مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

جایگاه آموزش ضمن خدمت فرهنگیان در آموزش و پرورش

 

مقدمه

آموزش ضمن خدمت سنتي و لزوم تجديد ساختار آموزشي كاركنان امري است كه عموماً با انقلاب صنعتي پا گرفت و پس از آن توسعه يافت.

مرتبه اصلي توجه به آموزش نيروي انساني از زمان موج پيشرفت هاي عظيم قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم شكل گرفت. اگرچه ريشه آن در دهه ها و قرون قبل يافت مي شود.

بررسي سير تحول سازمان ها در ممالك توسعه يافته نيز بر اين ادعا صحه مي گذارد كه رمز موفقيت اين سازمان ها، توجه ويژه به تحصيلات، بازآموزي و آموزش هاي تخصصي دومين اولویت بوده است.

بنابراين آموزش ضمن خدمت در قرن بيستم در بسياري از ممالك توسعه يافته شكل گرفته در نيمه دوم نهادينه گرديد.

 

آموزش ضمن خدمت در کشورهای مختلف

آموزش ضمن خدمت كشور سوئد: كليه دوره هاي آموزش ضمن خدمت براي تقويت دست يابي به اهداف ملي و توسعه فعاليت هاي آموزش مدارس دشوار است. در اواخر قرن ۱۹ به عنوان ابزاري جهت قانون مند كردن دروس و ساختار آموزشي طراحي كرده است.

از سال ۱۹۹۱ شهرداري ها به عنوان كارفرمايان معلمين كشور از اختيارات تام برخوردار گرديدند و طبق قوانين آموزشي كشور ملزم به تضمين برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت ويژه كادر آموزشي كشور مي باشند.

دولت با اختصاص بودجه اي به آژانس ملي آموزش به هدايت اين گونه فعاليت ها مبادرت مي نمايد.

شهرداري ها نيز از بودجه هاي خاصي جهت توسعه توانايي هاي كادر آموزشي برخوردار مي باشد.

بين سال هاي ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲ بالغ بر ۷۰ هزار معلم (نيمي از كليه معلمان دوره هاي مختلف آموزشي) به استفاده از كامپيوتر به عنوان ابزار حرفه اي آموزشي مبادرت نمود.

در كشور انگلستان آموزش ضمن خدمت به طور جدي در اواسط قرن بيستم مورد توجه قرار گرفت اما قبل از آن و در قرن نوزدهم تشكيلاتي تحت عنوان « معلمين سازمان يافته » به وجود آمد. ( كريم زاده، ۱۳۷۲)

در سال ۱۹۹۴ براي اولين بار آموزش ضمن خدمت كاركنان به طور سازمان يافته در اين كشور مورد توجه قرار گرفت .

در كشور فرانسه، آموزش ضمن خدمت كاركنان در سال ۱۹۴۶ مورد توجه قرار گرفت . در اين سال مؤسسه اي تحت عنوان « مؤسسه امور اداري » تشكيل شد. هدف اساسي اين مؤسسه، بهبود بخشيدن به خدمات دولتي و اصلاح كيفي آن بود.

در كشور ايالات متحده آمريكا، آموزش ضمن خدمت كاركنان از سال ۱۹۴۹ مورد توجه ويژه قرار گرفت. خصوصيات در نيمه دوم قرن بيستم از توسعه روزافزوني برخوردار گرديد. و به اين اعتبار در آموزش و پرورش در دهه ي ۱۹۶۰ بخش عظيمي از نيروي انساني تحت پوشش آموزش هاي ضمن خدمت قرار گرفتند. به همین سان در بسياري ديگر از كشورهاي اروپايي و آسيايي، آموزش ضمن خدمت از دهة ۱۹۶۰ توسعه و گسترش يافت.

در چين آموزش ضمن تاريخ طولاني دارد. آموزش هاي مالي ضمن خدمت در چين از سال ۱۹۷۹ كه كميسيون اقتصادي دولت، مركز آموزش ملي پكن را تشكيل داد، شروع گرديد. اين آموزش ها به منظور ارائه خدمات آموزشي به كاركنان مالي دولت انجام مي گرفت.

 

آموزش ضمن خدمت در ایران

در كشور ايران نيز همانند بسياري از ممالك ، آموزش ضمن خدمت به صورت استاد – شاگردي از گذشته وجود داشته است ولي آموزش ضمن خدمت نيروي انساني به شيوه نوين و به صورت مؤسسه اي تا اواسط دهه ۱۳۱۰ مطرح نبوده است.

بر اساس اطلاعات موجود در سال ۱۳۱۴ در راه آهن مركزي تحت عنوان هنرستان فني راه آهن تاسيسات شد. سپس در سال ۱۳۱۸ آموزشگاهي در وزارت پست و تلگراف و تلفن آغاز به كار كرد. در سال ۱۳۲۷ برنامه هاي آموزشي كاركنان جزء طرحهاي دولت قرار گرفت و دوره هاي آموزشي چندي به اجرا درآمد.

وزارتخانه هاي مختلف با توجه به نيازهاي خود اقدام به اجراي دوره هاي آموزشي كاركنان در بخش دولت، قانون استخدام كشوري در سال ۱۳۴۵ وزارتخانه ها و مؤسسات دولتي را مكلف نمود تا با رعايت مقررات مذكور، ادامه و اجراي برنامه هاي آموزشي و يا كارآموزي مستخدمين خود را به تصويب سازمان امور اداري و استخدامي برسانند .

هر وزارتخانه، مؤسسات دولت يا خصوصي بايستي نيروي مورد نياز دستگاه و سازمان خود را تربيت و آموزش دهد. غالباً تحصيلات افرادي كه متقاضي استخدام می باشند كاملاً با نيازهاي سازمان هاي استخدام كننده هماهنگي ندارد و هر سازماني بايستي نيروي كار مورد نياز خود را آماده نمايد. سازمان هاي دولتي در كشور ما جزو عمده مؤسسات استخدام كننده مي باشند و بايستي پيشرو آموزش هاي ضمن خدمت باشند. بسياري از علوم اداري و فني، مديريت و بازرگاني را مي توان توسط برنامه هاي آموزشي مدون به كاركنان استخدام شده ارائه داد و از آنان يك نيروي انساني قابل و با كفايتي به وجود آورد. با آموزش ضمن خدمت تمام سازمان ها مي بايست نيروي مورد نياز خود را براي مشاغل گوناگون و به نحو احسن تربيت نمايند .

 

فواید آموزش ضمن خدمت فرهنگیان

تأثير آموزش ضمن خدمت براي سازمان:

–به سودآوري منجر شود يا دست كم نگرش هاي مثبت تري را در مورد سودآور پديد مي آورد.

–دانش و مهارت هاي شغلي را در تمام رده هاي سازماني بهبود مي بخشد.

–كاهش نياز به نظارت نزديك بر كاركنان

–كاهش سوانح كار

–روحيه كاركنان را بهبود مي بخشد

–به افراد كمك مي كند تا هدف هاي سازماني را بشناسد

–به ايجاد تصوير ذهني بهتري از سازمان كمك مي كند.

–صداقت و بي پردگي و اعتماد را تقويت مي كند.

–باعث ايجاد تفويض اختيار مي گردد .

–بالندگي سازماني را گسترش مي دهد

–از كارآموزان مي آموزد (بازخورد مي گيرد).

–تهيه دستورالعمل هاي شغلي را ميسر مي كند.

–براي درك و اجراي سياست هاي سازمان اطلاعات فراهم مي كند.

–براي نيازهاي آتي در همة زمينه هاي سازمان اطلاعات فراهم مي كند.

–موجب مي شود سازمان به تصميم گيري و مشكل گشايي اثربخش تير دست يابد.

 

 

تأثير آموزش ضمن خدمت براي افرادي كه در نهايت به سازمان باز مي گردند:

–به فرد كمك مي كند تا تصميمات بهتر بگيرد و مشكلات را به گونه اي اثربخش تر حل كند.

–از طريق آموزش و بالندگي، متغيرهاي انگيزشي مقبول بودن، پيشرفت، رشد و مسئوليت در فرد ريشه مي گيرند و به عمل درمي آيند.

–خودپروري و اعتماد به نفس را ترغيب و دستيابي به آن را ممكن مي كند.

–براي بهسازي دانش رهبري، مهارت هاي ايجاد ارتباط و تغيير نگرش ها اطلاعات فراهم مي كند.

–رضايت شغلي و مقبوليت شغلي را افزايش مي دهد.

–نيازهاي شخصي كارآموز و مربي را تأمين مي كند.

–فرد را با ابعاد، پيچيدگي ها و ويژگي هاي شغلي و سازماني خويش آشنا مي سازد.

 

 

تأثير آموزش ضمن خدمت براي مديريت منابع انساني، روابط انساني و روابط بين گروهي و سياست هاي سازمان:

–ارتباط بين گروه ها و افراد را بهبود مي بخشد.

–توجيه و آماده سازي كاركنان جديد و آنهايي را كه از طريق انتقال به مشاغل جديد گماشته مي شوند ساده مي كند.

–اطلاعاتي را براي اجراي قوانين استخدامي و ايجاد فرصتهاي استخدامي برابر فراهم مي كند و اطلاعاتي را در زمينه قوانين دولتي و سياست هاي اداري فراهم مي كند.

–مهارت بين افراد را بهبود مي بخشد.

–اجراي سياست ها و مقررات سازماني را ساده مي كند.

–روحيه گروهي را بهبود مي بخشد.

–همبستگي گروهي را بوجود مي آورد.

–جو مناسبي را براي يادگيري، رشد و هماهنگي به وجود مي آورد.

–سازمان را به محل مناسبي براي كار و زندگي تبديل مي كند.

 

 

پس تا اینجا می توان نتیجه گرفت که وظیفه ی هردستگاه دولتی بالاخص سازمانی مانند آموزش و پرورش، آموزش رایگان نیروهای خود در جهت ارتقاء سطح علمی و مهارتی است ولی متاسفانه در طی سه سال اخیر، بعضا خود وزارتخانه و یا ادارات کل و یا موسسات دیگر از جمعیت بالای فرهنگیان سوء استفاده نموده و با پیش بینی دوره های ضمن خدمت که در اصل اهداف مادی آن مدنظر است هر ساله به صورت اینترنتی یک یا دو آزمون جهت امتیاز ضمن خدمت فرهنگیان برگزار می گردد.

جدا از عواملی همچون کیفیت و زیر ساخت بسیار بد اینترنت ، سرعت بسیار پایین و مشکلات برگزاری آزمون های اینترنتی آن هم به صورت همزمان، شاهد بنا نهاده شدن رسم بسیار زشتی هستیم و آن اخذ وجه، آن هم وجوه بسیار بالا از ضعیف ترین قشر کارمند جامعه به ازای یک آزمون بسیار کم هزینه و از نظر اجرای بسیار سطح پایین هستیم ؛ درحالی که دریافت هرگونه وجهی دررابطه بادوره های ضمن خدمت فرهنگیان کاملا غیرقانونی است و باید طریقی اندیشید که بعضی دستگاه ها از قاطبه جمعیت فرهنگیان در جهت اهداف سوء مادی خودشان استفاده استثماری نکنند .

 

ضرورت آموزش ضمن خدمت به فرهنگیان

12میلیون و 300 هزار دانش‌آموز در کنار بیش از یک میلیون فرهنگی، وزارت آموزش و پرورش را به بزرگ‌ترین دستگاه اجرایی کشور تبدیل کرده است. در واقع از جمعیت 76 میلیون نفری کشور بیش از 12 میلیون نفر دانش‌آموزند، چند میلیون نفر خانواده دانش‌آموز و یک میلیون نفر نیز مسئول آموزش دانش‌آموزان. همین است که آموزش‌های ضمن‌خدمت فرهنگیان موضوع مهمی است و ساده گذشتن از کنار آن، اتفاقی بد.

در سال‌های گذشته هر فرهنگی در ازای گذراندن 176 ساعت آموزش در طول سال، به عنوان پاداش یک ماه حقوق دریافت می‌کرد و این پاداش نقدی انگیزه‌ای برای شرکت معلمان در دوره‌های آموزشی ضمن‌خدمت بود. اما چند سالی است که این روال تغییر کرده و امتیاز جای پاداش نقدی را گرفته است که باز هم معلمان برای بالا بردن امتیاز خود و برخوردار شدن از برخی تسهیلات مثلا قرار گرفتن در زمره معلمان نمونه یا آسان شدن نقل و انتقال‌های خود در این کلاس‌ها شرکت می‌کنند.

در این میان عده‌ای نیز هستند که برای آموختن در این کلاس‌ها ثبت‌نام می‌کنند که تعداد این افراد به مراتب کمتر از گروه دیگر است؛ اما انگیزه معلم برای شرکت در کلاس‌های ضمن خدمت هر چه هست، مهم شرکت او در این کلاس‌ها و قرار گرفتنش در خدمت نظام آموزشی است؛ یعنی او خود را به وزارتخانه عرضه کرده و این آموزش و پرورش است که باید حضور آنها بهترین بهره را ببرد.

اما ایرادهایی که معلمان بر این سیستم وارد می‌کنند، مانعی جدی است که اگر از سر راه برداشته نشود سرانجام با فرهنگیانی مواجه خواهیم بود که اگر خود مایل به آموختن نباشند، سیستم اطلاعات زیادی به آنها عرضه نمی‌کند و این یعنی ادامه حضور معلمانی در مدارس که نه اطلاعاتی به روز دارند و نه مهارت‌هایی قابل اعتنا، در حالی که اگر معلم دانا و توانا باشد، این ویژگی‌ها را به دانش‌آموزان منتقل می‌کند و نسلی تربیت می‌شود که می‌تواند منشأاثر باشد.

 

- فوايد و كاركرد هاي آموزش ضمن خدمت را مي توان فهرست وار به شرح زير بيان كرد :

• تسهيل در راه رسيدن به اهداف سازماني
• بهبود كمي و كيفي محصولات يا خدمات ارائه شده توسط سازمان
• ايجاد هماهنگي در نحوه ي انجام كارها در سازمان
• تقويت روحيه پرسنل و ايجاد ثبات در سازمان
• كاهش در نظارت هاي مستقيم و غيرمستقيم
• تقليل ميزان هزينه هاي عمومي از قبيل هزينه هاي خدماتي ، آموزشي و...
• تقويت حس وفاداري و همبستگي كاركنان نسبت به نظام آموزشي
• جلوگيري از تداخل مسووليت ها و وظايف و كاهش دوباره كاري ها در نظام آموزشي
• شكوفا كردن استعدادهاي نهفته كاركنان ، مسوولان و معلمان
• ايجاد حس انعطاف پذيري لازم در كاركنان، مسوولان و معلمان
• ايجاد زمينه رشد و موفقيت در حيطه هاي مختلف فعاليتهاي آموزشي و پژوهشي
• ايجاد زمينه موفقيت در امور اجتماعي ،‌انفرادي و خصوصي

 

 

آسيب شناسي و ضعف دوره های ضمن خدمت :

آنچه تحت عنوان آسيب شناسي و ذكر نقائص موجود در زير مي آيد صرفا حاصل مشاهدات و تجربيات نگارنده در طول تدريس در دوره هاي ضمن خدمت است. با ذكر اين نكته اهم مواردي كه به عنوان آسيب مورد نظر است به شرح زير مطرح مي گردد.

• دوري از اهداف اوليه دوره ها (به روز كردن دانش معلمان) و تكرار مطالب قديمي
• در برخي از دوره ها مدرسين تخصص لازم را در ارتباط با محتواي آموزشي ندارند
• گرایش بیش از حد برخي فراگيران به مدرک تحصیلی پايان دوره نسبت به اصل محتواي آموزشي
• تكرار مطالبي كه فراگيران بارها در گذشته نيز آنها را درمراكز تربيت معلم و دانشگاهي آموخته اند
• صوري بودن ارزشيابي پايان دوره آموزشي
• عدم اختصاص فضا و امكانات آموزشي مناسب جهت برگزاري مطلوب دوره ها
• سلیقه‌ای عمل کردن برخي مدیران و مسئولان آموزشی دستگاه‌ها در تعیین دوره‌ها و روش‌های آموزشی
• ناکافی بودن و یا نداشتن انگیزه لازم برای شرکت در دوره هاي آموزشی

 

 

پيشنهادات :

• قبل از برگزاري هر دوره نيازسنجي كامل به عمل آيد
• پرهيز از برگزاري دوره هايي با محتواي كهنه و تكراري
• تمركز بر دانش و يافته هاي نوين در حوزه هاي آموزش و پژوهش
• افزايش سرانه آموزشي مراكز ضمن خدمت
• توجه به ارتباط ارزشيابي با محتواي دروس و عدم اكتفا به ارزشيابي كتبي
• توجه به ارزشيابي بعد از دوره در محيط واقعي كار و توجه به عملكرد افراد
• گزينش مدرسين متخصص و كارآمد
• در نظرگرفتن عوامل انگيزاننده جهت تقويت روحيه مشاركت فراگيران در دوره ها

 

 

منابع :

• نظريه هاي جامعه شناسي در دوران معاصر-جرج ريتزر-ترجمه محسن ثلاثي-انتشارات علمي-تهران-1374
• شناخت روحيات ملل-زهرا كاظمي-محمد زاهدي-انتشارات چهار باغ-اصفهان-1388

 

منبع: http://daneshjooqom.ir و www.psdkart.ir