود 10درصد از آن‌ها دچار صرع می ‌باشند.

در کل صرع بیماری درمان ‌پذیری می ‌باشد و افراد نباید هیچ نگرانی از این بابت داشته باشند.

 

راه‌های درمان تشنج و صرع

برای آن که بیماری صرع اثبات شود، باید ابتدا یک سری بیماری‌های مشابه شناخته شوند. یکی از بیماری‌های مشابه سنکوب می‌ باشد که خون به مقدار کافی به مغز نمی ‌رسد و به صورت گذرا در اثر دیدن مثلاً یک حادثه یا تصادف؛ یا در اثر گرمای یا سرمای زیاد، خون برای مدت کوتاهی به مغز نمی ‌رسد؛ یا به دنبال افت فشار به علت از دست دادن خون و شوک عصبی ممکن است فرد دچار سنکوب شود و بیافتد. این بیماران باید با توجه به شرح حال و معاینه، از بیماران صرعی افتراق داده شوند.

بعضی موارد در بیماری‌های قلبی یا سکته‌های مغزی که خون کافی به مغز نمی ‌رسد ممکن است کاهش هوشیاری رخ دهد که نباید با صرع اشتباه شود.

بیمارهای دیگری مانند میگرن ممکن است باعث از دست رفتن هوشیاری شود.

هم چنین کمبود مواد معدنی و تغذیه‌ای می ‌تواند سبب از دست دادن هوشیاری شود.

بعضی از ضایعات مغزی مثل عفونت‌های مغزی- تومورهای مغزی، فشار بالای جمجمه ممکن است بدون ایجاد تشنج باعث افت هوشیاری شوند، ولی گاهی اوقات این موارد خود باعث تشنج می ‌شوند.

از نوار مغز، آزمایشات اختصاصی خون، آزمایشات عمومی خون، CTS ، SCAN وMRI برای تأیید یا ردّ تشنج استفاده می ‌شود.

بعد از مشخص شدن تشنج، درمان به دو دسته ی دارویی و غیردارویی تقسیم می ‌شود.

درمان‌های غیردارویی بدین جهت دارای اهمیت زیادی می ‌باشند که شامل حذف عوامل خطرناک به خصوص برای پیش‌گیری از آسیب‌های مغزی می ‌باشد که از زمان جنینی شروع می ‌شود و شامل خودداری از مصرف دخانیات، عدم مصرف الکل، خودداری از محیط ‌های آلوده مثل رادیواکتیو می ‌باشد.

انجام ورزش و پیاده روی به ‌طور غیرمستقیم آمار تشنج‌ها را پایین می ‌آورد.

برای جلوگیری از تشنج باید فرد خواب منظم و کامل داشته باشد (بی ‌خوابی یکی از مهم ‌ترین عواملی است که باعث تشدید تشنج می ‌شود). باید به تغذیه هم ‌اهمیت زیادی داده شود و و لبنیات ، سبزیجات و پروتئین به مقدار کافی در برنامه ی غذایی بیمار گنجانده شود.

جلوگیری از چاقی و پرخوری و جلوگیری از استرس و اضطراب بسیار مهم می ‌باشد.

در درمان دارویی، با داروهای معمولی حدود 70- 60 درصد بیماران کنترل می‌ شوند و در درصد کمی از بیماران نیاز به درمان با چند دارو وجود دارد.

در مجموع حدود 85 درصد بیماران تشنجی با یک یا چند دارو کنترل می ‌شوند و در 20- 15درصد موارد ممکن است با مصرف دارو به خوبی کنترل نشوند یا احتمالا بهبود نیابند. این‌ها بیمارانی هستند که آسیب‌های شدید مغزی دارند (مانند بیماران عقب‌مانده ی ذهنی یا افراد دچار ناهنجاری‌های شدید مغزی مادرزادی). البته این بیماران نیز درمان می‌ شوند.

در مجموع با درمان کامل، حدود 95درصد بیماران طول عمر طبیعی دارند و ترس جامعه از این بیماری همیشه بی‌ مورد می ‌باشد.

البته درصد کمی ممکن است افراد وابسته‌ای باشند، ولی اکثر افراد با درمان دارویی یا غیردارویی در زندگی هیچ مشکلی را نخواهند داشت، چه بسا افراد به ظاهر سالم ممکن است در برخورد با مشکلات زندگی عاجز باشند ولی این افراد در زندگی خود هیچ مشکلی نداشته باشند. داروهای ضد صرع را در خانم‌های باردار نیز می ‌توان استفاده کرد.

 

عواقب عدم درمان به موقع این بیماری

عدم درمان به موقع باعث می ‌شود که کانون ایجاد تشنج (کانون شورشی تشنج) به صورت فونکسیون و فیزیولوژیک دچار اختلال شود و اگر درمان نشود ممکن است باعث تغییرات ساختمانی در بافت مغز گردد و نواحی دیگر مغز را نیز درگیر کند و کارکرد فکری فرد را کم کند. بنابراین درمان این بیماران الزامی است.

درمان صرع، طولانی مدت و حدود دو تا سه سال می‌ باشد و بعد از این دوره درمان کامل می‌ شود.

درصد بسیار کمی از بیماران ممکن است درمان طولانی مدت داشته باشند.این افراد، افرادی هستند که در لب گیج‌گاهی اختلال دارند یا دارای آسیب‌های مغزی بارزی‌ هستند یا مشکل مادرزادی دارند، ولی به ‌طور غالب با درمان 3-2 ساله به طور کامل بهبود می یابند.

 

صرع پرشي

یکی از شایع‌ترین انواعی که می ‌تواند ارثی هم باشد به نام "صرع پرشی" جوانان گفته می ‌شود که در واقع صبح‌ها و حتی حین صبحانه خوردن اتفاق می ‌افتد. این نوع تشنج با این که خوش ‌خیم است نیاز به درمان دارد و بیش‌تر با درمان طولانی مدت درمان می ‌شود. تشنج‌های خوش ‌خیم بر روی کارآیی فکری و اجتماعی تأثیری ندارند، ولی چون به هر حال این بیماری وجود دارد باید درمان شود.

توصیه ی کلی براي این بیماران

به طور کلی صرع بیماری درمان‌پذیر و خوش ‌خیم می ‌باشد و ترس جامعه از این بیماری کاملاً نا بجا و ناآگاهانه می ‌باشد و اکثر بیماران دچار صرع از خیلی از افراد جامعه بالاتر می باشند و تا آخر عمر ممکن است هیچ مشکلی نداشته باشند. آقایان و خانم‌های جوان مبتلا به بیماری صرع به‌ هیچ وجه نگران ازدواج و عواقب بعدی نباشند.

در مجموع چون یک بیماری خوش ‌خیم می ‌باشد، بهتر است در صورت ثابت شدن این بیماری توسط پزشک متخصص، اقدامات درمانی انجام گیرد و مطمئن باشید که درصد بسیار زیادی از این افراد (بالای 95درصد) به ‌طور کامل درمان خواهند شد.

 

تغذیه در بیماری صرع

مرحله اول: رابطه بین صرع و تغذیه

رژیم غذایی نقشی در صرع ندارد. اما باید بدانیم که داروهای ضد صرع با دریافت کلسیم و
ویتامین D ، تداخل می کنند، لذا دریافت مکمل های این دو ماده مغذی، بسیار مهم است.

مرحله دوم: تغییر عادات غذایی

- رژیم متعادل را رعایت کنید.

- الکل ننوشید.

- خواب کافی داشته باشید.

- اگر احتیاج به دارویی غیر از داروهای ضد صرع دارید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید.

- از موقعیت ها و یا فعالیت هایی که حمله صرع را افزایش می دهند، دوری کنید.

مرحله سوم: نکات مهم در رابطه با رژیم غذایی

اگر شما داروی ضد صرع فنوباربیتال، فنی توئین یا پیریمیدن استفاده می کنید، حتما مکمل ویتامین D را مصرف کنید تا موجب نرمی و شکنندگی استخوان هایتان نشود.

 

رژیم کتوژنیک

در کودکان گاهی رژیم کتوژنیک مفید است. در رژیم کتوژنیک، حدود80 درصد کالری از چربی تامین می گردد. رژیم کتوژنیک دارای چربی زیاد و کربوهیدرات کم می باشد و در برخی از افراد مصروع، حمله را کنترل می کند.

کتوژنیک به معنای تولید کتون(استون) در بدن می باشد. هنگامی که بدن از چربی به عنوان منبع انرژی استفاده می کند، کتون به وجود می آید. غالبا بدن از کربوهیدرات( مانند: شکر، نان و ماکارونی) برای تامین انرژی استفاده می کند، اما چون در این رژیم کربوهیدرات بسیار کم می باشد، چربی به جای کربوهیدرات برای تامین انرژی و سوخت و ساز مصرف می شود. کتون ماده خطرناکی نیست و آن را می توان در خون، ادرار و در هوای تنفسی بازدم یافت.

کتون انتقال پیام های عصبی را در بدن کند می کند، لذا باعث کاهش حملات صرعی در این افراد می شود.

رژیم کتوژنیک که به نام رژیم تری گلیسیرید نیز معروف است، رژیمی است که به ازای هر 1 گرم کربوهیدرات و پروتئین، 3 تا 4 گرم چربی دارد.

متخصصان تغذیه پیشنهاد می کنند که برای هر 1 کیلوگرم وزن 75 تا 100 کالری و 1 تا 2 گرم پروتئین و کربوهیدرات لازم است. انواع مختلف غذاهایی که چربی را فراهم می کنند، عبارتند از: کره، خامه، مایونز و روغن (روغن کانولا یا زیتون).

به دلیل این که مقدار کربوهیدرات و پروتئین در این رژیم باید محدود شود، لذا برای اجرای این رژیم باید نزد متخصص تغذیه بروید.

بسیاری از تحقیقات نشان داده است که رژیم کتوژنیک می تواند حملات صرعی را کم کند، مخصوصا در کسانی که با دارو، صرعشان کنترل نمی شود. همچنین در بیشتر از نصف کودکانی که از این رژیم استفاده می کردند، تعداد حملات صرعی 50 درصد کاهش یافت و در برخی، صرع از بین رفت.

در اینجا ذکر این نکته لازم است که بدانید، کودکانی که از این رژیم استفاده می کنند، باید داروهای شان را مصرف کنند.

این رژیم در عین حال که مفید است، اما در برخی افراد اثرات سوئی دارد، مثل:

* تنبل شدن

* ابتلا به سنگ کلیه

* افزایش کلسترول در خون

* از دست دادن آب بدن

* یبوست

* کاهش رشد و یا افزایش وزن

* شکستگی استخوان

از آنجایی که رژیم فوق دارای تمام ویتامین ها و عناصر معدنی لازم برای بدن نمی باشد، لذا متخصص تغذیه، مکمل ها را توصیه می کند، مثل: مکمل آهن، اسید فولیک ، کلسیم و ویتامین D .

 

 

منبع: برگرفته از سايت هاي

www.tebyan.net

www.wikipediafa.org