مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

 

بررسی رابطه بین میزان باورهای دینی و سلامت روان دانشجویان

 

 

چکیده پژوهش

پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین میزان اعتقادات مذهبی و سلامت روانی اهتمام ورزیده است. جامعه آماری این پژوهش را دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر تشکیل می دهد. با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد، 400 نفر (200 نفر پسر و 200 نفر دختر) به عنوان نمونه پژوهش انتخاب شدند. برای آزمایش فرضیه ها از پرسشنامه سنجش میزان باورهای مذهبی و سلامت روانی مورد استفاده قرار گرفت.

پس از جمع آوری داده ها فرضیه پژوهشی که شامل 4 فرضیه بود مورد تجزیه و تحلیل واقع شد. برای بدست آوردن میزان ارتباط با وجه اشتراک بین دو گروه از ضریب همبستگی استفاده به عمل خواهد آمد.

فصل اول

¹ مقدمه

¹ بیان مسئله

¹ اهمیت و ضرورت تحقیق

¹ اهداف پژوهش

¹ متغیرهای پژوهشی

¹ فرضیه های پژوهشی

¹ تعریف مفاهیم و تعریف عملیاتی واژه ها

 

 

 

مقدمه

آدمی در طول زندگی خود با پدیده های گوناگون سر و کار داشته است و نسبت به این پدیده در او شناختهای معین و احساسات بخصوص پدید می آید و نوعی آمادگی در او پیدا می شود که نسبت به آنها شیوه معینی رفتار می کند.

در اکثر جوامع بشری چه از جنبه تاریخی و چه در زمانهای معاصر نهاد اساسی در شکل گیری شخصیت افراد مؤثر است که عبارتند از : اجتماع، خانواده، مدرسه، همسالان و مذهب که ممکن است عواملی چون وسایل ارتباطی جمعی تبلیغات، ایدئولوژی های خاص تأثیر این نهادها را تا حدودی تحت الشعاع قرار دهند. شناخت این عوامل بخصوص در رابطه با بهداشت روانی امری ضروری.

توجه به مذهب یک رویکرد جدید نیست بلکه امری است که سالیان دراز توجه دانشمندان مختلف را چه تجزیه و تحلیل دلایل رد آوری به مذهب و چه در جهت و نحوۀ تأثیر آن بر فتار بخود جلب کرئه است.

در عصر کنونی یک سلسله پرسشها و تردیدهایی نسبت به مسائل نسبت به مسائل مذهبی در ذهن جوانان ایجاد شده که نتیجۀ مستقیم آن ایجاد شک و اضطراب و ناآرائی در میان این طبقه از جامعه شده است.

عصر ما از نظر دینی و مذهبی خصوصاً برای طبقه جوانان عصر اضطراب و بحران است و سؤالات کهن و فراموش شده نیز از نوع مطرح ساخته است که سلامت روانی جوانان را تحت پوشش خود قرار داده است (مطهری، 1348، ص 49) مذهب می تواند راهگشای بسیاری از مشکلات اخلاقی و روانی باشد واژه های علمی درمان نفس پس از شناساندن ریشه های بیماری های روانی و با استمداد او از جهانی دینی و وحی آسمانی و طرح شده است که می تواند ما را از بسیای از کتب جدید روان شناسی و سلامت روانی به میزان قابل توجهی بی نیاز سازد چون علم می خواهد از راه تفکر و استدلال و تجزیه و تحلیل به واقعیتهایی برسد تا زمانی که خود فرد نقش فعالی در روند سلامت روانی خود به عهده نگیرد بعضی از سیاستها در جامعه بی بهره است. بهره برداری از دستگاه الوهیت و معامله با خدا حداقل یک آمادگی فردی می خواهد یک ایمان، یک تسلیم بخصوص و علاقه و حتی تمرینها و انجام دادن اعمالی را لازم دارد. و بسا که استعدادی را می خواهد و توفیقی هم باید یاری کند، لیکن اگر فرد با دستگاه الوهیت آشنا شد اگر مردمی خدا را شناختند. اگر سران قومی با این قدرت آشنا شدند، مگر پیشوایان جماعتی خود را با این نیرو مرتبط کردند آن وقت است که هر گونه سعادتی، ترقی و پیشرفتی نه تنها میسر است بلکه دوام نیز می یابد.

روان شناسان معتقدند که تنها روزنه ای که می تواند آزام و ناراحتی های حاصل را از بدن آدمی خارج ساختند و یا آنها را خنثی ایمان به خدا و اعتقاد به یک مبدأ حقیقت است و یک قدرت مافوق انسانیت است، زیرا تنها نیروی که می تواند بر مشکلات فائق شود نیروی الهی است.

آمار نشان داده است که بسیاری از بیماری های شایع روانی در کشورهی پیشرفته و در حال توسعه زائیدۀ عواملی هستند که خود انسان آنها را خلق می کند و گرفتار آن می شود. بیماری های روانی از بدو تولد پیدایش بشر وجود داشته است و هیچ فردی در مقابل آن مصونیت ندارد. پیوند و ارتباط میان بهداشت روانی و باورهای مذهبی افراد غیر قابل انکار است.

دانشمندان کنونی و روان شناسان عصر حاضر معتقدند که آلام روحی و هیجانات خارجی موجب بیماری می شود چون زندگی روزمره کنونی با نگرانی و اضطراب توأم است و داشتن ایمان به خدا و اعتقاد به یک مبدأ حقیقت و یک قدرت مافوق و مطلق است که ما را بر مشکلات فائق می سازد. (مطهری، مرتضی، 1368، ص 98) دین و مذهب از ارکان اصلی فرهنگ هر ملتی است و روش زندگی که یکی از شاخص های مهلک سلامت روانی است دین و دینداری چه بطور مستقیم در سلامت روان دخالت دارند. ارزهای دینی و ایمان و معتقدات دینی و مذهبی از عناصر متشکل مهم شخصیت است. (رشید پور، عبدالمجید 1371، ص 73)

عشق به خدا، انسان را بکار و فعالیت و از خود گذشتگی وا می دارد و کسی که خود را در جامعه عضوی سودمند وارزشمند بیند و سلامت روانی او تأمین می شود. تجربه های عینی و بررسی های اجتماعی نشان داده افرادی که با آموزشهای راستین و منطقی و دینی و اخلاقی پژوهش یافته اند. بیشتر از آنهایی که چنین آموزشهایی را نداشتند در راه هدف های ارزنده اجتماعی گام برداشته و فدارکاری کرده اند و کمتر به جامعه ستیزی و انحراف و خیانت کشیده شده اند، زیرا برای آنها رضای خدا بالاترین کار است (احمدی، سید علی، 1374، ص 84).

* عنوان به فارسی :

بررسی رابطه بین میزان باورهای مذهبی و سلامت روان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر.

* عنوان به انگلیسی :

Review relationship between rate religious belives and mentals students of Islamic Azad university Abhar Branch

بیان مسأله :

ایمان مسأله عبارتست از پذیرایی و قبول بخصوص از ناحیه نفس نسبت به آنچه که درک کرده است، قولیکه باعث می شود نفس برابر ادراک تسلیم شود (موسوی لاری 1345). انسان موجودی است که از خاک آغاز کرده است و مراحل مختلف تکامل را پشت سر گذاشته است تا آنجا که روح خدای در وی شکل گرفته و شکوفا شده است. آنچه همیشه در طول تاریخ ذهن بشر را متوجه خود کرده و به تلاش و تفکر واداشته است، معرفت نفس یا خودشناسی است. تعالیم عالیه اسلام و قرآن کریم به منظور دستیابی به خودشناسی و رشد شخصیت و ارتقای نفس انسان بر مدارج کمال انسانی، مناسب ترین و بهترین راه را به وی نشان داده است. ما می توانیم به کمک حقایقی که در قرآن و تعالیم اسلام درباره انسان و صفات و حالات گوناگون روانی او آمده است بخوبی شخصیت انسانی خویش را رشد دهیم و همچنین انگیزه های اصلی محرک رفتار و عواملی را که در هماهنگ کردن شخصیت و تکامل و ایجاد بهداشت روانی او تأثیر بسزایی دارند را بشناسیم، زیرا مبانی دین و قرآن سخن پروردگار است به طبیعت و اسرار آفرینش آگاهتر است.

اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

بهداشت و سلامت روانی به عنوان یکی از رشته های اساسی مورد توجه سازمان بهداشت جهانی است و یک بخش تخصصی دارد که نقش آن ایجاد تحرک و هماهنگی در تحقیقات بهداشت روانی در سطح جهان است و سعی در آن دارد تا میزان انگیزش بهداشت تأثیر انگیزش و اعتقادات مذهبی و سلامت روانی را مشخص کند تا به این اثبات برسد که با ارتباط دادن انسان به منبع و سرچشمه خود که یک منبع کنترل درونی قوی است و استمداد از او بر قدرت روحی و روانی انسان افزوده شده و بر مشکلات کنونی غلبه نماید و به پیشرفتهای محسوسی در سلامت روانی که متضمن بهداشت جسمانی است دست یابد. باورهای مذهبی قدرت تحمل ناکامی ها را بالا می برد و بدین ترتیب به حفظ سلامت جسم و روان کمک می نماید و از پیدایش بیماری های جسمی و روانی پیشگیری می کند.

اهداف تحقیق

هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین باورهای مذهبی با سلامت روانی دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر می باشد که در صورت معنی دار بودن آماری رابطه بین باورهای مذهبی و سلامت روان می تواند در خصوص توجه به برنامه ریزی به منظور توجه و آگاهی خانواده ها و سوق دادن نوجوانان پیش نهادهای سازنده ای ارائه گردد.

7 ) متغیرهای تحقیق

دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر : کلیه دانشجویان پسر یا دختری که در سال 1387 در واحد دانشگاهی ابهر مشغول به تحصیل هستند.

سلامت روانی : قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح فردی و اجتماعی و تعدیل تضادها و تمایلات شخصی بطور منطقی، عادلانه و مناسب (لوسیون و همکاران 1962)

باورهای دینی و مذهبی : تعهد و پایبندی فرد یا جامعه به استانداردها و موازین اخلاقی بطوریکه در زندگی و رفتار آنها ملاحظه می شود (هدایتی 1377)

8 ) فرضیه ها یا پرسش های تحقیق

به صورت فرض یا فرض های ویژه :

1 ) بین سلامت باورهای مذهبی و سلامت روانی دانشجویان رابطه معنی دار وجود دارد؛

2 ) بین سلامت باورهای مذهبی و سلامت روانی دانشجویان دختر سیر معنی دار جود دارد؛

3 ) بین سلامت باورهای مذهبی و سلامت روانی دانشجویان پسر رابطه معنی دار وجود دارد؛

4 ) بین سلامت باورهای مذهبی و سلامت روانی دانشجویان دختر رابطه معنی دار وجود دارد؛

به صورت پرسش یا پرسش های ویژه :

1 ) آیا بین میزان اعتقادات مذهبی و سلامت روانی دانشجویان رابطه وجود دارد؟

2 ) آیا بین میزان اعتقادات مذهبی و سلامت روانی دانشجویان پسر و دختر تفاوت معنی داری وجود دارد؟

3 ) آیا بین میزان اعتقادات مذهبی و سلامت روانی دانشجویان دختر رابطه معنی دار وجود دارد؟

4 ) آیا بین میزان اعتقادات مذهبی و سلامت روانی دانشجویان پسر رابطه معنی دار وجود دارد؟

3 ) واژه های کلیدی فارس و انگلیسی : باورهای مذهبی، سلامت روانی، دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر.

تعریف مفاهیم و تعریف عملیاتی واژه ها

1 ) اعتقادات مذهبی : عبارت است از سیستم فکری و عملی برای درک و فهم حقایق طبیعی جهان و راهی که انسان از روی حقیقت به چیزی گرایش پیدا می کند (مدرسی، مطهری، 1368، 1372).

2 ) سلامت روانی : عبارت است از سازش فرد با جهان اطرافش با حداکثر امکان بطوریکه باعث شادی و برداشت مفید مؤثر می باشد. (ضیائی پور، 1376، ص 91).

3 ) تعریف عملیاتی (اعتقادات مذهبی) : میزان نمره ای که آزمودنی ها از پرسشنامه اعتقادات مذهبی بدست می آورند.

4 ) تعریف عملیاتی سلامت روانی : میزان نمره ای که آزمودنی ها از پرسش نامه سلاکت روانی عمومی (GHQ) بدست می آورند.

فصل دوم

¹ ادبیات تحقیق

¹ الف ) تئوری تحقیق

¹ ب ) بیشینه پژوهش

الف ) تئوری های تحقیق

قرآن و سلامت روانی

انسان از نظر شخصیت دارای یک سلسله خصوصیات روانی است که در نیازهای جسمانی متبلور هستند و این نیازها بخاطر ذات و بقای نوع باید ارضاء شوند. او همچنین دارای صفات ملکوتی است که در اشتیاق روحی نسبت به شناخت خداوند متعال و ایمان به او عبادت و تقدیس و تنزیه باری تعلی متبلور هستند. گاه میان این دو نوع خصوصیات شخصیتی انسان تعارض پیش می آید که گاهی نیازها و خواسته های جسمانی و روانی نیازها و اشتیاقات روحی، او را بطرف خود جذب می کنند و خود انسان نیز این نزاع درونی بین این دو جنبه شخصیتی را احساس می کند، قرآن به حالت نزاع میان جنبه های جسمانی و روانی انسان چنین اشاره می فرماید :

و اما خاف مقام امر و نهی عن الهوی فان الجنه هی الاولی

پس هر کس از حجم خدا سرکش و طاغی شد و زندگی دنیا را برگزید دوزخ جایگاه اوست و هر کسی از خصوصیات در پیشگاه قرب ربوبیت بترسد و از هوای نفس درونی جست همانا بهشت منزلگاه اوست. (نازعات : 37 - 41) بنابراین، ساختمان وجودی انسان خطرتاً هم استعداد انجام کارهای زشت، پیروی از هوای نفس و شهوات جسمانی، غرق شدن در لذتهای ملموس و تمایلات دنیوی را دارد و هم آمادگی ارتقاء به اوج فضیلت و تقوی و اخلاقیات عالی انسان، یعنی رسیدن به آرامش روانی و خوشبختی معنوی.

لازم به تذکر است که پس از گذشت چهارده قرن از نزول قرآن، زیگموندفروید مؤسس روانکاوی، در خصوص شخصیت، نظریه ای ارائه دارد و به اساس آن نفس را به 3 بخش متمایز تقسیم کرد. که شباهتهایی به مفهوم نفس اماره و لوامه و مطمئنه در قرآن دارد. فروید معتقد است که نفس انسان دارای 3 بخش «او» و «من» و «من برتر» است. «او» بنظر فروید حاوی غرایز ضعیف از جسم است و نفس در این مرحله از اصل «لذت» پیروی می کند. و هدفش دائماً ارضای غرایز بدون رعایت منطق، اخلاق و واقعیت است. «او» به این معنی تا حدودی شبیه «نفس اماره» در قرآن است «من برتر» آن بخش از نفس است که از آموزشهای فرد از طریق والدین و اساتید و نیز ارزشهای فرهنگی محیط تشکیل می شود و کم کم به یک نیروی نفسانی درونی مبدل می شود و به محاسبه و به مراقبت و انتقاد از فرد می پردازد و نیز گاهی او را به مکافات تهدید می کند. این نفس را معمولاً به نام جوان می شناسند.

«من برتر» تا حدودی شبیه مفهوم «نفس لوامه» است.

و بالاخره «من» آن بخش از نفس است که زمام تمایلات غریزی ناشی از «او» را در دست دارد و بر آنها مسلط است. در نتیجه به آنچه خود اجازۀ ارضاء می دهد و انجام آنچه را نمی خواهد، به تعویق می اندازد و نیز تمایلاتی که نابودی آنها را ضروری می داند سرکوب می کند در این کاره اصل واقعیت با توجه به جهان بیرونی از خود در را با تمام قوانین و ارزشها و اخلاقیات و دستورهای دینی آن مراعات می کند. به عقیده فروید کار «من» ایجاد هماهنگی بین «او» و واقعیت یا جهان و بین «من برتر» جلوگیری می کند. و مانع افراط در انتقاد و تهدید به مجازات بدون دلیل منطقی می شود اگر «من» در وظایف ایجاد هماهنگی بین «او» و «من برتر» موفق شود امکان تعادل و هنجار و سلامت روانی انسان تحقق پیدا خواهد شد «اصل واقعیت» به عقده فروید شامل این و اخلاق است که «من برتر» همان نفس مطمئنه در قرآن است.

مناسبترین راه حل مشکل تضاد میان جنبه های جسمانی و روانی انسان در واقع ایجاد هماهنگی میان آن دو است. اگر انسان در زندگی به میانه روی و اعتدلال و دوری از زیاده روی و افراط و ارضای انگیزه های جسمانی و روانی مستلزم باشد ایجاد هماهنگی میان نیازهای انگیزه های جسمانی مخالف باشد و در جهت سرکوب آن عمل و نه نوعی اباحهء مطلق که انگیزه های جسمانی را به طور کامل ارضاء کند اسلام خواهان هماهنگی انگیزه های جسم و روان و در پیش گرفتن راه میانه ای است که به ایجاد تعادل میان جنبه های مادی و معنوی انسان می انجامد.

قرآن درباره تفاوتهای فردی آورده است که مردم از لحاظ استعداد و تواناییهای جسمانی و روانی و عقلانی تفاوتهای زیادی با یکدیگر دارند که منشأ آنها به تأثیر و تأثر عوامل واداشت و محیطی بر می گردد قرآن در موردهای زیادی به تفاوتهای موجود در مردم اشاره کرده است.

و من الناس و ادوّآب و النعم مختلف الوانه و کذالک

و از انسانها و جنبدنگان و چهارپایان انواعی با الوان مختلف، (ادبی) حقیقت چنین است، (فاطر : 28 ) قرآن کریم اساساً برای هدایت و دعوت مردم به یگانه پرسش و آموزش ارزشهای تازه و روشهای تازه و روشهای جدید تفکر و زندگی به آنان ارشاد رفتارهای به هنجارهایی که صلاح خرد و خیر جامعه در آن باشد و نیز راهنمایی آنها به راه های درست تربیت و پژوهش نفس به نحوی که منجر به بلوغ کمال انسانی که متضمن سعادت انسان در دنیا و آخرت است، شود نازل شده است قرآن کریم تأثیر بسزایی در نفوس اعراب بجای گذاشت و شخصیت و اخلاق و رفتار و رشد زندگی آنها را به کلی تغییر داد و از آنان افرادی صاحب عقیده که دارای ارزشهای شریف انسانی بودند تربیت کرد و جامعه ای متحد و منظم بوجود آورد بطوری که توانستند روم و ایران را که بزرگترین دولتهای جهان آن زمان بودند، شکست دهند و در اکثر سرزمین های جهان منتشر شوند و به گسترش اسلام بپردازند. این تغییر بنیادی که قرآن در نفوس اعراب و مأمنان از اقوام مختلف بوجود آورد در میان تمام مکتبهای اعتقادی که در قرون مختلف تاریخ ظاهر شدند نظیری ندارند. بدون شک در قرآن نیروی معنوی عظیمی وجود دارد که در نفس سردرگمی در دنیای امروز می دانند به عقیده دانشمندان متخصص در حدود 12 سالگی یعنی آغاز دوران نوجوان بطور طبیعی قایلی در فرزندان آدم آشکار می گردد.

و آن عشق و علاقهبه مذهب است این تمایل با پیش رفتن عوامل طبیعی بلوغ تشدید می شود و در 12 سالگی به اوج خود می رسد. (مکارم شیرازی، 1368).

اعتقادات مذهبی

اعتقادات مذهبی جریان است اجتماعی است که در طول تاریخ تمدن انسان در بستر زمان جریان داشته است مدارک باستانشناسی نشان می دهد هیچ وقت بدون مذهب نبوده است اگر بگوئیم مذهب خط زندگی انسان است خلاف نگفته ایم. (آل اسحاق، 1369).

تعریف اعتقادات مذهبی

تعهد و پایبندی یک جامعه مذهبی به استانداردها و موازین اخلاقی بطوری که در زندگی یک عده افراد معین ملاحظه می کنیم. (هدایتی، 1377).

احساسات مذهبی جوانان

شناخت تمایلات طبیعی و تمنیات فطری جوانان و ارضای صحیح و معتدل هر یک از آن تمایلات اساسی ترین پایه تربیت نسل جوان است.

در آئین مقدس اسلام تربیت نسل جوان براساس احیاء تمام تمایلات فطری و هدایت همه خواهش های طبیعی استوار است. جوانی که در مکتب آسمانی اسلام تربیت می شود و جسم و جانش با تعالیم رسول اکرم پرورش می یابد یک انسان واقعی است و در زندگی از تمام سعادت و خوشبختی برخوردار است او دارای سرمایه ایمان و اخلاق است و جز به پاکی و نیکی فکر نمی کند.

او با اتکا به خداوند بزرگ روحی مطمئن و آرام دارد و در مقابل پیش آمدهای زندگی خود را نمی بازد و شخصیت معنوی خویش را از دست نمی دهد و هرگز از انجام وظایف خویش شانه خالی نمی کند او از تمام لذائذ زندگی بطور مشروع و بقدر مصحلت برخوردار است و در خویش احساس امنیت می کند. جان . بی . کایزل می گوید : هر چند زندگی می کنیم در مبدأ وجود این عالم کنجکاوتر می شویم و در پی بردن به کیفیت زیبائی و نیکی حقیقت آفریننده و روابط ما با او بیشتر اصرار می ورزیم، پروردگار خود علت اولیه آفرینش است. بشر فطرتاً خود بدون مربی اصول اولیه خوبیها و بدیها را درک می کند و طبعاً مایل است بخوبیها بگراید و از بدیها اجتناب نماید.

ژان ژاک رسو می گوید : به تمام ملل دنیا نظر بیندازیم در بین تمام این عادات و رسوم بی نهایت متنوع همه جا همان اصول عدالت نو درستی همان قوانین اخلاقی همان مفاهیم نیکی و بدی را خواهید یافت به عقیده روان شناسان دوران بلوغ و جوان دوره بروز احساسات مذهبی و شکفته شدن تمایلات ایمانی و اخلاقی است. جوانان بطور فطری تمایل دارند از مبدأ عالم با خبر شوند، خداوند خالق را بشناسد و او را پرستش کنند جوانان با طبع انسانی خود در جستجوی حق اند و در راه پی بردن به حقیقت مجاهده و کوشش می کنند.

موریس دبس استاد دانشگاه استرابسورگ می گوید : در حدود 15 تا 17 سالگی جونان به ندای تقدس با شجاعت به لرزه در می آیند و آرزومند می شوند که جهان را از نو تشکیل دهند بدی را محو و نابود سازند و عدالت مطلق را حکمفرما نمایند. گویا تمام روانشناسان در این نکته متفق القولند که بین بحران تکلیف و جهش ناگهانی و احساسات مذهبی رابطه غیر انکاری وجود دارد.

استانلی هال می گوید : حداکثر این احساسات مذهبی در حدود 16 سالگی پیدا نی شوند در نزد کسانی که در دوران کودکی تعلیم و تربیت مذهبی داشته اند چنین نهضت ناگهانی وجود ندارد بخصوص در نزد دختران جوان که با جهش های عارفانه همراه است بالاخره در این دوران است که ابهامات مذهبی صورت دقیق پیدا می کند.

تمایل فطری جوانان به مذهب آنقدر شدید است که همه روان شناسان می گویند : کودکانی که در خانواده های دور از مذهب و ایمان پرورش یافته اند در دوران بلوغ علاقه بیشتری از خود نسبت به مسائل مذهبی نشان می دهند. جوانان به طور طبیعی رغبت وافری به درک مسائل مذهبی دارند و گفتارهای دینی را با کمال علاقه مندی می شنوند.

آموزش تعالیم دینی و پرورش عواطف ایمانی و اخلاقی در وجود جوانان دوائر بزرگ دارد اول آنکه احساسات مذهبی جوانان که خود یکی از خواهش های فطری آنان است بدین وسیله ارضاء می گردد و دیگر اینکه نیروی مذهب تمایلات طبیعی خواهشهای غریزی جوانان را مهار می کند. از تندروی و طغیانشان باز می دارد او را تیره روزی و سقوط محافظت نمی نماید.

دبس معتقد است ارزشهای اخلاقی در دورانه بلوغ بصورت سرمشهای انسانی تجلی می کند و صورتهایی را بخود می گیرد.

ارضای خواهش های مذهبی جوانان و پرورش ایمان و اخلاق در ضمیر آنان یک ضرورت قطعی تربیت است برای آنکه تعالیم دینی در ضمیر جوانان اثر عمیق بگذارد لازم است از اولین فرصت استفاده شودو در موقعی که احساسات مذهبی در نهادشان بیدار می گردد تعلیم دینی آغاز می گردد.

جان . بی . کایزل می گوید : بی ایمان بخصوص در این لحاظ رنج آور است که دنیا هر چه را که در اوست در نظر ما لغو و بیهوده و ناپایدار است در صورتیکه صاحب ایمان در آفرینش در زندگیانی منظور و مقصودی می بیند گر چه نتواند آنرا به دیگری ثابت کند. ایمان ستونی استت که ما را در طوفان روزگار، از افتادن و مغلوب شدن نگاه می دارد، مقیاس عظیمی است که چون همه چیز را با او بسنجیم بحارقت هر چه از خوشی و ناخوشی بما دست می دهد، به آسانی پی می بریم.

دکتر کارل می گوید : امروز نیز مانند همه اعصار در همه کشورها مردان و زنانی وجود دارند که حیات در نظرشان، پربارترین مواهب نیست آنان تشنه جهان وارستگی و عشقند و می خواهند به خدا می رسند.

کنت دونوئی می گوید : بعضی از مذهبا که طبعاً اخلاقی هستند می گویند که چون مشکل اساسی اطاعت از قوانینی اخلاقی است پس اگر عملاً بتوانیم این قواعد را بکار ببندیم به مذهب محتاج نخواهیم بود این روش نشانه نداشتن پسیکولوژی است کسانیکه به پروردگار جهان ایمان واقعی دارند همه جا و در کلیه احوال وظایف خود را عمل می کنند.

در کشورهای پیشرفته امروز مسئله جوانان در ردیف یکی از بزرگترین مشکلات اجتماعی قرار گرفته و افکار دانشمندان را به خود معطوف داشته است به موجب آمارهای دقیق تعداد جرائمک و جنایات جوانان هر سال بیش از سال قبل است. نسل جوانان بر اثر بی ایمانی به دوره عصیان گرائیده اند ئ قرآن شریف فرموده است :

من اعرض عن ذکری فان له معشر منکا

کسیکه از یاد خداوند روی گردان شود و فطرت ایمان را در ضمیر خود سرکوب نماید زندگیش هموراه توأم با تنگی و مضیقه خواهد بود. (فلسفی، 1360).

موضوع جالبی که تازگی انتشار یافته و از جهتی مورد تأسف همگان قرار گرفته است اعتراف گروه کارشناسان تربیت و تعلیم دینی را موجب شده است مدتها قبل پرسش نامه هایی از تهران به تمام شهرستانها ارسال شده و از نحوه کار تعلمیات دینی و نظرات گوناگون مربیان و معلمان پرسش شده و کارشناسان متخصص پس از مطالعات شبانه روزی به این واقعیت تلخ واقف شدند که برنامه های دینی مذهبی دچار شکست شده و هیچ پیشرفتی نداشت است و نشان می دهد که تربیتهای دینی در اجتماع چندان مؤثر نمی باشد و عده ای از افراد اجتماع به علت ابهامات مذهبی به مسائل دینی با دیه شک و تردید می نگرند و برای از بین بردن این شک و تردیدها باید در درجه اول سعی کرد واقعیات اسلام را که در لا به لای کتب اسلامی مستور مانده و به علت مقتعانی زمان و تفکرات شخصی دچار غبار زدگی شده است. تشخیص داد و این خود مرحله بس دشواری است پس باید غذای روحی بنا به مقتضیات عصر به بهترین وجهی در اختیار مردم قرار داده شود و دیگر نمی توان با سبکهای ساده و خشک گذشته مردم را به شاهراه دینی دعوت کرد. (مطهری، 79)

و به راستی پیروزی خداشناسی نه تنها به معنای ویرانی فرهنگ ویرانی فرهنگ بلکه وخیمتر از آن به معنای نابودی هر گونه امیدی به آینده بهتر است. (ماکس پلانک)

تعریف سلامت روانی

کارشناسان سازمان بهداشت جهانی، سلامت فکر و روان را این طور تعریف می کنند :

سلامت فکر عبارت است از قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی بطور منطقی، عادله و ماسب، لونسیون و همکارانش در (1962) سلامت روانی را این طور تهریف کرده اند. سلامت روانی عبارت است از اینکه فرد چه احساسی نسبت به خود، دنیای اطراف محل زندگی، اطرافیان مخصوصاً با توجه به مسئولیتی که در مقابل دیگران دارد. چگونگی سازش وی یا درآمدخود و شناخت موقعیت مکانی و زمانی خویش.کارل منجر[1] می گوید : سلامت روانی عبارت است از سازش فرد با جهان اطرافش با حداکثر امکان بطوری که باعث شادی و برداشت مفید و مؤثر بطور کامل شود. طبق تعریف واستون رفتار عادی نمودار شخصیت انسانی سالم است که موحب سازگاری او با محیط و در نتیجه رفع نیازهای اصلی او می شود. تعریف گنیزبرگ[2] در مورد بهداشت روانی عبارت است از تسلط و مهارت در ارتباط صحیح در سر فشای زندگی : عشق کار و تفریح این شخص و همکارانش برای توضیح بیشتر می گویند : استمرار یافتن و ادامه کار داشتن خانواده ایجاد و محیط خانوادگی خرسند، فرار از مسائلی که با قانون درگیری دارد، لذت برای زندگی و استفاده صحیح از فرصتها ملاک تعادل و سلامت روان است. (میلانی فر، 1372)

سلامت روانی چیست؟

ارائه تعریف جامع از سلامت روانی و مشخص کردن الگویی برای آن از طریق تجربی چنان غامض و پیچیده است که باعث گشته برخی از روان شناسان پی به عدم وجود سلامت روانی و الگویی سالم روانی شوند. روانکاوان از جمله روان شناسان هستند که معتقدند هر فردی، درچه و میزانی از بیماران روانی را با خود دارد. یعنی از دیدگاه آنان سالم به معنای مطلق کلمه وجود ندارد.

این تعبیر به یان معنی نیست که انسان را محصول محیط بدانیم : اولاً محیطی سالم به عنوان الگو نداشته باشیم و ثانیاً هر فرد را به میزان واحد خاصی دور از ملاکهای اجتماعی ببینیم، می تواند معنی داشته بشاد ولی وقتی برای سلامت اناسن الگویی خارج از اجتماع بیابیم و هم چنین او را تنها محصول اجتماع خود نپنداریم بلکه برای او اصولی غریزی و طبیعی در نظر بگیریم و رشد شخصیت وی را براساس این اصول تعیین و تعریف نمائیم در این صورت سلامت روانی معنی داشته و الگوی انسان سالم نیز وجود خواهد داشت. (احمدی، 1371)

هدف بهداشت روانی

وظیفه و هدف اصلی بهداشت روانی تأمین سلامت فکر و روان افراد جامعه است برای رسیدن به این هدف، احتیاج به نیروی انسانی فعال و کاردان و همکاری سازمانهیا دولتی، برنامه ریز و بودجه برای ایجاد گسترش سازمانهای روان درمانی و بالاخره آموزش بهداشت همگانی در سطح جامعه داریم.

بطور خلاصه و فهرست وار، بهداشت روانی دارای 4 هدف اصلی است :

1 ) خدماتی : جهات سلامت فکر و روان افراد جامعه، پیشگیری از ابتلاء به بیماریهای روانی، بیماریابی درمان سریف و پی گیری بیماران مبتلا به اختلالات عصبی روانی به وطر سرپائی و پایبندی کمک های مشورتی به افرادی که دچار مشکلات روانی اجتماعی خانوادگی شده اند؛

2 ) آموزش : آموزش بهداشت روانی همگانی و آشنا ساختن مردم جهت همکاری و استفاده از سرویس های موجود در صورت مواجهه با مشکلات روانی؛

3 ) پژوهش : تحقیق درباره علل نحوه شروع پیشگیری و درمان بیماری های روانی عقب ماندگی ذهن،اعتیاد و انحرافات مانند پژوهش در مدارس، دانشگاه ها، سازمانهای پلیسی، سربازخانه ها و کارخانجات مراکز کاریابی درمانگاه های عمومی بهداشت و تنظیم خانواده، مادر و نظایر آن؛

4 ) برنامه ریزی بهداشتی : درباره ایجاد گسترش مراکز جامع و منطقه ای، مراکز بهداشت، مراکز کودکان استثنایی و مراکز مسمومین و مصدومین، مراکز آموزشی جهت بالا بردن کیفیت امور بهداشتی، درمانی و سطح آگاهی مردم به وسیله رسانه های گروهی و آشنا ساختن این مراکز به مسائل موجود و ایجاد هماهنگی بین برنامه های خدماتی، آموزشی و پژوهشی. (میلانی فر، 1373)

ابعاد فعالیتهای بهداشت روانی :

1 ) پیشگیری : هدف اصلی در این مرحله کلیه فعالیتهای استکه از پیدایش یا افزایش مشکلات روحی و اختلافات روانی جلوگیری می کند؛

2 ) درمان : در درمان، علاوه بر شناسایی عوامل به وجود آورنده اختلافات فراوانی اعم از جسمی و یا روانی باید به حذف یا کاهش تأثیر این عوامل تا حد ممکن اقدام شود. ضمناً چون فرد کمبتبلا به اختلال روانی حتی بعد از درمان و بهبودی از سازمان روانی شخصیتی بی ثبات و آسیب پذیری برخوردار است باید مراقب بود که حتی الامکان عوامل مخل و مزاحم در محیط تعلیل یابد تا سلامت روانی او حفظ شود و از بازگشت احتمالی بیماری، جلوگیری به عمل آید؛

3 ) بازتوانی : هدف اصلی از فعالیتهای بازتوانی، این است که به موازات درمان اختلالات روانی باید توانایی های از دست رفته فرد به وی بازگردانده شوند تا بتوانند به گونه ای مفیدی به زندگی خانوادگی و اجتماعی و محیط شغلی خود باز گردد.

عوامل مؤثر در تأمین بهداشت روانی

انسان برای حفظ و تأمین سلامت روانی، از جهات مختلف روانی دقیقاً باید تحت کنترل و مراقبت خود و دیگران قرار گیرد. این واقعیتها عمدتاً از طریق عوامل زیر انجام می گیرد :

1 ) خانواده 2 ) عوامل اجتماعی و فرهنگی 3 ) خود (احمدی، 1373)

انگیزه دینداری یک انگیزه روانی است که ریشه در فطرت و سرشت انسان دارد. زیرا انسان در اعماق وجود خود انگیزه ای را احساس می کند که او را به تحقیق و تفکر درباره ی آفریدگار خویش و جهان هستی چاره جویی از او پناه بردن به او را می دارد و به هنگام فشار مشکلات و گرفتاری های زندگی از او کمک می خواهند اصولاً انسان امنیت و آرامش خویش را در حمایت و سرپرستی خداوند از خود می یابد.

اگر به رفتار انسان در همه ادوار تاریخ و در جوامع گوناگون بشری بنگریم این موضوع را بطور آشکار درخواهیم یافت هر چند تصور انسانها در جوامع گوناگون و در طول قرنهای تکامل فرهنگی تفاوتهایی با هم دارد، اما تمام این تفاوتهایی که در تصور اسنان از ذات خداوند و روش عبادت او مشاهده می شود تنها تفاوت و در روش و تعبیر و تبیین همان انگیزه فطری دینداری است که همان انگیزه فطری دینداری است که در اعماق نفس بشر وجود دارد. انسان نیاز به چیزی دارد که این استعداد فطری را در او بیدذار کند و غبار فراموشی از چهره اش بزداید و آن را در اعماق ناخودآگاهش برانگیزاند تا بطور واضح و آشکار ادراک و احساس می شود و این امر از طریق سازگاری انسان با هستی و نگرش او به شگفتیهایی که خدا در وجود خود وی و سایر مخلوقات و کل آفرینده است صورت می گیرد از جمله عواملی کهع به بیداری و فعال شدن انگیزه دینداری در انسان کمک می کند وجود خطرهایی است که در برخی اوقات زندگی، او را تهدید می کند و تمام راه هاینجات را در برابرش می بندد بطوری که هیچ گریز گاهی بجز پناه بردن بخدا ندارد. در اینجاست که انسان با همان انگیزه فطری بسوی خدا شکیده می شود و از او برای برطرف کردن خطر، کمک و یاری می جوید. (نجاتی، 1372)

از جمله عواملی که به بیداری و فعال شدن انگیزه ها کمک می کند انگیزه های نامطلوب و یا نگران کننده است که در خود احساس می کند می کوشد آنها را از حوزه شعور و احساس خود دور سازد و این در نهایت، منجر به نابودی و بایگانی آنها در ضمیر ناخودآگاه انسان می شود. اما بسیار اتفاق می افتد که انسان همین تمایلات و انگیزه ها را بطور ناخودآگاه و در شکل لغزشهای زبانی و اشتباهات کلامی آشکار می سازد. قرآن به برخی از انگیزه های ناخودآگاه که در درون انسان وجود دارند و او می کوشد آنها را کتمان و پنهان کند اما به هر حال از طریف لغزشهای زبانی آنها رات بروز می دهد.

شواهد نشان می دهد که بشر اولیه فرقی میان بیماری جسمی و روانی قائل نبوده است. تقریباً تمام قبایل ابتدایی عوامل ماوراءالطبیعه را بوجود آوردند، حیوانات، اشیاء و انسان می دانستند و اغتقاد داشتند که سرنوشت همه چیز از جمله زندگی بشری و نیز اعمل عادی و غیر عادی او را ارواح تعیین می کند. افسانه ها و اساطیر کهن مانند یونان، روم، مصر، چین و ایران بیانگر این واقعیت است که در این جوامع، در مورد چگونگی ایجاد بیماری های روانی و طرز فکری خدا فی و ماوراء الطبیعه وجود داشته است که هنوز در بعضی از جوامع عقب مانده این نوع توجیهات کاملاً مطرح است. (شاملو، 1375)

به عنوان مثال در دوران اولیه فرهنگ یونان، علاوه بر برداشتهایی از قبیل، دو جریان دیگر وجود داشت یکی روشی بود آمیخته از رسوم و آداب و عقاید مذهبی و تدابیر پزشکی که کشیشان آن زمان جهت مداوای بیماران روانی استفاده می کردند در این روش بیمار را به معبد می بردند و بوسیله مراسم مذهبی دعا و تعبیر خوابهای او و دادن داروهای گیاهی معالجه می کردند در این دوره یکی از اولین نشانه های استفاده از خواب برای درمان بیماران روانی در تاریخ بشر مشاهده می گردد. جریان دیگری در این برهه از فرهنگ یونان وجود داشت این بود که فیلسوفان اولیه یونانی بحث درباره (روان) بشر را صرافاً در قلمرو فلسفه می دانستند و به پزشکان حق مداخله در این راه نمی دادند زیرا از نظر آنها، بیماران روانی افرادی با تفکرات غیر منطقی بودند و چون فیلسوفان قدرت تفکر منطقی داشتند لذا فقط آنها می توانستنند طرز فکر بیماران را تصحیح کنند. (شاملو،1375)

نزدیک به هزار سال نظریه جن زدگی بسط و گسترش یافت بعضی از علائم جسمی ناراحتی های روانی، مانند بی حسی نقاطی از بدن که امروز از علائم مسیری شناخته می شود آن زمان نشانه مسلم جن زدگی روح محسوب می شد. در اواخر قرون وسطی که دوره تفتیش عقاید نامیده می شد عده ای مأمور یافتن افراد جن زده بوند آنها در تحرک نقاط مختلف بدن با .سایل نوک تیز فلزی تخصص داشتند و بدین وسیله نواحی غیر حساس بدن بیماری یعنی محل سکونت جن ها را شناسایی می کردند.

اگر بیمار دچار غش می شده با صدای بلند آیاتی از انجیل را در گوش او می خواندند تا شیطان بترسد و از روح او خارج شود.

اگر این روش مؤثر مواقع شد، دلیل بر عظمت روح بیمار بود و اگر نمی شد بیماری او جسمانی بحساب می آمده چون بیماران روان تنی ترس زیادی در دیگران ایجاد می کردند اغلب خانواده و جامعه مطرود بودند و ناچار در کوه و دشت آواره می شدند و در نتیجه هر روز از حالات انسانی دورتر به ارواح پلیدی که عامه به آن اعتقاد داشتند شباهت بیشتری پیدا می کردند. (شاملو 1375).

اگر چه اعدام، سوزاندن، سنگبار کردن جادوگران و جن زده ها تا اوخر قرن هجدهم در اروپا ادامه و متداول لکن از اوائل قرن شانزدهم که آغاز دوره رنسانی یا احیای دانش است. نهضت علمی مخالف این جریان فراضی آغاز شد. افرادی مانند مونتن[3] و ایوز[4] و فروید[5] بوجود ضمیر ناخودآگاه پی بردند کوشیدند تا به جامعه خود بهمانند که بیماران جسمی باید بطور انفرادی و با روشهای پزشکی و انسانی مداوا شوند. در اروپا، پزشکی بنام وی یر که در قرن شانزدهم می ریست اولین طبیبی بود که توجه و علاقه خود را طرف مطالعه درباره بیماران روانی کرد. او اعتقاد داشت که این افراد مشهور به جادوگر جن زده بیمارانی با علل طبیعی هستند، مثلاً پدیده هایی مانند بی حسی پوستی صرفاً ناشی از تلقین پذیری است، نه جن زدگی، در حقیقت در اواخر قرن هفدهم در اروپا، جن زدگی و جادوگری و پدیده هایی مانند آن، به مرور اهمیت خود را از دست داد در اوسط قرن هجدهم عقاید علمی، انسانی و پزشکی جای این مفاهیم را گرفت (شاملو، 1375)

نقش مذهب در سلامت روان

در زمینه تأثیر مثبت روانی ارتباط با پروردگار چه بصورت فردی و چه در مراسم جهت هنگام روبرو شدن با سختیها در گنجینه ذخایر اسلامی و شواهد بسیاری موجود است تحقیقات جدیدی که همگام با یافته های نوین پزشکی در داخل کشور انجلم شده باشد محدود است. مروری بر پژوهش های انجام شده نشانگر نمونه هایی از تأثیر ایمان و اعتقاد مذهبی بر درمان بیماریهاست.

پژوهشها نشان می دهد که ایمان مذهبی در ارتباط مستقیم با بهداشت روانی قرار داشته مکانیسم های سازگاری[6] را افزایش می دهد. یهودی ناراحتی های ناشی از رویدادهای ضربه ای[7] را تسریع می نماید پژوهش های مربوط به اثر بخش باورهای مذهب در مبتلایان به اختلالات روانپزشکی نیز بسیار زیاد است به ویژه درمان و بهبود نشانه های مبتلایان و اختلالات روان پزشکی نیز بسیار زیاد است به ویژه درمان و بهبود نشانه های مبتلایان و اختلالات اضطرابی و افسردگی[8] هم چنین سوگ ناشی از فقدان و از دست دادن عزیزان اختلالات روان تنی[9]، اختلالات شخصیتی و اختلالات روانی و جنسی[10] با استفادده از درمانهای مذهبی به نحو بارزی مؤثر شناخته شده است.

پژوهشها نشان می دهد که افزودن بر اثرات مثبت ایمان به خداوند و باور به قدرت ایمان به خداوند و باور به قدرت او در درمان بیماری های جسمی و روانی، تأثیر مراسم ویژه در درمانهای مذهبی دارای اهمیت است در این گونه مراسم که شفای ایمانی خوانده می شود استفاده از روش درمانهای مذهب در جوامع دارای مذهبهای الهی به ویژه در کلیسا انجام می گیرد. ابتدا دعا و خواندن بخشهایی از کتاب مقدس در فضای روحانی صورت گرفته و رهبر درمانگر را ایفا می کند. بیماران که در جمع حضور دارند و توسط پزشکانمختلف جواب شده اند و یا درمانهای پزشکی پاسخ مطلوب نداده اند خداوند را می خوانند. و با ندای درمانگر مذهبی که خداوند قادر مطلق شفا دهده بیماری ها و قدرتش ماوراء جهان مادی است یک دل و یک صدا می شوند در این حالتها بر تقویت ایمان و باور بیشتر به شفای مذهبی است به کاهش نشانه های بیماری.

دیل کارنگی بیان می دارد که برق، آب و غذا در فراهم ساختن یک زندگی بهتر، کاملتر و راحت تر به من کمک می کند.

ولی فایده دین به مراتب از همه اینها برای من بیشتر است. دین به من امید و شهامت می بخشد و هیجان و اضطراب و ترس و نگرانی را از من دور می سازد و برای زندگی من سیر و هدفی تعیین می کند و سلامت فراوان به من ارزانی می دارد.

بشر از دیرباز کوشیده است به مدد نیروهای طبیعی بر مسائل و دشواریهای خویش غلبه یابد هر چند که در این امر در خلال دستخوش انحرافات فراوانی شده، ولی با ظهور مذهب آسمانی بخصوص اسلام زمینه و شرایط بهتری برای رسیدن به وضع مطلوب تر فراهم آمد اسلام علاوه بر اینکه منشأ خدمات بسیار ارزنده ای در زمینه های گوناگون بشر شده رهنمودهای لازم برای رسیدن به آرامش روح و روان را ینز ارائه کرده است. قرآن، کتاب اسرار خداوندی، بسیاری از ابعاد گوناگون ماهیت، پیچیده بشر را قبل از اینکه مکاتب روان شناسی قرن بیستم بخواهند .درباره آدمی اظهار نظر کنند.

روشن ساخته و حتی راهبردهای پیشگیرانه درمانی را نیز ارائه داده است بطور کلی اسلام بر مسائلی که تأکید ورزیده که بسیاری علوم رفتاری در نتیجه تحقیقات و آزمایشهای مستنر بدن رسیده اند. (آل یاسین سید علی 1373، ص 39).

با وجود بسیاری از گرفتاریها و رنجوریهای روانی و مشکلات زندگی انسان با توسل استمداد از درگاه خدا تسکین می یابد.

و این امر بخصوص در کشوری مثل ایران که مردم آن با داشتن سنن مذهب اصیل معروف هستند بیشتر صادق است. (آل یاسین، 1373).

آرامش زندگی جز در سایه ایمان میسر نیست. کلید نجات از رنج روانی و اضطراب ایمان است بد ایمانی و عدم توکل به خداوند و زیر بنای استرس ها و فشارهای روانی و روحی است. بد ایمانی موجب پریشانی روح موجب بیماری های تن و بیماری سبب بدرفتاری است. (مدرس، 1368).

بطور واقعی احساس مذهب قادر است تمام جنبه ها و بخش های زندگی و تجربه انسانی را هدف بخشیده و یکپارچه نماید، زیرا مطابق نظریه آلپرت (1985) احساس مذهب نسبت به تمام حقایق و نسبت به تمام ارزشها فرد را آگاه و پذیرا قرار می دهد و نوعی داشتن راهنما برای تمامی ابعاد زندگی در قالب نظر و عمل است. مذهب از طرف تیلیچ به عنوان یکپارچه شده آرمانی پیشنهاد شده است چرا که کار کردن آن، تمام جنبه های زندگی فرد را در بر می گیرد.

در همین راستا یکی از راه هایی که بشر می تواند به کمک آن از ابتلاء به بیماری های روانی جلوگیری کند نیایش و نیاز به درگاه الهی است. به تازگی در میان روان شناسان گرایش هایی پیدا شده است که طرفدار توجه بیشتر برای سلامت روانی و درمانی بیماری های روانی است. آنها معتقدند در ایمان به خدا نیروی خارق العاده وجود دارد که نوعی قدرت معنوی به انسان متدین می بخشد و در تحمل سختیهای زندگی او را کمک می کند /و از نگرانی و اضطراب که بسیاری از مردم ما در معرض ابتلاء آن هستند دور می سازد، قرنی که توجه فراوان به زندگی مادی بر آن سیطره دارد و رقابت شدیدی برای بدست آوردن مادیان بر مردم حکومت می کند در صورتی که نیاز به غذای روحی دارد و در همین زمان بسیار مهمتر است. (نجاتی، 1372)

اگر چه انسانهایی هستند که خویش را معتقد و مومن به مسائل دینی و مذهب می دانند و شاید کمتر کسی خواهان آن باشد که بر چسب دینی بر او خورد مع هذا اگر رفتار ما و اعمال انسانها را به دقت مشاهده کنیم خواهیم دید که عده ای از آنان جزء ایمان زبانی از چیز دیگری در این زمینه برخوردار نیستند و همین ضعف و نقص بزرگ و عدم توجه کافی و وافی به این مسئله حیاتی انسان قدرتمند ظاهری را در درون به خواری و ضلالت می کشاند در این امر زمینه ساز مصائب و گرفتاری های روحی و روانی می شود. (آل یاسین، 1373).

مذهب (Religio) قدرت تحمل آلام، رنجها، صدمات را می افزاید و بدین ترتیب به حفظ و سلامت تن کمک می کند و از پیدایش بیماری های جسمی و روانی جلوگیری می کند. (حکمت وسعید) (1370)

امروز جدیدترینعلم یعنی روان پزشکی همان چیزی را تعلیم می دهد که پیامبران تعلیم می دادند چرا؟

به علت اینکه پزشکان روان شناسی دریافته اند که دعا و نماز و داشتن یک ایمان محکم به دین، نگرانی تشویق، هیجان و ترس را بر طرف می سازد. امروز حتی پزشکان روانشناسی نیز، مبلغان دین شده اند آنان ما را از آن جهت به دینداری تشویق می کنند که از آتش جهن در آن رهای یابیم، بلکه برای نجات از آتش جهنم زخم معده انژین و پواترین، اختلال عصبی و جنون است که گرویدن به دین را توصیه می کند. (حجتی، 1363)

در چنین عصری که به تبعیر اریک. فرام : مغز او از هم پاشیدن عواطف و احساسات انسانی زمینه ساز ظهور و بروز انواع استرسها و ناآرامی های روانی گشته است و به یاد آوریم تعبیر زیبایی دیل دورانت را که «ما فقط قطعاتی از انسان هستیم نه بیش» «تجزیه و تحلیل به سرعت جلو می رود اما ترکیب لنگان و وامانده است و هر کس سهم خود را می شناسد اما از معنی آن در تمام بازی بی خبر است.»

در جهان بینی مذهبی تمامی خصوصیات و زمینه های سلامت روانی انسان کتأمین می شود زیرا :

1 ) به حیات و زندگی معنی می بخشد؛

2 ) بر احساس پوچی و بیهودگی غلبه می کند؛

3 ) به هدف اجتماعی و انسانی تقدس می دهد؛

4 ) از ناحیه عقل و منطق حمایت می شود؛

5 ) توکل و تکیه بر قدرت لایزال الهی دارد و به مدد همین قدرت به انسانی قدرت تسلط بر خویش می بخشد؛

دورکیسم[11] جامعه شناسی فرانسوی در پژوهشهای خود و در زمینه خودکشی به این نتیجه رسید که جوامعی که مبادی دین استوار است و مردم روحیه مذهبی و عرفانی دارند، تعداد خود کشی به مراتب کمتر از جوامعی است که افراد آن چندان پایبند مذهب نیستند.

روی[12] پیترسون[13] (1985) در مقاله پژوهش ارزشمند خود با عنوان جایگاه ایمان مذهبی در بهداشت روانی نتیج می گیرند که ایمان به خدا و باور مذهبی در دوره های دشوار و تحمل ن