مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

مقدمه

شاخه خارپوستان یکی از شاخه‌های مهمجانورانبی‌مهره محسوب شده و در بردارنده 8000 گونه زنده و حدود 30000 گونه فسیلمی‌باشد. این گروه از جانوران تماما دریازی بوده و در اعماق مختلف و آب و هواییمتفاوت به سر می‌برند. منشا خارپوستان بهدورهکامبرین ، یعنی حدودا 600 میلیون سال قبل برمی‌گردد. از این گروه از جانوران 6رده باقی مانده باقی مانده است.

اختصاصات

• آبزی بوده و همگی در آب دریا آزادانه شنا می‌کنند.
• لارو خارپوستان دارایدگردیسیکامل بوده و تقارن دوجانبیدارد.
• خارپوستان فاقد سر می‌باشند و تقارن در جانور بالغ ، اساسا پنج وجهیاست.
• دارای حفره عمومی یا سلوم بوده (سلومات) و حفره عمومی آنها از نظر منشا آنتروسلاست.
• حفره عمومی در مرحله جنینی ، سه قسمتی بوده و این سه حفره در مرحله بلوغ در اثرنمو خود به سیستم گردش آب ، فضای سلومیک عمومی و axocoel تبدیل می‌شوند.
• خارپوستان دارای یک سیستم گردش آب پیچیده می‌باشند که متشکل از یک سری مجاریسلولی و زواید سطحی است که مجموعا تشکیل پاهای لوله‌ای را می‌دهند.
• اسکلت داخلی و درمی بوده و مرکب از استخوانچه‌هایی از جنسکربناتکلسیم می‌باشد.
• هیچ‌گونه اندام دفعی در این جانوران مشاهده نمی‌شود.
• جنسها از یکدیگر جدا بوده و لقاح خارجی می‌باشد.
• نمو تخم به صورت شعاعی بوده. این گروه از جانوران جزء دوتروستومها محسوبمی‌شوند. بدین معنی که مخرج از بلاستوپور جنینی مشتق می‌گردد.

رده بندی خارپوستان

رده لاله‌وشان

لاله‌های دریایی، ستارگان پری ، بدن فنجانمانند است. آزادند یا به جایی می‌چسبند. اسکلت داخلی فقط به منطقه پایه در جهتمخالف دهان محدود است. طرف دهان پوستی است و بازوها منشعب هستند. پاهای لوله‌ایگیرنده غذا دارند.

رده خیار سانان

خیارهای دریاییتقارن دو طرفی ثانویه دارند. در منطقه دهان بازو وجود دارد. محور دهان _ مخرجی افقی است.

رده ستاره سانان

ستاره‌های دریاییبدن ستاره مانند دارند. پاهای لوله‌ای وسیله حرکت هستند و از میان صفحات اسکلت داخلی بیرون می‌آیند.

رده مارسانان

ستاره‌های شکننده و ستاره‌های سبدی. بدن ستاره مانند است وبازوهای دراز و بسیار قابل انعطاف دارند. پاهای لوله‌ای کم شده‌اند. بدون روده یامخرج هستند.

رده خارداران

توتیاو دلار ماسه‌ای. بدن کروی یا پهن دارند. فاقد بازو هستند. اسکلت داخلی جوش خورده وغیر قابل انعطاف است و سوراخهایی دارد که پاهای لوله‌ای و خارهای متحرک از آنهاخارج می‌شوند.

ساختمان بدن

خارپوستان جانورانی با تقارن پنج وجهی می‌باشند. 6 راستهخارپوستان از روی شکل ظاهری خود و نحوه قرارگیری صفحات آمبولاکرال که دربردارندهپاهای آمبولاکرال‌اند و صفحات بین آمبولاکرال که فاقد پا می‌باشند تشخیص دادهمی‌شوند. دهان در مرکز صفحه دهانی قرار گرفته و مخرج در صورت وجود در صفحه مقابل آنواقع شده است.

حفره عمومی

در خارپوستان اساسا سه سلوم وجود دارد. سلوم احشایی ، سلومخونی و سلوم گردش آب. اساس ساختمانی این حفرات عمومی در تمام اعضای شاخه خارپوستانتقریبا یکسان است. حفره عمومی اصلی ، سلوم حول احشایی است که گاهی اوقات توسطتوده‌های بافتی پوشیده می‌شود نظیر کرینوئیدها و گاهی نیز نظیر افیوروئیدها توسطکیسه‌ها اشغال شده است. فضای حول احشایی در بازوها نیز امتداد یافته و توسط صفاقدربرگیرنده اندامها کم و بیش تقسیم شده است. باقیمانده سلوم احشایی ، متشکل ازفضاهای کوچکی است که در ارتباط با سیستم عصبی ، خون و غدد تناسلی می‌باشند.

حرکت

ساختمان پایه و مکانیسم حرکت در تمام خارپوستان تقریبا از یک طرح کلیتبعیت می‌کند. مجاری جانبی که پاها و کانالهای آبی اتصال دارند دارای دریچه‌ایمی‌باشند که از برگشت آب به کانال اصلی آب جلوگیری به عمل می‌آورد. پاها و آمپولهابا سیستم مجاری آبی در ارتباط بوده و توسط بافت پوششی مفروش کننده مجاری آبی پوشیدهشده‌اند. هر پا شامل لایه‌های اپیدرم ، درم ، لایه عضلانی و پوششی از صفاقآمبولاکرالی می‌باشند و آمپولها دارای صفاق دور احشایی ،بافتپیوندی ،بافتعضلانی و پوشش صفاقی هستند که دیواره بدن آنها را تشکیل می‌دهد.

هنگامیکه دریچه های موجود در مجاری جانبی بسته می‌شوند انقباض عضلات آمپولی موجب راندهشدن آب از آمپول به درون پاها می‌شود. بافت پیوندی موجود در دیواره پاها مانع ازاتساع پاها شده و موجب طویل شدن آنها می‌شود. هنگامی که عضلات طولی منقبض شود موجبکوتاه شدن پا و برگشت به درون آمپول می‌شود. چنانچه عضلات طولی پا منقبض شود موجبکوتاه شدن پا و برگشت مایع به درون آمپول می‌شود. چنانچه عضلات طولی یک طرف انقباضحاصل کند پا خم خواهد شد.

تغذیه و گوارش

در خارپوستان دستگاه گوارش پیچیدگی زیادی نداشته وساده‌ترین ساختمان را می‌توان در آمینوروئیدها مشاهده نمود. در آمینوروئیدها دهاندر مرکز غشای پرسیتومی واقع شده و توسط اسکلت بازویی که تشکیل دستگاه آرواره‌ای رامی‌دهد پوشیده شده است. به دنبال دهان ، مری واقع شده که به معده کیسه‌ای شکلی ختممی‌شود. معده به طرف خارج برآمدگیهایی ایجاد می‌کند که فضای صفحه مرکزی را تقریبااشغال می‌نمایند. آمینوروئیدها فاقد مخرج می‌باشند حال آنکه در آستروئیدها وکرینوئیدها روده کامل ولی بسیار ساده است.

نحوه تغذیه در خارپوستان مختلفاندکی متفاوت است. مواد غذایی در اثر فعالیت عضلات ابتدای دستگاه گوارش به درونروده راه می‌یابد. در تمام خارپوستان به استثنای هلوتورینها ، حرکات مژکی مژه‌هایسلولهای گاسترودرم نیز در این عمل دخالت می‌کنند. هلوتورینها دارای تانتاکولهایکوتاهی در اطراف دهان خود می باشند.

دفع

خارپوستان فاقد هر گونه دستگاه دفعی می باشد اما دفع مواد زاید به طرقمتفاوتی انجام می‌گیرد. اکثر خارپوستان آمونوتلیک (ماده دفعی آنهاآمونیاک است) می باشند. اما بعضی از آنها ترکیبات زاید دیگری دفع می‌کنند.

تنظیم فشار اسمزی

خارپوستان توانایی کمی در کنترل ورود و خروج آب و نمک ازبدن دارند. قسمتهایی از بدن آنها نسبت بهآب وکاتیونهاوآنیونهانفوذپذیر می‌باشد. از این‌روسلولهایتشکیل دهنده سطح بدن برای کنترل ورود و خروج کاتیونها و آنیونها باید انرژی بیشتریدر مقایسه با سایر جانوران مصرف کنند.

تنفس

خارپوستان دارایتنفس هوازیمی‌باشند اما اکثرا قادر بهتنظیم به تغییرات تنفسی نمی‌باشند. میزان جذباکسیژن درستاره‌های دریایی و اکینوئیدها به میزان اکسیژن موجود در محیط بستگی داشته در شرایطعادی ، فاقد فاکتور به ایمنی می‌باشند.

اندامهای حسی

سلولهای عصبی در خارپوستان شبیه سایر بی‌مهرگان می‌باشد یعنیبه گودالهای حسی ختم شده و دارای الیافی قاعده‌ای هستند که با شبکه عصبی ارتباطدارد. بعضی موارد این سلولها تشکیل جوانه‌های حسی را می دهند. این سلولها غالبا درغشای پریستومی یا اطراف معقد و دهان متمرکز شده و تعداد بی‌شماری از آنها نیز نزدیکمخرج یافت می‌شوند.

تولید مثل

تولید مثل درگروههای مختلف خارپوستان اندکی متفاوت می‌باشد. جنسها از یکدیگر جدا و لقاح خارجی است.