مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

بيماري سيستيك فيبروزير و تغذيه

بيماري سيستيك فيبروزير بيماري چند سيستمي است كه اولين بار در سال 1938 در ايالت متحده تعريف شده است و ژن آن نيز به عنوان ژن CFTR كه بر روي كروموزوم 7 جاي دارد معرفي شد. اين ژن در انتقال كلر نقش دارد. به همين جهت نسبت سديم و كلر در عرق اين بيماران تغيير مي‌كند كه خود يك راه تشخيص بيماري محسوب مي‌شود. طول عمر مبتلايان به اين بيماري در مردان بيش از 32 سال و در زنان 29 سال است. اما بيماري اغلب در كودكي اغاز مي‌شود. از جمله اختلالات اين بيماري مي‌توان اشاره كرد به : ترشح موكوس غليظ و چسبنده كه منجر به انسداد غدد و مجراها مي‌شود. بروز كوله سيسنيت و سنگ كيسة صفرا، سينوزيت مزمن، برونشيت حاد، پوليپ بيني، برونشيا كتازي، سرفه به همراه خلط خوني، بلوغ دير رس، اختلال‌هاي موجود در رحم ديابت و ...

از جمله مشكلاتي كه در اين بيماري نياز به تغذية مناسب را ضروري مي‌سازد عبارتند از :

1- سوء تغذيه‌ي ناشي از مشكلات تنفسي و سرفه و تهوع و بي‌اشتهايي عصبي در حين عفونت و اختلال در حس چشايي

2- دفع گلوكز در ادرار

3- مشكل در نگه داري وزن براساس قد و توقف رشد در كودكان

4- افزايش نياز به انرژي، بخصوص در هنگام ورزش و با افزايش كار تنفسي

5- بروز مشكلات مزمني مثل ديابت كه از اختلالات پانكراسي ناشي مي‌شود.

به طور كلي در اين بيماري، براساس مطالعاتي كه در سال 2000 صورت گرفت، اين نتيجه حاصل شد كه اختلالات الكتروليتي، بخصوص در مورد كلر، پتاسيم وجود دارد كه عمدتاً از سوء تغذيه و غير نرمالي ژنتيكي ژن‌هاي موثر در انتقال الكتروليت‌ها ناشي مي‌شود. از طرفي اختلالات پانكراسي هم در اين ميان موثر است. لذا پايش الكتروليت‌ها و آب بدن در اين بيماران ضروري است.

از طرفي در طي مطالعه‌اي كه توسط Rashid و همكارانش در سال 1999 صورت گرفته بود، آنها به كمبود ويتامين k در اين بيماران پي بردند كه منجر به افزايش مدت خونريزي در آنها شده بود، كه علت آن هم مصرف مزمن آنتي بيوتيك، بيماري كبدي موثر بر سنتز عوامل انعقادي و سوء جذب چربي (چون ويتامين k ويتامين محلول در چربي است) مي‌باشد. لذا در اين بيماران مصرف روتين مكمل ويتامين k توصيه مي‌شود.

در طي مطالعه‌اي در سال 2003 به بررسي كارآيي جذب Ca در اين بيماران پرداختند و دريافتند كه جذب كلسيم در آنها تحت تاثير سوء جذب قرار نمي‌گيرد. علي رغم اينكه تصور مي‌شود توليد صابون نامحلول مي‌بايد منجر به كاهش جذب كلسيم شود. اما در مصرف مقادير كافي كلسيم جذب آن بطور غير فعال صورت گرفته و تحت اثر سوء جذب يا كمبود ويتامين B قرار نمي‌گيرد. پس در اين بيماران مصرف مقادير كافي كلسيم از طريق رژيم ضروري است ولي نياز به مكمل اضافي نمي‌باشد.

در طي مطالعه‌اي ديگر كه در سال 2004 صورت گرفت Schupp و همكارانش به بررسي كارتنوئيدهاي موثر در بينايي (Zeaxanthin , lutein) در بيماران مبتلا به سيستيك فيبروريز پرداختند و دريافتند كه علي‌رغم وجود سوئي جذب و كاهش اين كارتنوئيدها و عملكرد بينايي در آنها دچار مشكل نمي‌باشد كه علت آن بر مي‌گردد به كاهش مصرف آنتي بيوتيك‌هاي وسيع الطيف، كنترل بهتر دريابت و اثر آن بر اختلالات چشمي مثل رتينوپاتي و كنترل اختلالات پانكراسي مثل مصرف مكمل ويتامين A و...

در طي مطالعه‌اي كه در سال 2002 توسط Figueroa و همكارانش صورت گرفت به بررسي سطوح كلسترول و تري گليسيريد (TG) در اين بيماران پرداختند و دريافتند كه اغلب بيماران داراي تري گليسيريد بالايي هستند اما كلسترول پائين يا نرمالي دارند كه علت احتمالي آن هم بر مي‌گردد به وجود عوامل التهابي مثل سيتوكين‌ها و (Tumor necrosis factor) TNF كه باعث تحريك ليپوژتر كبدي و توليد TG شده و TG را بالا برده و chol را كم مي‌كنند. ضمن اينكه بخاطر افزايش جذب كربوهيدرات نسبت به چربي، توليد TG نيز افزايش مي‌يابد. از طرفي اختلالات پانكراسي با كمبود انسولين منجر به افزايش سنتز VLDL و كاهش LPL (ليپوپروتئين ليپاز) مي‌گردد كه اين خود منجر به افزايش TG مي‌شود. لذا در اين بيماران لازم است سطوح TG مدام كنترل شود تا خطرساز نباشد و مصرف چربي راهم بايد به 40 درصد رساند (40 درصد از كل كالري)، اما بايد عوارض رژيم پرچربي مثل افزايش استرس اكسيد اتيورا نيز مد نظر قرار داد و سطوح آنتي اكسيدان‌ها را دائم كنترل كرد.

براساس مطالعات در اين بيماران شكست پروتئين نيز افزايش يافته است كه منجر به وخيم‌تر شدن وضع سوء تغذيه در آنها مي‌شود. لذا مصرف مقادير كافي پروتئين حتي در حد 5 در روز ضروري است.

پس مي‌توان نتيجه گرفت كه در بيماران مبتلا به سيستيك فيبروز نيز بايد :

1- مكمل ويتامين k را بطور روزانه تجويز كرد.

2- سطوح آنتي اكسيدانها و TG و chol را بطور دائم پايش كرد.

3- مصرف پروتئين را كنترل كرده و حتي به 5 در روز رساند.

4- سطوح كارتنوئيدها و وضعيت بينايي را كنترل كرد.

5- مصرف كلسيم و ويتامين D را در حد RDA رعايت كرد.

6- سطح الكتروليت‌ها را پايش كرده تا در صورت نياز تغييرات لازم انجام شود.