مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

کلسترول چیست

کلسترول ماده ای است شبیه چربی که بطور طبیعی در تمام قسمت های بدن به وجود می آید و برای اعمال حیاتی بدن ضروری است . بطور طبیعی کبد تمام کلسترولی را که بدن نیاز دارد را می سازد اگرچه کلسترول در بعضی غذا ها نیز وجود دارد . میزان کلسترول در جریان خون در تعیین میزان خطر بیماریها ی متعدد قلبی –عروقی بسیار مهم است .

كلسترول از دو راه به دست مي‌آيد: راه اول كه عمده‌ترين منبع كلسترول نيز هست كبد انسان مي باشد و راه دوم مصرف مواد غذايي حاوي كلسترول مي‌باشد.

كلسترول در ساختمان غشاء سلول‌ها، برخي هورمون‌ها و ويتامين D به كار مي‌رود. از آنجائي كه لسترول از جنس چربي است براي جابجايي در خون و رسيدن به سلول‌هاي بدن نياز به مواد حمل‌كننده‌اي به نام ليپوپروتئين دارد.

 

خطر كلسترول خون بالا چيست؟

كلسترول اضافي در خون، در جدار رگ‌ها رسوب مي‌كند و موجب سخت شدن و باريك شدن عروق و در نهايت سكته قلبي مي‌شود. كم كردن كلسترول خون باعث كاهش خطر بيماري‌هاي قلبي - عروقي مي‌شود. علل مختلفي در ايجاد كلسترول بالاي خون مطرح مي‌باشند، برخي از آنها قابل كنترل هستند و برخي ديگر قابل كنترل نيستند.

 

علل كلسترول بالا

عواملي كه قابل كنترل هستند از قبيل رژيم غذايي (رژيم غذايي غني از چربي‌هاي اشباع شده (روغن‌هاي حيواني) باعث بالا رفتن كلسترول خون مي‌شوند) افزايش وزن (چاقي منجر به بالارفتن سطح LDL و كاهش HDL مي‌شود) و فعاليت بدني (فقدان فعاليت ورزشي منظم منجر به چاقي و افزايش ميزان كلسترول بد (LDL) مي‌گردد) همچنين عواملي كه قابل كنترل نيستند شامل وراثت (چربي خون بالا در برخي از خانواده‌ها ارثي است) سن وجنس، با افزايش سن ميزان كلسترول بد (LDL) نيز افزايش مي‌يابد. زنان تا قبل از 55 سالگي ميزان كلسترول كمتري نسبت به مردان همسن خود دارند، اما بعد از 55 سالگي ميزان كلسترول آنها از مردان همسن خود بيشتر مي‌شود. علايم و نشانه‌هاي اختصاصي براي پي بردن به كلسترول بالا وجود ندارد. به همين دليل توصيه مي‌شود كه كليه افراد بالاي 20 سال هر 5 سال يكبار كلسترول خون خود را اندازه‌گيري كنند.

ما در بدن به مقداري کلسترول نياز داريم چون به کارکرد درست قسمت هاي مختلفي از بدن مثل بافت ها و هورمون کمک مي رساند. همچنين براي ساختن صفرا مورد نياز بدن است. اين ماده در روده ساخته مي شود و در کيسه صفرا ذخيره مي شود. زماني که بدنمان کلسترول مي سازد، به آن کلسترول دروني گفته مي شود. اما زماني که کلسترول را از رژيم هاي غذاييمان و آنچه مي خوريم مي گيريم، کلسترول بيروني ناميده مي شود. در بدن فقط به ميزان بسيار کمي کلسترول نياز است و آنچه که بيش از حد توليد مي شود همان کلسترولي است که براي سلامتي جسممان خطرساز است. اين کلسترول اضافي در ديواره ي رگ هاي خوني انباشته شده و همانطور که قبلاً گفته شد باعث تصلب شريان ها مي شود. به همين دليل است که مي گوييم کسي که عدد کلسترول خونش عدد بالايي است بايد درک خوبي از مفهوم اين اعداد داشته باشد تا بداند که براي از بين بردن آن چه بايد بکند. معمولاً تغيير در رژيم غذايي مشکل را برطرف مي کند.

براساس تجارب گوناگون بهترين ميزان کلسترول براي بدن کمتر از 200 mg/dl ميباشد. اگر ميزان آن از 200 بالاتر رفت اما پايين تر از 239 بود، در مرز سطح بالاي کلسترول قرار گرفته ايد. بالاتر از اين ميزان يعني بالاتر از 240 نشاندهنده ي اين است که کلسترول خونتان خيلي بالا است. و بايد همه ي تلاشتان را بکنيد تا اين ميزان را کاهش دهيد.

تري گليسريد نوع ديگري از انواع ليپيدها است که در خون يافت مي شود. اساساً انرژي مورد نياز بدن از اين ماده فراهم مي شود. برنامه هاي غذايي که در آنها از ميزان زيادي کربوهيدرات استفاده مي شود که به قند و نشاسته تجزيه مي شوند و لين تري گليسريدها را مي سازند. روده قندها را به تري گليسريد تبديل مي کند. سطح بالاي تري گليسريد معمولاً در افرادي که مبتلا به ديابت و چاقي هستند ديده مي شود و خيلي خوب است که هميشه مراقب آن باشيم. بالاتر از mg/dl 500 سطح خيلي بالا در نظر گرفته مي شود و بين 250 تا 500 نيز حد مرز است.

سه نوع مختلف از چربي هاي رژيمي وجود دارد که روي سالم يا ناسالم شدن کلسترول خون تاثير مي گذارد. اين سه نوع کلسترول، چربي اشباع و چربي غير اشباع هستند. چربي هاي غير اشباع مي تواند به دو نوع چربي غير اشباع مونو و پلي تجزيه شود. با فهميدن رابطه ي اين چربي ها با بدن و ضررها و فوايد آنها، فرد بهتر مي تواند قاطعانه تر تصميم بگيرد که ميزان آن را پايين بياورد تا بدنش در وضعيت سلامت تري قرار گيرد.

چربي هاي اشباع ميزان کلسترول خون را بالا مي برند. از اين رو بهتر است که استفاده از اين نوع چربي را محدود کنيم. هر نوع گوشت يا غذايي که از روغن ها و چربي هاي حيواني درست شده باشد، لبنيات مثل کره، خامه، شير درصد چربي بالا نه تنها حاوي کلسترول هستند، بلکه ميزان بالايي چربي اشباع هم در آنها يافت مي شود. با محدود کردن اين غذاها، يا حتي حذف بعضي از آنها از برنامه ي غذايي ميتوانيد به پايين آوردن سطح کلسترول خون کمک کنيد.

بعضي از محصولات ممکن است حاوي کلسترول نباشند، اما چربي اشباع در خود دارند. به همين دليل هميشه بايد به برچسب مواد غذايي که مي خريد توجه کنيد.

خوب است که به ياد داشته باشيد که چربي هاي غير اشباع پلي نيز مي تواند به پايين آوردن کلسترول خون کمک کند. يکي از انواع چربي ها روغن ماهي است. همچنين بعضي از انواع روغن هاي گياهي مثل روغن ذرت، روغن آفتابگردان و حتي روغن زيتون حاوي اين نوع چربي هستند.

تغيير در شيوه ي زندگي مي تواند سطح کلسترول خونتان را پايين بياورد. گفته ميشود که کمتر از 30 درصد کالري مصرفي بايد چربي باشد و کمتر از 10 درصد آن روغن اشباع، و حدود 10 درصد آن هم چربي غيراشباع و بقيه اين ميزان چربي غير اشباع پلي باشد. 50 تا 60 درصد آن نيز بايد کربوهيدرات باشد. به ياد داشته باشيد که تا مي توانيد از کربوهيدرات هاي ساختار پيچيده استفاده کنيد تا فيبر مورد نياز بدن را تهيه کند. همچنين توصيه مي شود که روزانه 30 گرم فيبر و کمتر از 300 ميلي گرم کلسترول استفاده کنيد.

كلسترول بالا چگونه درمان مي‌شود؟

هدف اصلي در درمان كلسترول بالا، كاستن سطوح LDL به مقادير مناسبي است كه مانع بروز بيماري‌ قلبي- عروقي مي‌شود. لازم به ذكر است كه به جز كلسترول بالا عوامل خطرزاي ديگري براي ابتلا به بيماري‌هاي قلبي عروقي از قبيل سيگار كشيدن، HDL پايين‌تر از 40mg/dl، فشار خون بالا، سابقه خانوادگي بيماري قلبي، سن (بالاتر از 45 سال در مردان و بالاتر از 55 سال در زنان) و بيماري ديابت وجود دارد.

داشتن دو مورد يا بيشتر از عوامل فوق شانس ابتلا به بيماري‌هاي قلبي- عروقي را به شدت افزايش مي‌دهد. بنابراين نخستين گام دركاهش كلسترول خون، رعايت رژيم غذايي مناسب و ورزش است. توجه داشته باشيد هر نوع ماده غذايي كه بيش از مقدار مورد نياز مصرف شود، ممكن است به چربي تبديل و در بدن ذخيره گردد.

 

H.D.L

لیپوپروتئینی با دانسیته بالا که به عنوان کلسترول خوب نامیده می شود . H.D.Lها مقداری از کلسترول را در جریان خون حمل می کنند اما این کلسترول به کبد بازمیگردد . H.D.L به پیشگیری از ساخته شدن کلسترول در دیواره شریانها کمک می کند . میزان کم H.D.L خطر بیماری قلبی را اافزایش می دهد .

HDL ها از اين جهت خوب هستند که از اين انباشتگي چربي در ديواره ي رگ ها جلوگيري ميکنند و اين چربي ها را از رگ هاي خوني بيرون مي کشند و به سمت روده هدايت مي کنند تا در آنجا دفع شود.

نتيجتاً هرچه سطح کلسترول کلي خون بالا رود، اگر عدد کلسترول HDL کم باشد، به اين معنا است که به زودي احتمال ابتلا به بيماري هاي قلبي وجود دارد. با توجه به اين عدد بايد بفهميد که مي بايست تغييرات اساسي در شيوه ي زندگيتان بدهيد.

 

L.D.L :

لیپوپروتئینی با دانسیته کم که به عنوان کلسترول بد نامیده می شود. L.D.L بیشتر کلسترول ها را درخون حمل می کند و باعث بلوکه شدن خطر ناک شریانها می شوند . میزان زیاد L.D.L خطر بیماری قلبی را افزایش می دهد .

ليپوپروتئين هاي LDL از اين جهت بد هستند که باعث بسته شدن رگ هاي خوني ميشوند که تصلب شريان ها ناميده مي شود. در اين وضعيت چربي ها در ديواره هاي رگ ها جمع مي شوند و باعث بسته شدن آن مي شوند.

 

عواملی که بر میزان کلسترول خون تأ ثیر می گذارند :

وراثت :

ژن ها ی شما میزان کلسترولی را که بدن شما می سازد تعیین می کنند . کلسترول خون بالا می تواند در خانواده به ارث برسد .

رژیم غذایی :

دو نوع غذا وجود دارند که می تواند میزان کلسترول خون شما را افزایش دهد

1. چربی اشباع شده یک نوع از چربی است که اکثرا در غذاهای حیوانی یافت می شود .

2. کلسترول فقط از فراورده های حیوانی می آید .

وزن :

وزن زیاد باعث افزایش میزان کلسترول خون می شود .

 

سن و جنس :

حاملگی میزان کلسترول خون را در بسیاری از زنان بالا می برد اما میزان کلسترول خون باید به مقدار طبیعی حدود 20 هفته قبل از زایمان برگردد . هرچه زنان و مردان پیر تر می شوند کلسترول خون آنها افزایش می یابد . البته استروژن میزان L.D.L ( کلسترول بد ) را کاهش می دهد و H.D.L ( کلسترول خوب ) را افزایش می دهد بنابر این استروژن در زنان یائسه به عنوان تعدیل کننده ی میزان کلسترول خون در نظر گرفته شده است .

 

الکل :

الکل باعث افزایش H.D.L می شود اما هنوز مشخص نیست که خطر بیماری قلبی را کاهش می دهد یا خیر . نوشیدن بیش از حد الکل می تئاند سبب آسیب به کبد و عضله قلب و مشکلات دیگری شود . به دلیل همین خطرات شما هرگز نباید الکل را برای پیشگیری از بیماری های قلبی مصرف کنید .

 

استرس :

استرس به تنهایی میزان کلسترول خون را بالا نمی برد . شاید مشکل واقعی استرس به این خاطر است که بر عادات تغذیه ای ما تأثیر می گذارد . به طور مثال هنگامی که کسی دچار نگرانی و استرس می شود ممکن ناراحتی خود را با خوردن غذاهای چرب پنهان کند . چربی اشباع شده و کلسترول در این غذاها علاوه بر استرس ممکن است باعث ازیاد کلسترول خون شود .

 

درمان كلسترول بالا

درمان غیر داروئی :

هنگامی که که یک بیماری بدون ناراحتی قلبی فقط با میزان کلسترول بالا تشخیص داده می شود . پزشکان اغلب یک برنامه ای در تغییرات نحوه ی زندگی توصیه می کنند ( مانند رژیم غذایی مناسب ، ورزش و کاهش وزن) تقریبا با پیروی از یک رژیم غذایی مناسب و شروع تدریجی فعالیت های فیزیکی شما می توانید میزان کلسترول ون خود را کاهش دهید .

 

ورزش :

ورزش به طور منظم وبا قاعده ممکن است به کاهش مرگ ومیر ناشی از بیماری های قلبی با پائین آوردن میزان L.D.L و بالا بردن میزان H.D.L ، کاهش دادن فشار خون بالا ، کاهش دادن فشار خون بالا ، کاهش میزان تری گلیسیرید ، کاهش وزن اضافی و بهبود تناسب قلب و ریه های شما کمک کند .

اگر شما برای یک مدت طولانی فعالیتی نداشته اید ابتدا با ورزش کم شروع کنید تا به میزان فعالیت مؤ ثر برسید . نظیر پیاده روی ، با پله رفتن به جای آسانسور، کارهای منزل ، رقص یا نرمش در خانه .

برای شروع انجام این فعالیت ها به مدت چند دقیقه در بعضی روزها خوب است . سپس یکبرنامه طولانی تر حداقل 30 دقیقه در روز ، 3یا 4 روز در هفته مناسب است که می تواند شامل فعالیت هایی نظیر پیاده روی سریع ، شنا ، دوچرخه سواری یا بازی تنیس باشد . اگر شما بیماری قلبی دارید یا دچار حمله قلبی شده اید با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید یک برنامه ی ایمن را دنبال می کنید . اگر شما درد قفسه ی سینه دارید یا احساس سرگیجه و ضعف می کنید یا سردرد خفیف پیدا کرده اید یا در حال ورزش تنفس سختی دارید فورا ورزش را متوقف کنید و در این فرصت با پزشک خود تماس بگیرید .

 

چاقی شکمی و افزایش خطر سنگ کیسه صفرا

در خانم هایی که دچار چاقی و اضافه وزن به ویژه در نواحی دور کمر و زیر شکم هستند خطر تشکیل سنگ های کیسه صفرا دو برابر است . بیشتر سنگ های کیسه صفراوی تجمعاتی از کلسترول هستند . در کشورهایی نظیر ایالات متحده امریکا سنگ های صفراوی شایع ترین عامل درد شکمی محسوب می شوند بطوریکه تعداد اعمال جراحی که برای خارج کردن این سنگ ها انجام می شود سالیانه معادل با000 800 مورد است .

بر اساس مطالعات انجام شده ، در خانم هایی که اندازه دور کمر آنها معادلcm 90 یا بیشتر است خطر تشکیل این سنگ ها دوبرابر است ودر اغلب موارد ، این سنگ ها نیازمند درمان جراحی هستند . علاوه بر این بالا بودن نسبت دور کمر به دور باسن نیز نیز شانس تشکیل سنگ های صفراوی افزایش می دهد . در زنانی که این نسبت بیش از 86% است خطر ایجاد این سنگ ها ، 40% بالاتر است . اما چاقی شکمی چگونه می تواند بر تشکیل سنگ های صفراوی تأثیر بگذارد ؟

 

کاهش وزن

دو مرحله ی مهم وجود دارد :

- خوردن کالری کمتر ( خوردن کمتر واقعا مؤثر است)

- سوزاندن کالری اضافی با فعالیت های فیزیکی ( ورزش )

 

درمان داروئی

اغلب وقتی میزان LDL بالاست داروهای پائین آورنده کلسترول تجویز می شود . ( پس اینکه رژیم غذایی برای حداقل 12-6 ماه مؤثر نبود ).

برخی مردم ممکن است دارو درمانی را از همان ابتدا شروع کنند زیرا یا میزان LDL آنها بالاست یا بیماری قلبی دارند . داروهایی که کلسترول خون را پائین می آورند مختلف هستند و برخی ممکن است نتایج بهتری بدهند . بسیار مهم است که به پزشکان اجازه دهید قبل از اینکه از داروهای پائین آورنده کلسترول به شما تجویز کند از تمام داروهای دیگری که شما مصرف می کنید اطلاع پیدا کند .

برای دستیابی به حداکثر فایده از داروهای تجویز شده برای پائین آوردن کلسترول ، مهم است که رژیم غذایی مناسب ، کاهش وزن و ورزش منظم را نیز ادامه دهید و اگر سیگاری هستید ، سیگار را ترک کنید .

 

چه نكاتي در برنامه‌ غذايي بايد رعايت شود؟

اولين قدم اين است كه چربي‌هاي آشكار در مواد غذايي را جدا كرده و از چربي‌هاي اشباع مانند خامه، پنير و گوشت پرچرب كمتر استفاده شود. از مصرف غذاهاي چرب و با كلسترول بالا نظير مغز، جگر، كله پاچه، زرده تخم‌مرغ و روغن حيواني و سوسيس و كالباس اجتناب نموده و از ماهي، مرغ و حبوبات كه چربي مضر كمتري دارند و منابع غذايي خوبي هستند استفاده شود. شير و انواع لبنيات كم چربي مصرف شود و از سبزي‌ها، ميوه‌ها در رژيم غذايي استفاده گردد.

همچنين در صورت استفاده از روغن از روغن‌هاي غير اشباع مانند روغن ذرت، كنجد، آفتابگردان و زيتون استفاده نمود.

در اينجا مي خواهيم به چند نوع از انتخاب هاي غذايي اشاره اي داشته باشيم:

 

 

 

 

 

 

 

 

مرغ: حتماً پوست آن را قبل از مصرف جدا کرده و آن را به حالت هاي پخته شده، بريان شده و کبابي استفاده کنيد. از سرخ کردن آن جداً خودداري کنيد.

ماهي: ماهي تن، آزاد، قزل آلا و ماهي اسقومري انتخاب هاي خوبي محسوب ميشوند چون حاوي چربي خوب هستند. ماهي را هم خوب است که به حالت هاي پخته شده، کبابي و يا حتي آب پز شده استفاده کنيد.

گوشت قرمز: بهتر است که به ميزان بسيار کم و از قسمت هاي کم چربي آن استفاده کنيد. متاسفانه گوشت قرمز حاوي ميزان زيادي کلسترول است و بايد تا ميتوان از آن پرهيز کرد. براي گوشت قرمز هم بهتر است از حالت هاي پخته شده و کبابي استفاده شود و از سرخ کردن آن خودداري کنيد.

لبنيات: خامه هاي غير لبني حاوي ميزان زيادي چربي اشباع هستند. پنير حاوي ميزان زيادي چربي غير اشباع است. پنير هاي خامه اي حاوي چربي اشباع هستند. بهتر است که از شيرهاي کم چربي و با چربي 1% استفده کنيد تا کلسترول خونتان هميشه پايين بماند.

تخم مرغ: سفيده ي تخم مرغ را خورده و زرده ي آن را دور بريزيد. اگر تخم مرغ را به طور کامل مصرف مي کنيد، به ياد داشته باشيد که حاوي 213 ميلي گرم کلسترول است.

ميوه ها و سبزيجات: هيچ محدوديتي براي استفاده از ميوه ها و سبزيجات نيست. تا مي توانيد از اين محصولات استفاده کنيد. اما از سس هاي چرب همراه با آنها جداً خودداري کنيد.

نان و سيريال: اين مواد غذايي بدون استفاده از هر گونه چربي يا روغن مضر درست مي شوند. اما در مصرف انواع کلوچه هاي شکري و شيرين مراعات کنيد.

پاستا، حبوبات، برنج و غيره: استفاده از آنها بسيار خوب است و حتماً بايد در رژيم هاي غذايي از آنها استفاده شود جون فيبر مورد نياز بدن را تامين مي کنند و به پايين آوردن کلسترول خون نيز کمک مي کنند.

تنقلات: هنگام استفاده از تنقلات حتماً برچسب هاي روي اين محصولات را مطالعه کنيد تا از خوردن چيزهايي که در آن از چربي ها و روغن هاي اشباع و کلسترول استفاده شده است پرهيز کنيد.

یک مطالعه تازه نشان می دهد که میزان کلسترول خون در فصل های متفاوت سال تغییر می کند. در این راستا آزمایش هایی را در مورد 517 انسان سالم طی یک دوره یک ساله انجام شد. این پزشکان به این نتیجه رسیده اند که سطح کلسترول خون افراد مورد مطالعه درطول سال تغییر می کند و در زمستان به اوج و درفصل تابستان به کمترین حد می رسداظهار می دارند براساس مطالعات انجام گرفته ممکن است در برخی تشخیص های طبی به اشتباه کلسترول خون بیش از حد بالا تلقی شود. گفتنی است کلسترول بالا احتمال ابتلا به ناراحتی های قلبی را افزایش می دهد. کلیه افرادی که در این مطالعه شرکت کردند از نزدیک تحت نظر پزشکان قرار داشتند تا اطمینان حاصل شود آنها در زمان مطالعه، رژیم غذایی یا عادات روزمره خود را تغییر نداده اند. پس از بررسی های متعدد پزشکان دریافتند که افزایش کلسترول در برخی از اشخاص ناشی از تغییر ات فصلی است: مطالعه به روی این گروه نشان داد که در مجموع تعداد کسانی که کلسترول خونشان در فصل زمستان بالاست 22 درصد بیش از افرادی است که کلسترول خونشان تابستان ها بالاست. این یافته علمی در حالی منتشر می شود که دانشمندان در دانشگاه راکفلر گزارش می دهند ژنی را که ممکن است در توسعه کلسترول نقش کلیدی ایفاء کند شناسایی کرده اند. از سوی دیگر،آزمایش ها بر روی موش نشان داده است که این ژن در حیواناتی که غذاهای سرشار از کلسترول مصرف می کنند بیش از حد فعال است. این گروه از دانشمندان در گزارش خود اعلام نموده اند برای پی بردن به پدیده ای مشابه در انسان باید تحقیقات گسترده تری انجام شود. به گفته آنها در صورت تشابه رفتار این ژن در موش و انسان، ممکن است بتوان داروهایی برای متوقف نمودن این ژن و کاهش کلسترول ساخت.

چندین عامل می تواند بر اندازه کلسترول خون، که تغییرات آن معمولا از 4 تا 11 درصد است،اثربگذارد که این نوسانات در بیش از نیمی از موارد احتمالا به نور و حرارت، تغییر میزان هورمون ها، وزن بدن، رژیم غذایی و میزان فعالیت های جسمی و ورزش ارتباط دارند.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه