مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

تاريخچه پرستاري

پرستاري در فرهنگ اسلامي

پرستاري درتاريخ اسلام

پرستاري حضرت يوسف (ع)

نُسَيبه، پرستار با ارزش

حضرت زينب، پرستار نهضت حسينى

پرستاري در ايران

پرستار مهربان

پرستاران، خادمان بي‌منت و فرشتگان سپيدپوش جامعه هستند كه لباس خدايي بر تن دارند، آنان حمايت و پشتيباني جامعه را مي‌جويند و خواهان ارج نهادن جامعه به جايگاه واقعي خويشند، همچنان كه مقام معظم رهبري مي‌فرمايد: "طرف حساب پرستار فقط خداست."

همزمان با روز ولادت شير زن واقعه كربلا كه توانست با پيام‌رساني، شايستگي زنان را در تاريخ به منصه‌ ظهور رسانده و ضامن بقاي اسلام باشد و از بازماندگان حادثه‌ تلخ عاشورا مراقبت و پرستاري كند، روز پرستار ناميده شده‌ است. در كشور ما نيز پرستاران، در طول هشت سال دفاع مقدس، و در زمان‌هاي بحراني به رغم كمبودها و مشكلات، خالصانه و بي‌ريا در جهت بهبود وضعيت بيماران تلاش كردند و غالبا به جاي اين كه در آغوش گرم خانواده به ‌سر ببرند، بر بالين مجروحان جنگي، مصدومان و بيماران حاضر شده و از آنان مراقبت كردند.

آنگاه كه رنج و درد بر كالبد انسان حمله‌ور گشت و سلامت وي را پايان داد، پرستاري به وجود آمد؛‌ يعني از زمان پيدايش بشر،‌ اين حرفه مقدس بر عرصه گيتي نمايان شده است. در مسير تاريخ، پرستاري همپاي پزشكي در خدمت انسان‌ها بوده است و به تدريج، اين دو در قالب علم پيشرفت نموده‌اند و در زمان‌هاي بحراني، مانند حوادث طبيعي و جنگ‌ها، خدمات شايان توجهي انجام داده‌اند.

واژه پرستار به معناي پرستنده؛ غمخوار و حافظ مي‌باشد. و در فرهنگ لاتين پرستار از لغت Nutricious گرفته شده است كه به معناي پروردن؛ تغذيه كردن و پرورش دادن است. با توجه به اين معنا هرگونه مراقبت و مواظبتي كه فرد از فرد ديگري اعم از بيمار يا سالم به عمل آورد پرستاري ناميده مي‌شود. مجمع پرستاران كانادا (C.N.A ) پرستاري را اينگونه تعريف مي‌كند:

حرفه پرستاري در پاسخ به نياز جامعه به وجود آمده است و در رابطه با سلامت انسان در طول زندگي ايده‌آل‌هايي را مد نظر دارد. پرستاران در جهت پيشبرد؛ حفظ و بازگرداندن سلامت و پيشگيري از بروز بيماري؛ تسكين دردها تلاش مي‌كنند.

پرستاري حرفه‌اي پويا و حمايت‌گر است كه از قوانين اخلاقي خاصي پيروي مي‌كند و ريشه آن مراقبت از بيمار يعني مفهومي كه در چهار زمينه فعاليت آن(كار عملي؛ آموزش؛ مديريت و تحقيق) نهفته مي‌باشد.

در اواسط قرن نوزدهم (1858 ميلادي) پرستاري به نام "فلورانس نايتينگل" در دنياي پرستاري قد علم كرد و شيوه پرستاري نوين را ابداء و پايه گذاري كرد. و انقلابي عظيم در تربيت و آموزش پرستاران ايجاد كرد. او هدف از انجام خدمات پرستار را قرار دادن بيمار در بهترين شرايط ممكن به نحوي كه طبيعت بتواند اثرات خود را اعمال نمايد تعريف نمود. وي در سال 1860 اولين مدرسه پرستار نايتينگل را در بيمارستان سنت توماس تاسيس نمود.

رهبران پرستاري اين حرفه را به عنوان يك علم و هنر تلقي كردند. با اين وجود؛ تعريف حرفه پرستاري به مرور زمان تغيير كرده است. انجمن پرستاران آمريكا ( A.N.A. ) در بيانيه‌اي در سال 1995 پرستاري را تشخيص و درمان پاسخ‌هاي انسان به سلامتي و بيماري تعريف نمودند.

پرستاري در فرهنگ اسلامي

در فرهنگ اسلامي و تعابير قرآني، آن هنگام كه پرستار براي ياري انسان نيازمندي تلاش مي‌كند و نيازهايش را برمي آورد، ‌مثل آن است كه او را از مرگ رهايي بخشيده و بدين كار، موجبات خرسندي خداوند را فراهم كرده است؛ زيرا پرستاري كه با تلاش خويش جان مجروح يا بيمار ناتواني را نجات مي‌دهد و براي بهبودي وي فعاليت مي‌كند، به يقين او را زنده كرده است و هر كه فردي را زنده كند و به جامعه پر تلاش انسان‌ها باز گرداند، مثل آن است كه خدمتي شايان به همه مردمان كرده است. قرآن كريم در آيه 32 سوره مائده در اين باره مي‌فرمايد: "و هر كس انساني را از مرگ رهايي بخشد، ‌چنان است كه گويي همه مردم را زنده كرده است.

پيامبر گرامي نيز در اين زمينه مي‌فرمايد: هر كس براي برآوردن نياز بيماري بكوشد چه آن را برآورده سازد و چه نسازد، از گناهانش پاك مي‌شود مانند روزي كه از مادر زاده شده است.

پرستاري از مجروحان و كمك به ناتوانان، در فطرت و نهاد هر انساني وجود دارد كه حاكي از اهميت آن در زندگي اجتماعي است. سيره رهبران الهي نيز همواره بر اين بوده كه در ميدان انجام كارهاي پسنديده، گوي سبقت را از همه انسان‌ها بربايند و انسان كامل عصر خويش و الگو براي آيندگان باشند تا بدين ترتيب، بزرگ‌ترين مشوق انسان‌ها در عمل به نيكي‌ها گردند. يكي از كارهاي نيك ،" پرستاري" از بيماران است و رهبران الهي نيز بدان همت مي‌گماردند.

پرستاري در اسلام

آغاز پرستاري در اسلام با شروع جنگ‌هاي مسلمين و جهاد بوده است. در اين جنگ‌ها؛ هم بانوان خاندان پيامبر صلي ‌الله عليه و آله و هم سائر زنان مسلمان در خدمت پرستاري سهيم بودند. و بايد تاريخ پرستاري در اسلام را از پرستاري حضرت فاطمه عليهاالسلام دانست. حضرت زهرا عليهاالسلام در جنگ احد از پدر بزرگوارش پرستاري نمود و با چهارده تن از زنان مسلمان از زخمي‌ها پرستاري كردند.

ديگر پرستاران صدر اسلام عبارتند از: ام عماره(انيسه)؛ ميمونه؛ رفيده؛ ام سلمه؛ ام عطيه و حضرت زينب كبرا عليهااسلام كه از پنج امام در زمان‌هاي مختلف پرستاري نمود.

پرستاري حضرت يوسف (ع)

زماني كه حضرت يوسف (ع) در زندان مصر بود،‌ به زندانيان خدمت مي‌كرد. خدمات او به زندانيان به گونه‌اي بود كه توجه آنان را به سوي خود جلب كرد، ‌به طوري كه آن حضرت را از نيكوكاران مي‌دانستند. در اين مورد در تفسير بخشي از آيه 36 سوره يوسف؛ "ما تو را از نيكوكاران قرار داديم"؛ به نظر عده‌اي از مفسرين، حضرت يوسف (ع) در زندان از بيماران زنداني، پرستاري و نيازهاي آنان را برآورده مي‌كرد. به اين دليل او را از نيكوكاران مي‌دانستند.

نُسَيبه، پرستار با ارزش

تاكيد اسلام بر بزرگداشت كار پرستاري و سفارش به انجام آن، باعث شده بود كه بسياري از اصحاب رسول خدا اعم از زن و مرد، به اين كار اهتمام ورزند.

"نسيبه" يكي از زنان صدر اسلام است كه با پيامبر صلي الله عليه و آله بيعت نمود. وي بيشتر روزها روزه دار بود و از عبادت خداوند غفلت نمي‌ورزيد. اين زن شجاع و با شهامت،‌ در جنگ‌هاي احد،‌ حنين، ‌حديبه و يمامه شركت داشت و همواره مَشكي بر دوش مي‌كشيد و خورجيني نيز در برداشت و هر جا تشنه‌اي مي‌يافت و يا ناله مجروحي را مي‌شنيد، ‌بي‌درنگ بر بالينش حاضر مي‌شد. وظيفه او، ‌رساندن آب به سربازان و نيز مداواي زخميان بود.

حضرت زينب، پرستار نهضت حسينى

حضرت زينب عليهااسلام در سال پنجم هجري از مادري چون فاطمه زهرا عليهااسلام متولد شد و در دامان پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و حضرت علي عليه السلام پرورش يافت. يكي از سيره‌هاي عملي زندگي اين بانوي الهي، پرستاري و دستگيري از حال بيماران و درماندگان بود. اتفاقات سختي كه در طول حيات سراسر مرارت بار ايشان رخ داد؛ همچون بيماري مادر بزرگوارشان، ضربت خوردن پدر، مسموميت برادر و بالاخره حادثه بزرگ كربلا، زينب را به عنوان الگوي پرستاران معرفي كرد.

پرستار بزرگ صحراي كربلا، در آن روز سخت، وظايف سنگيني به عهده داشت: تقويت روحيه مجروحان و خانواده شهدا، رسيدگي به بازماندگان و كمك به اطفال. هم چنين ايشان به مراقبت از حضرت سجاد عليه السلام نيز كه در بيماري شديد به سر مي‌برد، مشغول بود.

حيف است زينب سلام الله عليها را تنها پرستار بيمار بخوانند زيرا پرستارى از بيمار يكى از كوچك‏ترين مسؤوليت‌‏هاى حضرت زينب سلام الله عليها بود، و هر چند پرستارى وظيفه سنگين و ارزشمندى است و پرستار متعهد بايد با صبر و حوصله، تحمل هر نوع ناملايمات براى انجام خدمتش ‏بنمايد و چنين كارى از عهده هر كس بر نمى‏آيد ولى با اين حال ‏مقام زينب كبرى سلام الله عليها، آن ‏قدر والا و عظيم است كه او را پرستار انقلاب حسينى بايد بناميم، زيرا اين پرستارى به مراتب مهم‏تر و سرنوشت‏ سازتر از پرستارى بيمار بود. زينب نقش نگهدارى از قيام خون بار حسينى را بر عهده داشت كه ‏قطعا اگر او اين بار را بر دوش نمى‏گرفت، خون سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين صلوات الله عليه پايمال مى‏شد و بسيار دشوار بود كه نهضت ابى‌عبدالله عليه السلام به مردم‏ اعلام و ابلاغ گردد و شايد بدون اسارت خاندان رسول الله و پيش‏تازى عقيله بنىهاشم عليهاالسلام در رسوا نمودن هيئت‏ حاكم، و تبليغ او از انگيزه قيام برادرش، يزيديان به هدف پليد خود نائل مى‏آمدند و نام رسول الله صلى الله عليه و آله را نه تنها از مناره‏هاى مساجد بلكه از تاريخ، پاك و محو مى‏كردند و اين از نيّات ‏شوم آنان بود.

عقيله بنىهاشم عليهاالسلام در پس آن مصيبت ‏بزرگ؛ آن چنان ‏بار سنگين پرچم ولايت را بر دوش گرفت و در برابر كفر ايستاد و سخنرانى كرد و حركت را در مردگان آغاز نمود كه از آن جا حركت توابين و ديگر حركت‏هاى اسلامى آغاز شد و تا امروز و فردا و فرداها، آثار اين ‏حركت عظيم زينبى، هويدا است و به بركت اين بانوى بزرگوار و قيام مباركش، هم‏ چنان بيرق‏هاى خونين عاشورا به نشانه روز انتقام مظلوم از ظالم، در سراسر جهان افراشته مى‏شود. زيرا زينب كبرى سلام الله عليها بود كه پيام ‏خونين حضرت اباعبدالله الحسين عليه السلام را به تمام نسل‏ها و عصرها رساند.

پرستاري در ايران

در سال 1294 شمسي نخستين آموزشگاه پرستاري در ايران گشايش يافت كه دوره آموزشي سه ساله جهت علاقه‌مندان اين رشته برگزار مي‌كرد. در سال 1314 در شهرهاي تبريز؛ مشهد و شيراز آموزشگاه‌هاي پرستاري تاسيس شد. در سال 1320 آموزشگاه پرستاري دانشگاه تهران افتتاح شد. و در سال 1335 وزارت بهداري براي تدوين برنامه‌هاي آموزشي پرستاري از كارشناسان بين‌المللي پرستاري استفاده نمود و اولين كنفرانس بزرگ پرستاري را در تهران برگزار كرد.

از آنجايي كه نيروي انساني تعليم يافته پرستاري جوابگوي نياز جامعه نبود در سال 1338 به منظور جبران اين كمبود اولين آموزشگاه بهياري تاسيس شد.

لازم به ذكر است هم اكنون تعليم پرستاران با مهارت‌هاي روز پرستاري جهان تا مقطع دكتراي پرستار در ايران انجام مي‌گيرد. و همه ساله خيل مشتاقان به اين سفيد جامگان مي‌پيوندند.

پرستار مهربان

در خاتمه شايسته است از پرستاران فداكار و بي‌توقعي ياد كنيم كه همواره از مهرباني و دلسوزيشان بهره‌مند بوده‌ايم؛ به مادراني كه همواره در زندگي به شير زناني همچون زينب عليهاالسلام تاسي نموده‌اند تا در رويارويي با مصائب و دشواري‌هاي زندگي مرهمي بر دل‌هاي مجروحمان گذارند.

مادرم، اي كه هر روز و شب با اخلاق نيكويت، با دست مهربانت و با چشم دل سوزت به پرستاري از من همت مي‌گماري و در ايام بيماري،‌ بي‌درنگ و سرگردان به دنبال التيامم مي‌گردي و آسايش من را به همه دنيا ترجيح مي‌دهي، اين روز را به تو نيز تبريك مي گويم،‌ اي پرستار بي توقع زندگي من.