مرکز دانلود خلاصه کتاب و جزوات دانشگاهی

انسان و حركت

در بين جانوران برخي ساكن و برخي متحرك اند جانوراني كه ساكن هستند اغلب در دريا زندگي مي كنند. جانوران ساكن هم اندام هاي حركتي دارند اين اندام ها همانند تاژه، مژك و بازو موجب موجب حركت مي شوند.

حرکت لازمه ي زنده بودن موجود زنده است زيرا موجود با حركت كردن مي تواند نيازهايش را تامين كند.

انسان نيز حركت مي كند. حركت انسان توسط نيروي ماهيچه ها به كمك استخوان صورت مي گيرد. به عبارت ديگر استخوان ها اهرم هایی هستند كه با نيروي ماهيچه حركت مي كنند.

 

استخوان و كار آن

اسكلت انسان مانند ساير مهره داران اسكلت داخلي است. در اسكلت انسان علاوه بر استخوان ها غضروف و اجزاي ديگري وجود دارد.

وظايف اسكلت انسان:

1)شكل دادن به بدن

2) كمك حركت كردن بدن

3) حفاظت از اندام هاي مهم مانند قفس سينه و جمجمه

4) توليد گلبول هاي (سلول ما) خون.

بدن انسان مجموعه اي از سلول هاست. بافت استخواني نيز مانند ساير بافت ها از سلول هايي تشكيل شده است كه ساختار ويژه اي دارد.

مي دانيد كه در هر بافت سلول ها در ميان مايع بين سلول (آب ميان بافتي) قرار دارند.

 

 

گاهي ماده ي بين سلولي مانند استخوان جامد و گاهي نيمه جامد غضروف و گاهي مايع است مانند خون بنابر اين بافتي استخواني از سلول هاي استخواني تشكيل شده است كه در بين سلول هاي استخواني ماده ي زمينه اي جامدي وجود دارد كه به استخوان ها استحكام مي بخشد.

اگر يك ديوار را استخوان فرض مي كنيم آجرها سلول ها و سيمان بين آجرها ماده ي بين سلولي خواهد بود.

ماده ي زمينه اي بين سلول هاي استخواني شامل كلسيم و فسفر و رشته هاي پروتئيني است.

ماده ي كلسيم و فسفر استخوان را در برابر فشار مقاوم مي سازدو رشته هاي پروتئيني كه در بين ماده كلسيم و فسفر پراكنده است مقاومت استخوان در برابر ضربه زيادتر مي كند.

اگر يك تير سيماني برق را در نظر بگيريد ماده بتوني آن تير را در برابر فشار و ميل گردهاي دروني بتن مانند رشته هاي پروتئيني استخوان آن را در برابر ضربه مقاوم مي سازد.

اسكلت انسان يك تكه نيست و از استخوان هاي مختلفي تشكيل شده است كه به هم اتصال دارند و حركت استخوان هاي انسان در قالب حركات مفصل هاي متحرك صورت مي گيرد.

اگر استخوان در آب جوش قرار دهيم و بپزيم رنگ، شكل ظاهري، سختي و مقاومت آن در برابر حرارت تغييري مي كند .

در حرارت زياد شعله حتي رشته هاي پروتيئني مي سوزد و استخوان قابليت انعطاف خود را از دست مي دهد و ترد و شكننده مي شود. همچنين اگر استخوان را درون اسيد رقيق قراردهيم پس از مدتي مواد معدني آن (كلسيم، فسفر) از بين مي رود و نرم مي شود.

ماده معدني استخوان از تركيبات كلسيم (فسفات فلوئوريد كربنات) وفسفات منيزيم است و ماده آلي آن از پروتئيني به نام اوسيئن است. نسبت مواد آلي به معدني در كودكان و بزرگسالان و سالخوردگان متفاوت است.

توده استخوان در سنين بالا افزايش مي يابد و تا سن 30 الي 35 سالگي ادامه مي يابد و از آن پس كاهش تدريجي آن آغاز مي گردد. چنانچه كاهش توده استخوان سريع صورت گيرد پوكي استخوان پديد مي آيد.

از عوارض پوكي استخوان، شكستگي آن است كه ممكن است در نقاط مختلف بدن مانند مفصل هاي ران، كمر، ستون مهره ها...) صورت بگيرد.

عوامل مختلفي در پوكي استخوان نقش دارند كه عبارتند از: جنسيت، ارث، جثه، نژاد، افزايش سن، برخي از بيماري ها ي تيروئيدي)براي جلوگيري از پوكي استخوان مي توان موارد زير را رعايت نمود.

كنترل وزن، ورزش كردن، مصرف كلسيم كافي، عدم استفاده از سيگار، عدم مصرف نوشابه هاي گاز دار، مصرف پروتئين و ويتامين D

رشد استخوان:

 

همه استخوان هاي انسان در دوران جنيني به صورت بافت پيوندي شكل مي گيرند و استخواني شدن، آنها به دو شكل صورت مي گيرد:

1) تبديل مستقيم بعضي از استخوان ها مانند استخوان هاي سر و صورت به بافت استخواني

2) بافت پيوندي ابتدا به غضروف تبديل مي شود سپس غضروف ها استخواني مي شوند.

روند استخواني شدن اين استخوان ها تا سن 20 سالگي ادامه مي يابد در دو سر استخوان هاي دراز بافتي به نام غضروف اتصال وجود دارد، از تقسيمات غضروف اتصال سلول هاي جديد ايجاد مي شود، و طول استخوان زيادتر مي گردد. در سطح استخوان هم پرده ضريع وجود دارد كه با تقسيمات سلولي خود موجب توليد سلول ها و افزايش قطر استخوان مي شود. بدين ترتيب استخوان رشد طولي و قطري دارد.

در اسكلت انسان يك ستون مركزي به نام ستون مهره ها يا ستون فقرات وجود دارد. كه از تعدادي مهره تشكيل شده است.

 

ستون مهره ها:

ستون مهره ها از نيم رخ 4 انحنا دارد ستون مهره ها به كمك انحناهاي خود و عضلات اطراف و رباط ها مي توانند فشار زيادي را تحمل كنند.

طول ستون مهره ها در مردان به طور متوسط 70 سانتي متر و در زنان 60 سانتي متر است در افراد سالخورده به علت تشديد انحناهاي ستون مهره ها و كاهش قطر ديسك هاي بين مهره ها مي توانند تا 4/1 طول ستون مهره ها كاهش مي يابد.

 

 

مفصل:

به محلي كه دو يا چند استخوان به يكديگر متصل هستند اعم از اينكه بين آنها حركت باشد يا نباشد مفصل (بند) مي گويند.

انواع مفصل:

1)مفصل ثابت يا ليفي (fibrous jornts):

 

در مفاصل ثابت يا ليفي قطعات استخواني توسط بافتي پيوندي از نوع رشته اي به يكديگر اتصال يافته اند. اين رشته ها به تدريج به استخوان تبديل مي شوند مانند استخوان هاي كاسه سر.

 

2) مفاصل غضروفي (cartilaginous joimts) يا نيمه متحرك:

در اين نوع مفاصل يك صفحه غضروفي در بين دو قطعه ي استخوان وجود دارد مثل مفصل بين دنده ها و جناغ سينه در اينگونه مفصل ها در ابتداي پيدايش رشته اي وجود داشته است كه به غضروف تبديل شده است.

مانند ديسك بين مهره ها در ستون مهره ها.

3) مفصل متحرك (سينويال) synovial jointsl:

اين نوع مفاصل ها نسبت به دو مفصل ذكر شده كامل ترند، در اين مفصل دو استخوان مجاور توسط كپسول مفصلي و رشته هاي پيوندي به هم اتصال يافته اند. سطوح مفصلي دو استخوان مجاور با هم تماس دارند و آزادانه حركت مي كنند.

 

اجزاي مفصل متحرك:

1) سطوح مفصلي:

قسمتي از انتهاي دو استخوان كه در حفره مفصلي قرار دارد با لايه اي از غضروف پوشيده شده است.

2) كپسول مفصلي (كپسول ليفي):

غلافي از جنس بافت هم بند متراكم مفصل را در بر مي گيرد و به استخوان مي چسبد و استخوان را در مجاورت هم نگه مي دارد.

3)رباط :

نواري از جنس هم بند متراكم است اين بافت بين دو استخوان كشيده شده است وظيفه آن مهار حركات بيشتر از اندازه مفصلي است.

 

 

 

4)غشاي سينويال:

غشاي نازكي از بافت هم بند است كه سطح داخلي كپسول مفصلي و بخش هايي از استخوان ها كه در كپسول مفصلي وجود دارد را مي پوشاند اين غشاء مايع مفصلي (مايع ليدوپال) ترشح مي كند كه موجب كاهش اصطكاك دو استخوان در ناحيه مفصل مي شود همچنين داراي مواد غذايي لازم براي غضروف مفصلي است.

5) حفره مفصلي:

فضاي بين سطوح مفصلي است كه كپسول مفصلي و غشاء سينويال آن را در بر گرفته است.

 

انواع مفاصل متحرك:

 

1) مفاصل مسطح(لغزشي):

در اين نوع مفصل سطوح مفصلي كوچك، صاف، تخت است ممكن است كمي محدب يا مقعر باشد.

اين گونه مفصل ها سبب حركاتي مانند سرخوردن، لغزيدن مي شوند مانند مفصل بين استخوان هاي مچ دست و پا.

 

 

2) مفصل لولايي:

در اين نوع مفصل سطوح مفصلي قرقره اي شكل و قرينه يكديگر است.

حركت اين نوع مفصل مانند لولاي در باز و بسته شدن در يك صفحه حول يك محور صورت مي گيرد مثل مفصل آرنج و انگشتان

 

3) مفصل محوري و استخواني:

در اين نوع مفصل يك استوانه درون حلقه اي ناقص يا كامل مي چرخد درنتيجه مفصل حول محور طولي حركت چرخشي دارد.

 

4) مفصل بيضي شكل:

 

سطوح مفصلي كمي محدب و مقعر و بيضي شكل است اين مفصل قابليت حركات در دو جهت تا و باز شدن و دور و نزديك شدن دارند مثل مفصل مچ دست و ساعد چرخش اين نوع مفصل ها محدود است.

 

5) مفصل زينی:

 

سطوح اين نوع مفصل مانند زين اسب است. و سطوح مقعر هر يك, درون هم فرو رفته اند مانند: مفصل مچ با كف است.

 

6) مفصل گوی و كاسه اي :

سطوح مفصلي در اين نوع مفصل مانند گوي و حفره است اين مفصل حول محور خود در جهات مختلف مي چرخد مانند استخوان ران و لگن يا بازو و كتف.

انسان به كمك استخوان و مفاصل با استفاده از نيروي ماهيچه حركات مختلف انجام مي دهد كه عبارتند از:

1) تاشدن باز شدن:

در اين حركت زاويه بين دو استخوان كاهش يا افزايش مي يابد.

 

2) دور كردن و نزديك كردن:

در اين حركت اندام داراي استخوان از محور اصلي بدن دور يا نزديك مي شود (adbuction)

3) چرخش:

حركت در محور اصلي اندام با حركت استخوان حول محور خود مانند چرخش گردن.

4) دوران:

حركتي كه در آن تا و باز شدن و دور و نزديك كردن و چرخش به طور همزمان صورت مي گيرد مثل چرخش دست حول محور خود ماهيچه ها.

حدود 3/1 تا 2/1 وزن بدن ها را ماهيچه ها تشكيل مي دهند ماهيچه ها عامل اصلي حركتند با وجود ماهيچه هاست كه غذا در طول لوله ی گوارش به پيش مي رود و هضم و جذب مي گردد و يا با حضور ماهيچه هاست كه خون در رگ ها جريان مي يابد و استخوان ها حركت مي كنند و ما مي توانيم فعاليت هاي خود را انجام دهيم.

در اندام هايي مانند چشم ها، زبان، ديواره لوله گوارشي، دفع ادرار، قلب ماهيچه ها وجود دارد اما شيوه كنترل فعاليت هاي آنها متفاوت است.

 

منبع

http://www.olympiadelmi.ir/Sub-file/zist/3/f10/zist-3-f10.htm

 

انرژي هسته اي و كاربردهاي آن

 

مقدمه

وقتی که صحبت از مفهوم انرژی به میان می‌آید، نمونه‌های آشنای انرژی مثل انرژی گرمایی ، نور و یا انرژی مکانیکی و الکتریکی در شهودمان مرور می‌شود. اگر ما انرژی هسته‌ای و امکاناتی که این انرژی در اختیارش قرار می‌دهد، آشنا ‌شویم، شیفته آن خواهیم شد.

انرژی گرمایی تولید شده از واکنشهای هسته‌ای در مقایسه با گرمای حاصل از سوختن زغال سنگ در چه مرتبه بزرگی قرار دارد؟

منابع تولید انرژی هسته‌ای که بر اثر سیلابها و رودخانه از صخره شسته شده و به بستر دریا می‌رود، چقدر برق می‌تواند تولید کند؟

نحوه آزاد شدن انرژی هسته‌ای

می‌دانیم که هسته از پروتون (با بار مثبت) و نوترون (بدون بار الکتریکی) تشکیل شده است. بنابراین بار الکتریکی آن مثبت است. اگر بتوانیم هسته را به طریقی به دو تکه تقسیم کنیم، تکه‌ها در اثر نیروی دافعه الکتریکی خیلی سریع از هم فاصله گرفته و انرژی جنبشی فوق العاده‌ای پیدا می‌کنند. در کنار این تکه‌ها ذرات دیگری مثل نوترون و اشعه‌های گاما و بتا نیز تولید می‌شود. انرژی جنبشی تکه‌ها و انرژی ذرات و پرتوهای بوجود آمده ، در اثر برهمکنش ذرات با مواد اطراف ، سرانجام به انرژی گرمایی تبدیل می‌شود. مثلا در واکنش هسته‌ای که در طی آن 235U به دو تکه تبدیل می‌شود، انرژی کلی معادل با 200MeV را آزاد می‌کند. این مقدار انرژی می‌تواند حدود 20 میلیارد کیلوگالری گرما را در ازای هر کیلوگرم سوخت تولید کند. این مقدار گرما 2800000 بار برگتر از حدود 7000 کیلوگالری گرمایی است که از سوختن هر کیلوگرم زغال سنگ حاصل می‌شود.

 

کاربرد حرارتی انرژی هسته‌ای

گرمای حاصل از واکنش هسته‌ای در محیط راکتور هسته‌ای تولید و پرداخته می‌شود. بعبارتی در طی مراحلی در راکتور این گرما پس از مهارشدن انرژی آزاد شده واکنش هسته‌ای تولید و پس از خنک سازی کافی با آهنگ مناسبی به خارج منتقل می‌شود. گرمای حاصله آبی را که در مرحله خنک سازی بعنوان خنک کننده بکار می‌رود را به بخار آب تبدیل می‌کند. بخار آب تولید شده ، همانند آنچه در تولید برق از زعال سنگ ، نفت یا گاز متداول است، بسوی توربین فرستاده می‌شود تا با راه اندازی مولد ، توان الکتریکی مورد نیاز را تولید کند. در واقع ، راکتور همراه با مولد بخار ، جانشین دیگ بخار در نیروگاه‌های معمولی شده است.

 

سوخت راکتورهای هسته‌ای

ماده‌ای که به عنوان سوخت در راکتورهای هسته‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد باید شکاف پذیر باشد یا به طریقی شکاف پذیر شود.235U شکاف پذیر است ولی اکثر هسته‌های اورانیوم در سوخت از انواع 238U است. این اورانیوم بر اثر واکنشهایی که به ترتیب با تولید پرتوهای گاما و بتا به 239Pu تبدیل می‌شود. پلوتونیوم هم مثل 235U شکافت پذیر است. به علت پلوتونیوم اضافی که در سطح جهان وجود دارد نخستین مخلوطهای مورد استفاده آنهایی هستند که مصرف در آنها منحصر به پلوتونیوم است.

میزان اورانیومی که از صخره‌ها شسته می‌شود و از طریق رودخانه‌ها به دریا حمل می‌شود، به اندازه‌ای است که می‌تواند 25 برابر کل مصرف برق کنونی جهان را تأمین کند. با استفاده از این نوع موضوع ، راکتورهای زاینده‌ای که بر اساس استخراج اورانیوم از آب دریاها راه اندازی شوند قادر خواهند بود تمام انرژی مورد نیاز بشر را برای همیشه تأمین کنند، بی آنکه قیمت برق به علت هزینه سوخت خام آن حتی به اندازه یک درصد هم افزایش یابد.

 

مزیتهای انرژی هسته‌ای بر سایر انرژیها

بر خلاف آنچه که رسانه‌های گروهی در مورد خطرات مربوط به حوادث راکتورها و دفن پسماندهای پرتوزا مطرح می‌کند از نظر آماری مرگ ناشی ازخطرات تکنولوژی هسته‌ای از 1 درصد مرگهای ناشی از سوختن زغال سنگ جهت تولید برق کمتر است. در سرتاسر جهان تعداد نیروگاههای هسته‌ای فعال بیش از 419 می‌باشد که قادر به تولید بیش از 322 هزار مگاوات توان الکتریکی هستند. بالای 70 درصد این نیروگاه‌ها در کشور فرانسه و بالای 20 درصد آنها در کشور آمریکا قرار دارد.

استفاده از نیروی هسته‌ای از 40 سال پیش آغاز شد و اینک این نیرو همان اندازه از برق جهان را تأمین می‌کند که 40 سال پیش بوسیله تمام منابع انرژی تأمین می‌شد. حدود دو سوم از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که نیروگاههای هسته‌ای آنها در زمینه تولید برق و زیر ساختهای صنعتی نقش مکمل را ایفا می‌کنند. نیمی از مردم جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که نیروگاههای هسته‌ای در آنها در حال برنامه‌ریزی و یا در دست ساخت هستند.

به این ترتیب ، توسعه سریع نیروی هسته‌ای جهان مستلزم بروز هیچ تغییر بنیادینی نیست و تنها نیازمند تسریع راهبردهای موجود است. امروزه حدود 440 نیروگاه هسته‌ای در 31 کشور جهان برق تولید می‌کنند. بیش از 15 کشور از مجموع این تعداد در زمینه تأمین برق خود تا 25 درصد یا بیشتر ، متکی به نیروی هسته‌ای هستند. در اروپا و ژاپن سهم نیروی هسته‌ای در تأمین برق بیش از 30 درصد است، در آمریکا نیروی هسته‌ای 20 درصد از برق را تأمین می‌کند. در سرتاسر جهان ، دانشمندان بیش از 50 کشور از حدود 300 راکتور تحقیقاتی استفاده می‌کنند تا: درباره فناوریهای هسته‌ای تحقیق کرده و برای تشخیص بیماری و درمان سرطان ، رادیوایزوتوپ تولید کنند.

همچنین در اقیانوسهای جهان راکتورهای هسته‌ای نیروی محرکه بیش از 400 کشتی را بدون اینکه به خدمه آن و یا محیط زیست آسیبی برسانند، تأمین می‌کنند. دوره پس از جنگ سرد ، فعالیت جدیدی برای حذف مواد هسته‌ای از تسلیحات و تبدیل آن به سوخت هسته‌ای غیر نظامی آغاز شد. انرژی هسته‌ای کاربردهای زیاد در پزشکی در علوم و صنعت و کشاورزی و ... دارد. لازم به ذکر است انرژی هسته‌ای به تمامی انرژیهای دیگر قابل تبدیل است، ولی هیچ انرژی به انرژی هسته‌ای تبدیل نمی‌شود. موارد زیادی از کاربردهای انرژی هسته‌ای در زیر آورده می‌شود.

 

نیروگاه هسته‌ای

نیروگاه هسته‌ای (Nuclear Power Stotion) یک نیروگاه الکتریکی که از انرژی تولیدی شکست هسته اتم اورانیوم یا پلوتونیم استفاده می‌کند. اولین جایگاه از این نوع در 27 ژوئن سال 1958 در شوروی سابق ساخته شد. که قدرت آن 5000 کیلو وات است. چون شکست سوخت هسته‌ای اساسا گرما تولید می‌کند، از گرمای تولید شده راکتورهای هسته‌ای برای تولید بخار استفاده می‌شود. از بخار تولید شده برای به حرکت در آوردن توربینها و ژنراتورها که نهایتا برای تولید برق استفاده می‌شود.

 

بمبهای هسته‌ای

این نوع بمبها تا حالا قویترین بمبهای و مخربترینهای جهان محسوب می‌شود. دارندگان این نوع بمبها جزو قدرتهای هسته‌ای جهان محسوب می‌شود.

 

پیل برق هسته‌ای

پیل هسته‌ای یا اتمی دستگاه تبدیل کننده انرژی اتمی به جریان برق مستقیم است، ساده‌ترین پیلها) شامل دو صفحه است. یک پخش کننده بتای خالص مثل استرنیوم 90 و یک هادی مثل سیلسیوم.

جریان الکترونهای سریعی که بوسیله استرنیوم منتشر می‌شود ازمیان نیم هادی عبور کرده و در حین عبور تعداد زیادی الکترون اضافی را از نیم هادی جدا می‌کند که در هر حال صدها هزار مرتبه زیادتر از جریان الکتریکی حاصل از ایزوتوپ رادیواکتیو استرنیوم 90 می‌باشد.

کاربردهای پزشکی

در پزشکی تشعشعات هسته‌ای کاربردهای زیادی دارند که اهم آنها عبارتند از:

• رادیو گرافی
• گاما اسکن
• استرلیزه کردن هسته‌ای و میکروب زدایی وسایل پزشکی با پرتو‌های هسته‌ای
• رادیو بیولوژی

کاربردهای کشاورزی

تشعشعات هسته‌ای کاربردهای زیادی در کشاورزی دارد که مهمترین آنها عبارتست از:

• موتاسیون هسته‌ای ژنها در کشاورزی
• کنترل حشرات با تشعشعات هسته‌ای
• جلوگیری از جوانه زدن سیب زمینی با اشعه گاما
• انبار کردن میوه‌ها
• دیرینه شناسی (باستان شناسی) و صخره شناسی (زمین شناسی) که عمر یابی صخره‌ها با C14 در باستان شناسی خیلی مشهور است.

 

کاربردهای صنعتی

در صنعت کاربردهای زیادی دارد، از جمله مهمترین آنها عبارتند از:

• نشت یابی با اشعه
• دبی سنجی پرتویی(سنجش شدت تشعشعات ، نور و فیزیک امواج)
• سنجش پرتویی میزان سائیدگی قطعات در حین کار
• سنجش پرتویی میزان خوردگی قطعات
• چگالی سنج موادمعدنی با اشعه
• کشف عناصر نایاب در معادن

انرژی های تجدیدپذیر و نو

 

انرژی باد

انرژی باد نظیر سایر منابع انرژی تجدیدپذیر از نظر جغرافیایی گسترده و عین حال به صورت پراكنده و غیر متمركز محسوب می شود که تقریباً همیشه در دسترس است . در توربینهای بادی، انرژی جنبشی باد به انرژی مکانیکی و سپس به انرژی الکتریکی تبدیل می گردد.

استفاده فنی از انرژی باد وقتی ممکن است که متوسط سرعت باد در محدوده 5/ الی 25/ باشد. پتانسیل قابل بهره برداری انرژی باد در جهان 110 اگاژول (هر اگاژول معادی 1018ژول) برآورد گردیده است که از این مقدار 40 مگاوات ظرفیت نصب شده تا اواخر سال 2003 میلادی(1382 ه.ش.) در جهان می باشد.

از مزایای استفاده از این انرژی عدم نیاز توربین بادی به سوخت، تامین بخشی از تقاضاهای انرژی برق، کمتر بودن نسبی انرژی باد نسبت به انرژی فسیلی در بلند مدت، تنوع بخشیدن به منابع انرژی و ایجاد سیستم پایدار انرژی، قدرت مانور زیاد در بهره برداری( از چند وات تا چندین مگاوات) ، عدم نیاز به آب و نداشتن آلودگی محیط زیست می باشد.

سه نوع توربین بادی داریم:

توربینهای بادی کوچک

از توربینهای بادی کوچک جهت تامین برق جزیره های مصرف و یا مناطقی که تامین برق از طریق شبکه سراسری برق مشکل می باشد استفاده می شود. این توربینها تا قدرت 10 کیلووات توان تولید برق را دارا می باشند.

توربینهای بادی متوسط

عموماً تولید این توربینها بین 250-10 کیلووات است. از این توربینها جهت تامین مصارف مسکونی، تجاری، صنعتی و کشاورزی استفاده می شود.

توربینهای بادی بزرگ( مزارع بادی)

این نوع توربینها معمولاً شامل چند توربین بادی متمرکز با توان تولیدی 250 کیلووات به بالا می باشند که به صورت متصل به شبکه و یا جدا از شبکه طراحی می گردند.

انرژی زمین گرمایی

مركز زمین (به عمق تقریبی 6400 كیلومتر) که در حدود 4000 درجه سانتی گراد حرارت دارد، به عنوان یك منبع حرارتی عمل نموده و موجب تشكیل و پیدایش مواد مذاب با درجه حرارت 650 تا 1200 درجه سانتی گراد در اعماق 80 تا 100 كیلومتری از سطح زمین می گردد. طبق محاسبه ها، مشخص شده است كه انرژی حرارتی ذخیره شده در 11 كیلومتر فوقانی پوسته زمین معادل پنجاه هزار برابر كل انرژی به دست آمده از منابع نفت و گاز شناخته شده امروز جهان است. البته عمق مخزن زمین گرمایی نباید بیش از سه هزار متر باشد زیرا بهره برداری از انرژی آن با فناوری كنونی بشر توجیه اقتصادی ندارد. با افزایش عمق زمین درجه حرارت افزایش می یابد. این افزایش حرارت را شیب حرارتی می نامند. تمام منابع انرژی زمین گرمایی در نقاطی واقع شده اند كه از شیب حرارتی بالایی برخوردارند . بنابراین انرژی زمین گرمایی، همان انرژی حرارتی قابل استحصال از پوسته جامد زمین است. انرژی زمین گرمایی بر خلاف سایر انرژی های تجدیدپذیر منشاء یک انرژی پایدار با فاکتور دسترسی 100% است که بطور شبانه روزی در طول سال قابل بهره برداری است.

 

انرژی هیدروژنی و پیل سوختی

هیدروژن یكی از عناصری است كه در سطح زمین به وفور یافت می شود. این عنصر در طبیعت به صورت خالص وجود ندارد ولی آنرا می توان به روش های مختلف از سایر عناصر بدست آورد. هیدروژن عمده ترین گزینه مطرح بعنوان حامل جدید انرژی است. این ماده در مقایسه با سایر سوخت ها می تواند با راندمانی بالاتر و احتراق بسیار پاك به سایر اشكال انرژی تبدیل شود . هیدروژن را می توان با استفاده از انواع منابع انرژی اولیه تولید کرد و در تمام موارد و کاربردهای سوختهای فسیلی مورد استفاده قرار داد. هیدروژن به ویژه منابع تجدید پذیر انرژی را تکمیل می کند و آنها را در هر محل و هر زمان، بصورت مناسبی در دسترس قرار داده و در اختیار مصرف کننده می گذارد. سیستم انرژی هیدروژنی بدلیل استقلال از منابع اولیه انرژی، سیستمی دائمی، پایدار، فنا ناپذیر، فراگیر و تجدید پذیر می باشد. از اینرو پیش بینی می شود که در آینده ای نه چندان دور، تولید و مصرف هیدروژن به عنوان حامل انرژی به سراسر اقتصاد جهانی سرایت کرده و اقتصاد هیدروژن تثبیت شود.

 

بیوگاز

به مجموعه گاز هایی كه در اثر تخمیر مواد آلی (فضولات انسانی، حیوانی و گیاهی) در یك دامنه دمای معین و PH مشخص در نتیجه فقدان اكسیژن و فعالیت باكتری های غیر هوازی خصوصاً باكتری های متان زا در محفظه تخمیر تولید می شود، بیوگاز گفته می شود .

این گاز به صورت طبیعی در باتلاق ها و مرداب ها و یا مكان های دفع زباله های شهری مشاهده می شود .

این گاز نوعی از سوخت نیز به حساب می آید دارای 60 درصد متان و 30 درصد دی اكسید كربن و 10 درصد مخلوطی از هیدروژن، اكسیژن و منو اكسید كربن است ولی تركیب اصلی بیوگاز، گاز متان است كه این گاز در زمره گازهای قابل اشتغال محسوب می شود. متان، گازی است بی رنگ و بی بو كه اگر یك فوت مكعب آن بسوزد، 250 كیلو كالری انرژی حرارتی تولید می شود.

 

انرژی امواج

دریاها و اقیانوس ها با عوامل مختلف فیزیكی، انرژی را دریافت و ذخیره نموده و سپس آن را از دست می دهند. این انرژی به صورت موج، جزر و مد، اختلاف درجه حرارت آب است كه می توان از هر یك از آنها بهره برداری كرد .

انرژی امواج دریاها و اقیانوس ها: در اثر انتقال انرژی مكانیكی باد به دریا امواج به وجود می آیند. میزان انتقال این انرژی بستگی به سرعت باد و مسافتی كه باد در طول دریا طی كرده دارد.امواج به خاطر جرم آبی كه نسبت به سطح متوسط دریا جابه جا شده، انرژی پتانسیل و به خاطر سرعت ذرات آب، انرژی جنبشی را با خود حمل می كنند. انرژی ا مواج حاصله در مناطق ساحلی در حدود 2 تا 3 میلیون مگاوات برآورد می شود. موج های بزرگ در آب های عمیق انرژی خود را آهسته از دست می دهند در نتیجه سیستم های امواج بسیار پیچیده هستند و اغلب از باد های محلی و طوفانهایی كه روزها قبل در دوردست اتفاق افتاده اند سرچشمه می گیرند.

 

 

 

انرژی خورشیدی

درقسمت های انرژی خورشید ی وکاربرد هایش (1), (2) به معرفی این انرژی پرداختیم ،گفتیم که خورشید ،نه تنها خود منبع عظیم انرژی است، بلكه سرآغاز حیات و منشا تمام انرژی های دیگر است. انرژی خورشید به طور مستقیم یا غیر مستقیم می‌تواند به دیگر اشکال انرژی همانند گرما و الکتریسیته تبدیل شود .انرژی خورشید برای حرارت آب، استفاده دینامیکی، حرارت فضایی ساختمانها، خشک کردن تولیدات کشاورزی و تولید انرژی الکتریسیته مورد استفاده قرار می‌گیرد و تا 5 میلیارد سال آینده انرژی جهان را تامین کند.

انرژی خورشیدی

خورشید منبع عظیم انرژی بلکه سرآغاز حیات و منشاء تمام انرژیهای دیگر است. در حدود ۶۰۰۰ میلیون سال از تولد این گوی آتشین می‌گذرد و در هر ثانیه ۲/۴ میلیون تن از جرم خورشید به انرژی تبدیل می‌شود. با توجه به وزن خورشید که حدود ۳۳۳ هزار برابر وزن زمین است. این کره نورانی را می‌توان به‌عنوان منبع عظیم انرژی تا ۵ میلیارد سال آینده به حساب آورد.

خورشید از گازهایی نظیر هیدروژن (۸/۸۶ درصد) هلیوم (۳ درصد) و ۶۳ عنصر دیگر که مهم‌ترین آنها اکسیژن ، کربن ، نئون و نیتروژن است تشکیل شده‌است.

میزان دما در مرکز خورشید حدود ۱۰ تا ۱۴ میلیون درجه سانتیگراد می‌باشد که از سطح آن با حرارتی نزدیک به ۵۶۰۰ درجه و به صورت امواج الکترو مغناطیسی در فضا منتشر می‌شود.

زمین در فاصله ۱۵۰ میلیون کیلومتری خورشید واقع است و ۸ دقیقه و ۱۸ ثانیه طول می‌کشد تا نور خورشید به زمین برسد. بنابراین سهم زمین در دریافت انرژی از خورشید میزان کمی از کل انرژی تابشی آن می‌باشد. حتی سوختهای فسیلی ذخیره شده در زمین، انرژیهای باد ، آبشار ، امواج دریاها و بسیاری موارد دیگر از جمله نتایج همین انرژی دریافتی زمین از خورشید می‌باشد.

انرژی خورشید به طور مستقیم یا غیر مستقیم می‌تواند دیگر اشکال انرژی تبدیل شود ، همانند گرما و الکتریسیته . موانع اصلی استفاده از انرژی خورشیدی شامل متغیر و متناوب بودن میزان انرژی و توزیع بسیار وسیع آن است.

انرژی خورشید برای حرارت آب ، استفاده دینامیکی ، حرارت فضایی ساختمانها ، خشک کردن تولیدات کشاورزی و تولید انرژی الکتریسیته مورد استفاده قرار می‌گیرد .

کاربردهای انرژی خورشید

در عصر حاضر از انرژی خورشیدی توسط سیستم‌های مختلف استفاده می‌شود که عبارت‌اند از:

استفاده از انرژی حرارتی خورشید برای مصارف خانگی، صنعتی و نیروگاهی.

تبدیل مستقیم پرتوهای خورشید به الکتریسیته بوسیله تجهیزاتی به نام فتوولتائیک.

استفاده از انرژی حرارتی خورشید

این بخش از کاربردهای انرژی خورشید شامل دو گروه نیروگاهی و غیر نیروگاهی می‌باشد.

تأسیساتی که با استفاده از آنها انرژی جذب شده حرارتی خورشید به الکتریسیته تبدیل می‌شود نیروگاه حرارتی خورشیدی نامیده می‌شود این تأسیسات بر اساس انواع متمرکز کننده‌های موجود و بر حسب اشکال هندسی متمرکز کننده‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:

نیروگاههایی که گیرنده آنها آینه‌های سهموی ناودانی هستند

نیروگاه‌هایی که گیرنده آنها در یک برج قرار دارد و نور خورشید توسط آینه‌های بزرگی به نام هلیوستات به آن منعکس می‌شود. (دریافت کننده مرکزی)

نیروگاه‌هایی که گیرنده آنها بشقابی سهموی (دیش) می‌باشد

 

آبگرمکن‌های خورشیدی و حمام خورشیدی

تولید آب گرم مصرفی ساختمانها اقتصادی‌ترین روشهای استفاده از انرژی خورشیدی است می‌توان از انرژی حرارتی خورشید جهت تهیه آب گرم بهداشتی در منازل و اماکن عمومی به خصوص در مکانهایی که مشکل سوخت رسانی وجود دارد استفاده کرد. چنانچه ظرفیت این سیستمها افزایش یابد می‌توان از آنها در حمامهای خورشیدی نیز استفاده نمود. تاکنون با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران تعداد زیادی آب گرمکن خورشیدی و چندین دستگاه حمام خورشیدی در نقاط مختلف کشور از جمله استان‌های خراسان – سیستان و بلوچستان و یزد نصب و راه اندازی شده‌است.

گرمایش و سرمایش ساختمان و تهویه مطبوع خورشیدی

گرمایش و سرمایش ساختمانها با استفاده از انرژی خورشید، ایده تازه‌ای بود که در سالهای ۱۹۳۰ مطرح شد و در کمتر از یک دهه به پیشرفتهای قابل توجهی رسید. با افزودن سیستمی معروف به سیستم تبرید جذبی به سیستم‌های خورشیدی می‌توان علاوه بر آب گرم مصرفی و گرمایش از این سیستم‌ها در فصول گرما برای سرمایش ساختمان نیز استفاده کرد.

آب شیرین کن خورشیدی

هنگامی که حرارت دریافت شده از خورشید با درجه حرارت کم روی آب شور اثر کند تنها آب تبخیر شده و املاح باقی می‌ماند.

سپس با استفاده از روشهای مختلف می‌توان آب تبخیر شده را تنظیم کرده و به این ترتیب آب شیرین تهیه کرد. با این روش می‌توان آب بهداشتی مورد نیاز در نقاطی که دسترسی به آب شیرین ندارند مانند جزایر را تأمین کرد. آب شیرین خورشیدی در دو اندازه خانگی و صنعتی ساخته می‌شوند. در نوع صنعتی با حجم بالا می‌توان برای استفاده شهرها آب شیرین تولید کرد.

خشک کن خورشیدی

در خشک کن‌های خورشیدی بطور مستقیم و یا غیر مستقیم از انرژی خورشیدی جهت خشک نمودن مواد استفاده می‌شود و هوا نیز به صورت طبیعی یا اجباری جریان یافته و باعث تسریع عمل خشک شدن محصول می‌گردد. خشک کن‌های خورشیدی در اندازه‌ها و طرحهای مختلف و برای محصولات و مصارف گوناگون طراحی و ساخته می‌شوند.

اجاقهای خورشیدی

دستگاههای خوراک پز خورشیدی اولین بار بوسیله شخصی بنام نیکلاس ساخته شد. اجاق او شامل یک جعبه عایق بندی شده با صفحه سیاهرنگی بود که قطعات شیشه‌ای درپوش آنرا تشکیل می‌داد اشعه خورشید با عبور از میان این شیشه‌ها وارد جعبه شده و بوسیله سطح سیاه جذب می‌شد سپس درجه حرارت داخل جعبه را به ۸۸ درجه افزایش می‌داد. اصول کار اجاق خورشیدی جمع آوری پرتوهای مستقیم خورشید در یک نقطه کانونی و افزایش دما در آن نقطه می‌باشد. امروزه طرحهای متنوعی از این سیستم‌ها وجود دارد که این طرحها در مکانهای مختلفی از جمله آفریقای جنوبی آزمایش شده و به نتایج خوبی نیز رسیده‌اند. استفاده از این اجاقها به ویژه در مناطق شرقی کشور ایران که با مشکل کمبود سوخت مواجه می‌باشند بسیار مفید خواهد بود.

انرژی Energy

 

مقدمه

از زمانی که انسانهای اولیه شروع به استفاده از انرژی کرده‌اند تا حال ، انرژی به انرژیهای قدیمی و انرژیهای نو تقسیم بندی می‌شود.

انرژیهای قدیمی شامل: چوب ، زغال سنگ ، انرژی باد (برای کشتیهای بادی) ، نفت و ... می‌باشند.

انرژیهای نو شامل: انرژی خورشید ، باد (برای ماشینهای بادی امروزی) ، هیدروژن ، اتم ، انرژی هسته‌ای و ... هستند.

این روزها همه صحبت از صرفه جویی در مصرف انرژی است و دانشمندان بیشترین تلاش خود را صرف پیدا کردن راههایی برای بدست آوردن انرژی بیشتر و ارزانتر می‌کنند و از باد ، خورشید ، جزر و مد دریاها و انرژی موجود در اتمها نیز مدد می‌جویند. اما جالب است بدانید که همین دانشمندان هم به سختی می‌توانند، تعریف دقیقی از انرژی ارائه کنند.

در حقیقت اگر انرژی را به صورت "کار ذخیره شده" یا "توانایی انجام کار" تعریف کنیم، توانسته‌ایم تا حدود زیادی تعریفی از انرژی ارائه نمائیم. هر چند که این تعریف چندان جامع و کامل نیست. در حقیقت وجود ما و دنیای اطراف ما بدون وجود انرژی و حتی تبدیل آن به صورتهای گوناگون امری محال است. لذا انرژی نه از بین می‌رود ونه به وجود می‌آید!

در تعریف انرژی می‌توانیم بگوییم که: انرژی توانایی انجام کار است. یعنی تمامی موجودات برای انجام کار باید غذا مصرف کنند تا این غذا بصورت انرژی در ماهیچه‌های آنها ذخیره شود که در موقع لازم بتوانند از آن استفاده کنند. با پیشرفت و انقلاب تکنولوژیک تمامی دستگاهها و ماشینها به نوعی از انرژیهای مختلف استفاده می‌کنند. مثلا ماشین بنزین مصرف نکند برای ما نمی‌تواند کار انجام دهد یا یخچال انرژی الکتریکی مصرف نکند، نمی‌تواند عمل سرمایشی انجام دهد.

در حقیقت انرژی همواره از صورتی به صورت دیگر تبدیل می‌شود و همین امر کارها را به سرانجام می‌رساند. برای نمونه انرژی موجود در دریاچه‌های پشت سدها ، انرژی ارتفاعی است. خودورهای در حال حرکت ، مثل بسیاری از اشیا متحرک دیگر ، دارای انرژی حرکتی هستند. در کمان تیراندازی انرژی کششی نهفته است و در ابرهای باران زا نیز می‌توانیم انرژی الکتریکی را بیابیم. اما این انرژی کار آمد و مهم را چگونه اندازه گیری می‌کنند!؟

 

موقعیت جهانی انرژی

سرنوشت انسانها بر این روال است که در مقابل خطر متحد می‌شوند. ولی بر عکس در مورد مراکز هسته‌ای عقاید بسیار متفاوت است. زیرا بعضی از ملتها از دیگری می‌ترسند. در چنین شرایطی ، قانون طبیعی اتحاد به علت استفاده نادرست توسط قانون دیگر طبیعت به نام عدم اعتماد جایگزین می‌شود.

بخشی از مردم به انرژی توجه بیشتری دارند و تنها راه حل را در افزایش مصرف انرژی الکتریکی که از انرژی اتمی تولید می‌شود، می‌دانند و تصور می‌کنند که افزایش تکنیک ، سبب کاهش خطر به میزان قابل توجه برای همه خواهد بود. آنان در اتم ، در ادامه آنچه که در شیمی ، در هواپیمایی ، در پزشکی و در تحقیقات فضایی انجام یافته ، پیشرفت حتمی را می‌بینند.

بعضی دیگر از انرژی اتمی بیمناک هستند آنها بمب اتمی را بخاطر می‌آورند که به توسط مواد رادیواکتیو تشعشعات هسته‌ای نامرئی را بوجود می‌آورند، که برای محیط زیست بسیار زیان بار است.

طرفداران استفاده از انرژیهای غیر هسته‌ای ، اجتماع طبیعت و علم را جویا هستند تا روشهای دیگری را برای تولید انرژی و برای انرژی گیری بوجود می‌آورند.

 

اندازه گیری انرژی

بدون تردید اندازه گیری انرژی با توجه به اهمیت زیاد آن ، باید بسیار دقیق باشد، آن هم با ارزش روز افزون انرژی ، که دنیا را دگرگون ساخته است. برای اندازه گیری انرژی واحدهایی وجود دارند که معروفترین آنها "کیلو وات - ساعت" (KWh) است. میزان مصرف برق هر وسیله برقی خانگی را با همین واحد اندازه گیری می‌کنند.

 

منابع انرژی

ما برای تأمین انرژی مورد نیاز خود سه گروه انرژی را در اختیار داریم. گروه اول مواد سوختی سنگواره‌ای ، از قبیل زغال سنگ ، نفت و گاز طبیعی هستند که بازمانده گیاهان وجانورانی می‌باشند که میلیونها سال قبل می‌زیسته‌اند. جالب اینکه ، این منابع بسیار مهم انرژی ، که می‌توان از آنها دارو و بسیاری از مواد مصنوعی ارزشمند دیگر را تهیه کرد، در حجم وسیعی سوزانده می‌شوند.

گروه دوم منابع انرژی تجدید شدنی است. مانند خورشید ، باد ، جزر و مد ، نیروی آب و گرمای محیط ، که بدون دخالت انسان خود به خود تجدید می‌شوند و به محیط زیست نیز صدمه نمی‌زنند. متأسفانه استفاده چندانی از اینگونه انرژیها به عمل نمی‌آید. گروه سوم نیز "مواد سوختنی هسته‌ای" مانند "اورانیوم" و "پلوتونیوم" هستند که انرژی عظیم و شگفت آوری را برای ما به ارمغان می‌آورند و این انرژی از هسته اتم به عمل می‌آید. جالب است بدانید که از سوختن یک کیلوگرم زغال سنگ تقریبا هشت کیلو وات ساعت حرارت بدست می‌آید، در صورتی که از یک کیلوگرم اورانیم 23000000 کیلو وات ساعت حرارت حاصل می‌شود. البته این انرژی در صورت استفاده نادرست خطرات غیر قابل باوری را به همراه می‌آورد.

انرژی را به صورت دیگر نیز دسته بندی می‌کنند. برای نمونه آن را به دو دسته انرژی اولیه و ثانویه تقسیم بندی می‌کنند. "انرژی اولیه" انرژی بدست آمده از موادی است که بطور طبیعی وجود دارند، که از جمله می‌توان از نفت خام ، گاز و زغال سنگ نام برد. در حالی که "انرژی ثانویه" آن دسته از انرژیهایی هستند که از ناقلان انرژی اولیه بدست می‌آیند. مانند جریان الکتریکی ، بنزین و مواد سوختنی گرمازا. متأسفانه ، هنوز علم انسان آنقدر پیشرفت نکرده است که از قسمت اعظم انرژی استفاده کند، زیرا تنها قسمت بسیار کوچکی از آن بصورت مفید به مصرف می‌رسد که از این مقدار کم ، بیشترین سهم به مصرف در لوازم خانگی اختصاص دارد و صنایع در ردیف دوم قرار دارند و وسایل نقلیه عمومی در ردیف کم مصرف‌ترین وسایل قرار دارند.

 

چشم انداز

نیاز جهانی به انرژی اولیه در حال حاضر حدود 12 میلیارد تن SKE (واحد زغال سنگ) در سال است و مسلما این مقدار انرژی مورد نیاز ، پیوسته بیشتر و بیشتر هم خواهد شد و این در حالی است که اگر انسانها با صرفه جویی زیاد هم انرژی را مصرف کنند، تا یکصد سال دیگر موادی مثل نفت خام و گاز پایان می‌رسند و زغال سنگ نیز حداکثر تا دو قرن دیگر پاسخگوی بخشی از نیاز شدید انسان به انرژی خواهد بود. ذخایر اورانیوم قابل استخراج زمین نیز توانایی تولید 153 میلیارد تن SKE انرژی را دارند.

این مقدار در نگاه نخست ناچیز به نظر می‌رسد، ولی با توجه به دستیابی انسان به فن‌آوریهای جدید می‌تواند چندین قرن مسأله انرژی را حل کند، اما برای آینده دور ناچیز است! به هر حال احتمال یافتن انرژیهای نو در قرنهای آینده هم غیر ممکن نیست و می‌توان آن را بدست آورد، مشروط بر اینکه آلودگی ناشی از مصرف انرژی طبق روند کنونی پیش نرود و محیط زیست انسان و سایر جانداران را به مخاطره نیندازد.

در حقیقت ما به اندازه مواد موجود انرژی داریم. سنگ ، ساعت و انسان همه یک وجه اشتراک دارند که همان جرم آنهاست که وزن مخصوص است. هر چیزی که جرم دارد ماده است. البته ناقلان انرژی بدون جرم نیز وجود دارند. برای نمونه امواج نوری جزو این دسته هستند. تا آغاز قرن کنونی چنین فرض می‌شد که جرم و انرژی دو چیز متفاوت هستند و هرگز به یکدیگر تبدیل نمی‌شوند. اما در اوایل قرن حاضر "آلبرت انیشتین" ثابت کرد که ماده فقط یکی از شکلهای متعدد قابل تصور انرژی است. او با فرمول معروف خود E = mc2 که رابطه بین سرعت ، جرم و انرژی را بیان می‌کند، سخن از تبدیل ماده به انرژی را به میان آورد و دنیای علم را دگرگون ساخت و واکنشگرهای (رآکتورها) اتمی را برای بشر به ارمغان آورد.

هر چند که همچون همیشه ، بمبهای اتمی و در پی آنها بمبهای هیدروژنی نیز روانه بازار پر رونق سلاحهای جنگی مخوف شدند و در اولین قدم شهر هیروشیمای ژاپن را به تلی از خاک بدل کردند. به هر حال مطالعات و تحقیقات دانشمندان در مورد دستیابی به انواع ساده‌تر و ارزانتر انرژی در هر دو جهت مثبت و منفی کاربردهای فراوانی داشته است و در این میان شاید سهم ما بیشتر از هر چیزی درک آن حقیقت مهم و اساسی باشد که مصرف انرژی توسط فرد فرد ما می‌تواند مشخص کننده (کاهش یا افزایش) سرعت حرکت کشور در مسیر توسعه باشد.

 

اندلس

در سال 92 هجرى قمرى، موسى بن نصير (حاكم شمال آفريقا) با تهيه مقدمات لازم، لشكرى هفت هزار نفرى را به فرماندهى طارق بن زياد مهياى فتح شبه جزيره ايبرى (Iberia) كرد .

پس از به دست آوردن پيروزيهايى چند، موسى بن نصير نيز با نيروى كمكى وارد شبه جزيره شد و طى مدت كوتاهى، تمام شبه جزيره ايبرى (اسپانيا و پرتقال) به دست مسلمانان فتح گرديد، حتى آنها از سلسله جبال پيرنه گذشتند و به خاك فرانسه رسيدند و حكومت اسلامى اندلس را در شبه جزيره برقرار كردند كه تا سال 897 هجرى قمرى ادامه يافت .

شكوه تمدن اسلامى

از آنجا كه اسلام، دين دانش، تفكر و تعقل است، هر كجا كه قدم گذاشت، نور دانش در آنجا درخشيد . اندلس نيز يكى از كشورهايى بود كه با تابيدن نور اسلام بر دلهاى مردمش، از ميان آنها انديشمندان بزرگى برخاستند كه سهمى به سزا در تمدن اسلامى بلكه بشرى ايفا كردند و دستاوردهاى شگرفى را به جهان علم عرضه نمودند . «لاين پل‏» مستشرق انگليسى مى‏نويسد:

«اسپانيا هشت قرن در دست مسلمانان بود و نور تمدن آن، اروپا را نورانى ساخته بود . . . علوم و ادب و صنعت فقط در همين سرزمين اروپايى رونق داشت و از همين رهگذر بود كه علوم رياضى، فلكى، گياه‏شناسى، تاريخ، فلسفه و قانونگذارى فقط در اسپانياى اسلامى تكميل شده و نتيجه داده بود .»

جالب است كه بدانيم اين تحول و پيشرفت در اندلس زمانى بود كه اروپا گرفتار دوره ركود علمى قرون وسطى بود . دكتر «مارتينز مونتابث‏» مستشرق اسپانيايى مى‏گويد:

«اگر حاكميت هشت قرنه اسلام بر اسپانيا نبود، هرگز اين كشور وارد گردونه تاريخ تمدن نمى‏شد . اين دوره در حالى كه اروپاى همسايه، اسير تيرگى جهل و عقب ماندگى بود، روشنايى خرد و فرهنگ را به آنجا منتقل كرد .»

با ايجاد مدارس رايگان، همگانى كردن آموزش و ترويج فرهنگ علم دوستى و دانش پژوهى در اندلس، بزرگانى در ميدان علم و اختراع قدم نهادند و تازه‏هايى را به بشريت و جهان علم عرضه كردند . در پزشكى با ظهور افرادى چون على بن عباس، زهراوى، باهلى، ابن زهر، و . . . بدان پايه از تخصص علمى رسيدند كه جراحى‏هاى دقيق چشم را انجام مى‏دادند .

مسلمانان اندلس در سايه دانش پژوهى و علم دوستى در اسلام، بدان پايه از پيشرفت در رشته‏هاى مختلف علمى، صنعت، كشاورزى، شهرسازى و زيباسازى شهرها رسيدند كه «جان دراپر» در «تاريخ پيشرفت فكر در اروپا» پس از توصيف شهر سازى و زيبا سازى شهر قرطبه (پايتخت اندلس) مى‏نويسد: «هفتصد سال بعد از اين تاريخ (زمانى كه قرطبه چنين شكوهى داشت) هم حتى يك چراغ در راههاى عمومى لندن و پاريس وجود نداشت و قرن‏ها پس از اين تاريخ، افراد پياده در شهر لندن و پاريس در روزهاى بارانى تا قوزك پا در گل فرو مى‏رفتند .»

آسيب شناسى حكومت اسلامى اندلس

از جستجو در متون تاريخى مى‏توان دو عامل را به عنوان آسيب‏هاى جدى و اساسى حكومت اسلامى اندلس برشمرد كه به ترتيب اهميت عبارت است از:

1- اختلاف و تفرقه:

يكى از اركان مهم ثبات، امنيت و پيشرفت هر جامعه‏اى، وحدت است . در طول تاريخ، مردمى بر مشكلات و گرفتاريها فايق آمدند كه بر محور اتحاد گرد آمدند . اگر مسلمانان مؤفق شدند برق آسا شبه جزيره ايبرى را فتح كنند، در سايه وحدت بود . از اين رو، خداوند در قرآن كريم به اين نكته اساسى در حيات جامعه دستور داده است: «واعتصموا بحبل الله جميعا و لا تفرقوا» همگى به ريسمان الهى چنگ زنيد و متفرق نشويد .

همان طور كه وحدت مايه ثبات، امنيت، پيشرفت و سعادت است، اختلاف و تفرقه سبب ناامنى و عقب ماندگى است . مهمترين علت‏شكست‏حكومت مسلمانان در اندلس را نيز مى‏توان در درگيرى‏هاى داخلى بين مسلمانان، بويژه حاكمان جستجو كرد . از نخستين روزهاى تشكيل حكومت اسلامى در اندلس، اختلاف و دشمنى ميان دو گروه از اعراب مضرى و قحطانى سر بر آورد و هيچ گاه به پايان نرسيد و هر گاه كه قدرت به دست‏يكى از آن دو مى‏افتاد، بر ديگرى ستم مى‏كرد و گروه مقابل به كارشكنى مى‏پرداخت.

از ديگر كارهاى نادرست اعراب پس از ورود به اندلس اين بود كه خود را از بربرهاى شمال آفريقا (كه سهم بزرگى در فتح شبه جزيره ايبرى داشتند) برتر مى‏ديدند و نصيب خود را بيشتر مى‏پنداشتند و آنان را به ديده حقارت مى‏نگريستند . اين نوع برخورد نيز اختلاف پر دامنه‏اى را در اندلس سبب شد كه در تمام مدت، كم و بيش ادامه داشت.

آنگاه كه اين اختلافات شعله ور مى‏شد، چنان زبانه مى‏كشيد كه كسى را ياراى نزديك شدن به آن نبود و اگر كسى گامى براى صلح و آشتى جلو مى‏نهاد، در آتش اين دشمنى خاكستر مى‏شد .

از نتايج‏شوم اين درگيرى ها، روى آوردن دو گروه مخالف به سوى دشمن مسيحى بود (كه براى چنين روزهايى لحظه شمارى مى‏كرد) و با باج دادن به مسيحيان، از آنان عليه يكديگر كمك مى‏خواستند و دشمن پليد نيز با نقشه هايش، آتش جدايى را شعله‏ورتر مى‏كرد . اوج اين اختلافات را بايد در زمان رخ نمودن حكومتهاى كوچك و مستقل در اندلس دانست كه هر دولتى براى حفظ يا توسعه قلمرو خود و چند صباحى تكيه زدن بر اريكه قدرت، با يكى از پادشاهان مسيحى عليه همسايگان مسلمانش پيمان همكارى مى‏بست .

در اواخر قرن پنجم هجرى، حاكميت‏هاى كوچك مورد حمله بى امان «آلفونس‏» ، پادشاه ليون و در معرض نابودى قرار گرفتند و از اين رو، از يوسف بن تاشفين، حاكم مسلمان در شمال آفريقا كمك خواستند . با لشكر كشى يوسف به اندلس و شكست «آلفونس‏» دوباره حكومت واحد اسلامى به نام سلسله «مرابطين‏» در اندلس تشكيل شد و عزت به مسلمانان برگشت و عظمت‏يافتند .

از دردناك‏ترين حوادث اين دوره، همكارى دولت‏بنى نصر (كه در غرناطه حكومت داشت) با «فرديناند» پادشاه ليون براى از ميان برداشتن ديگر حكومت‏هاى كوچك اسلامى در اندلس است; چنان كه در گشودن دروازه «شبيليه‏» و دره علياى وادى الكبير و لشكركشى‏هاى ديگر، دست در دست او نهاد و سرزمين اندلس را از خون برادران دينى خود رنگين كرد تا حكومت او در غرناطه باقى بماند . ولى ديرى نپاييد كه با درهم پيچيده شدن پرونده ديگر حكومت‏هاى كوچك اسلامى، نوبت‏به حكومت‏بنى نصر در غرناطه رسيد . مسيحيان از همان اواخر قرن هفتم هجرى حملات خود را به غرناطه آغاز كردند و هر از گاهى ضرباتى بر پيكر آن وارد ساختند و شهرى را به تصرف خود در آوردند تا اين كه در سال 897 هجرى قمرى به عمر آخرين حكومت اسلامى در اندلس پايان دادند .

 

2- فساد اخلاقى:

دومين عامل شكست مسلمين در اندلس را مى‏توان روى كار آوردن حاكمان و بسيارى از مردم به بى تقوايى و بى بند و بارى دانست . فراگير شدن فساد در سطح حاكميت و جامعه، آنان را از توجه به صلاح و سلامت و پيشرفت جامعه باز داشت و حميت و غيرت دينى را در آنها از بين برد و آنچه كه برايشان اهميت داشت، قدرت‏طلبى و خوش گذرانى بود . در نتيجه، شهرها يكى پس از ديگرى از تحت‏حكومت آنان خارج گرديد و به تصرف دشمن درآمد . فساد در بين حكمرانان تا بدانجا پيش رفت كه «معتصم بن صمادح‏» حاكم «المريه‏» عاشق دخترى مسيحى شد و به زور او را از پدرش گرفت و بر سر همين موضوع به جنگ و خون‏ريزى در ميان مسلمانان دست زد .

آنگاه كه حاكمان به عيش و عشرت آشكار پرداختند، مردم بسيارى از پى آنان روانه گشتند و دشمن مسيحى با طرحى شيطانى، ضربه‏اى سخت‏بر پيكر جامعه اسلامى اندلس وارد ساخت .

مسيحيان شمال، قراردادهايى را با حاكمان مسلمان بستند و طبق آن آزادانه به ايجاد تفريح گاه و مدرسه و انجام تجارت بين مسلمانان پرداختند; در مدارس خود به فرزندان مسلمان، افكار دينى مسيحيت را القا مى‏كردند و با به گردش در آوردن دختران زيباروى مسيحى در تفريح گاه‏ها، جوانان مسلمان را به آنجا مى‏كشاندند و با ترويج‏خريد و فروش مشروبات الكلى، مردم مسلمان را از اعتقادات دينى خود دور مى‏ساختند و به اين طريق فساد را در تمام پيكره جامعه اسلامى رسوخ دادند و آن را از درون تهى كردند . بدين ترتيب بود كه توان مقاومت را از آنان گرفتند . چنان كه سروده ابن غسال در غم سقوط شهر «بربشتر» گواه صدق اين مدعاست . او پس از به تصوير كشيدن ددمنشى‏هاى دشمن در حمله و تصرف شهر، دليل گستاخى دشمن را در انجام اين كار چنين بيان مى‏كند:

«اگر گناهان مسلمانان و فرو رفتن آن‏ها در منجلاب معاصى بزرگ و كوچك نبود، هيچ گاه سواران مسيحى بر آنان پيروز نمى‏شدند . آرى! علت ضعف، گناهانشان بود .

بر اين اساس، اختلاف و فساد اخلاقى مهم‏ترين علل اضمحلال حاكميت مسلمانان در اندلس ارزيابى مى‏گردد .

 

اندرزهاي ارزشمند لقمان به فرزندش

 

1- فرزندم هيچكس و هيچ چيز را با خداوند شريك مكن!

2- با پدر و مادرت بهترين رفتار را داشته باش!

3- بدان كه هيچ چيز از خداوند پنهان نمي ماند!

4- نماز را آنگونه كه شايسته است بپادار!

5- اندرز و نصيحت ديگران را فراموش مكن!

6- در مقابل پيش آمدها شكيبا باش !

7- از مردم روي مگردان و با آنها بي اعتنا مباش!

8- با غرور و تكبر با ديگران رفتار مكن!

9- در راه رفتن ميانه رو باش!

10- بر سر ديگران فرياد مكش و آرام سخن بگو!

11- از طريق اسماء و صفات خداوند او را بخوبي بشناس!

12- به آنچه ديگران را اندرز مي دهي خود پيشتر عمل كن!

13- سخن به اندازه بگو!

14- حق ديگران را به خوبي اداء كن!

15- راز و اسرارت را نزد خود نگاه دار!

16- به هنگام سختي دوست را آزمايش كن!

17- با سود و زيان دوست را امتحان كن!

18- با بدان و جاهلان همنشيني مكن!

19- با انديشمندان و عالمان همراه باش!

20- در كسب و كار نيك جدّي باش!

21- بر كوتاه فكران و ضعيفان اعتماد مكن!

22- با عاقلان ايماندار مدام مشورت كن!

23- سخن سنجيدۀهمراه با دليل را بيان كن!

24- روزهاي جواني را غنيمت بدان!

25- هم مرد دنيا و هم مرد آخرت باش!

26- ياران و آشنايان را احترام كن!

27- با دوست و دشمن خوش اخلاق باش!

28- وجود پدر و مادر را غنيمت بشمار!

29- معلم و استاد را همچون پدر و مادر دوست بدار!

30- كمتر از درآمدي كه داري خرج كن!

31- در همۀامور ميانه رو باش!

32- گذشت و جوانمردي را پيشه كن!

33- هر چه كه مي تواني با مهمان مهربان باش!

34- در مجالس و معابر چشم و زبان را از گناه باز دار!

35- بهداشت و نظافت را هيچگاه فراموش مكن!

36- هيچگاه دوستان و هم كيشان خود را ترك مكن!

37- فرزندانت را دانش و دينداري بياموز!

38- سواركاري و تيراندازي و ... را فراگير!

39- در هر كاري از دست و پاي راست آغاز كن!

40- با هر كس به اندازۀدرك او سخن بگو!

41- به هنگام سخن متين و آرام باش!

42- به كم گفتن و كم خوردن و كم خوابيدن خود را عادت بده!

43- آنچه را كه براي خود نمي پسندي براي ديگران مپسند!

44- هر كاري را با آگاهي و استادي انجام بده!

45- نا آموخته استادي مكن!

46- با ضعيفان و كودكان سرّ خود را در ميان نگذار!

47- چشم به راه كمك و ياري ديگران مباش!

48- از بدان انتظار مردانگي و نيكي نداشته باش!

49- هيچ كاري را پيش از انديشه و تدبر انجام مده!

50- كار ناكره را كرده خود مدان!

51- كار امروز را به فردا مينداز!

52- با بزرگتر از خود مزاح مكن!

53- با بزرگان سخن طولاني مگو!

54- كاري مكن كه جاهلان با تو جرأت گستاخي پيدا كنند!

55- محتاجان را از مال خود محروم مگردان!

56- دعوا و دشمني گذشته را دوباره زنده مكن!

57- كار خوب ديگران را كار خود نشان مده!

58- مال و ثروت خود را به دوست و دشمن نشان مده!

59- با خويشاوندان قطع خويشاوندي مكن!

60- هيچگاه پاكان و پرهيزكاران را غيبت مكن!

61- خود خواه و متكبر مباش!

62- در حضور ايستادگان منشين!

63- در حضور ديگران دندان پاك مكن!

64- با صداي بلند آب دهان و بيني را پاك مكن!

65- به هنگاه خميازه دست بر دهان خويش بگذار!

66- حالت خستگي را در حضور ديگران ظاهر مكن!

67- در مجالس انگشت در بيني مينداز!

68- كلام جدي را با مزاح آميخته مكن!

69- هيچكس را پيش ديگران خجل و رسوا مكن!

70- با چشم و ابرو با ديگران سخن مگو!

71- سخن گفته شده را تكرار مكن!

72- از شوخي و مزاح خود كمتر كن!

73- از خود و خويشاوندان نزد ديگران تعريف مكن!

74- از پوشيدن لباس و آرايش زنان پرهيز كن!

75- از خواسته هاي نابجاي زن و فرزندان پيروي مكن!

76- حرمت هر كس را در حد خود نگاه دار!

77- در بد كاري با اقوام و دوستان همكاري مكن!

78- از مردگان به نيكي ياد كن!

79- از حضومت و جنگ افروزي جدّا پرهيز كن!

80- با چشم احترام به كار ديگران نگاه كن!

81- نان خود را بر سفره ي ديگران مخور!

82- در هيچ كاري شتاب مكن!

83- براي جمع آوري بيش از حد مال و ثروت حرص مخور!

84- به هنگاه خشم شكيبا باش و سخن سنجيده بگو!

85- از پيش ديگران غذا و ميوه بر مدار!

86- در راه رفتن از بزرگان پيشي مگير!

87- سخن و كلام ديگران را قطع مكن!

88- به هنگام راه رفتن جز به ضرورت چپ و راست خود را نگاه مكن!

89- در حضور مهمان بر كسي خشم مگير!

90- مهمان را به هيچ كاري دستور مده!

91- با ديوانه و مست سخن مگو!

92- براي كسب سود و دوري از زيان آبروي خود را مريز!

93- در كار ديگران كنجكاوي و جاسوسي مكن!

94- در اصلاح ميان مردم هيچ گاه كوتاهي مكن!

95- ادب و تواضع را هيچ گاه فراموش مكن!

96- با خداوند صادق و با مردم با انصاف باش!

97- بر آرزو ها و خواسته هاي خود غالب باش!

98- خدمتكاري بزرگان و همكاري با مستمندان را فراموش مكن!

99- با بزرگان با ادب و با كودكان مهربان باش!

100- با دشمنان مدارا كن و در مقابل جاهلان خاموش باش!

101- در مال و مقام ديگران طمع مكن!

102- از رفت و آمد و مال و مرام و مسلك خويش كمتر بگو!

103- بجز خداوند هيچ كس و هيچ چيز را فرمانروا و فريادرس خويش مشمار!

104- عمر و روزي با حساب و كتاب است، پس مترس و طمع مكن!

105- عمر را براي عمل و عبادت و پاكي و پرهيزكاري غنيمت بدان!

106- اگر بهشت را مي طلبي از فساد و ستم و گردن كشي پرهيز كن!

107- سرچشمه ي زشتي ها را دنيا پرستي و مستي و ناداني بدان!

108- بجز در حق و راستي بندگان خدا را بندگي و فرمانبري مكن!

109- خود را با ستم سلاطين شريك مگردان!

110- دنياي ديگر را به دست فراموشي مسپار!

 

اندازه های کاغذ از نظر سایز و کاربرد

 

معمولاًورق کاغذ بر اساس دسته بندی سازمان بین المللی استاندارد(Iso)به صورت سری A-B-Cتقسیم میشود انداره های طول و عرض ورق به نسبت رادیکال 2 می باشد.

کاغذهای سری A: (برای نقاشی وتصویر استفاده میشود)

A0) 841×1189mm

A1) 594×841

A2) 420×594

A3) 420×297

A4) 210×297

A5) 148×210

A6) 105×148

A7) 74×105

A8) 74 × 52

A9 37× 52

کاغذهای سریB (کارهای بزرگ مثل پوستر)

B0 1000×1414 mm

B1) 1000×707

B2) 500×707

B3) 353×500

B4) 250×353

B5) 250×176

کاغذهای سریC(پاکت ها وفولدرها)

C0) 917×1297mm

C1) 648×917

C2) 458×648

C3) 314×458

C4) 229×314

C5) 162×229

C6) 114×162

C7) 81×114

C8) 57×81

ابعاد استاندارد اوراق اداری:

کارت ویزیت ........................... 50×90 میلیمتر

سربرگ ................................ A4 210×297 میلیمتر

A5 148×210 میلیمتر

 

پاکت نامه :

ابعاد پاکت نامه معمولاً متناسب با ابعاد سربرگ A4 تعیین می شود.

بهتر است ابعاد پاکت مورد نظر در حالت بسته شده ، یک سوم

ابعاد سربرگ به اضافه ی شش میلیمتر (پهناوبلندا)باشد.

بروشور ................................ A4 210×297 میلیمتر

میلیمترA5 148×210

کاتالوگ ................................ A4 210×297 میلیمتر

تقویم :

رومیزی ................................ معمولاً A5، ولی در ابعاد(آزاد) دیگر هم طراحی میشود .

دیواری ................................ از قطع A3بزرگتروممکن است تا قطع 100×70 سانتیمتر نیز افزایش یابد.

کتابی ................................ قطع وزیری(24×16 ( سانتيمتر،قطع جيبي (11×5/16 )سانتيمتر، و جيبي پالتويي 12×20 سانتيمتر است

پوستر عمدتاًدارای سه قطع استاندارد است:

1)50×35 سانتیمتر B3

2)50×70 سانتیمتر B2

3)100×70 سانتیمترB1

تمبر:

ابعاد استاندارد آن حدود 6تا10 سانتیمتر است.

 

 

امواج صوتی

مقدمه

هوا دارای خاصیت ارتجاعی می‌باشد هنگامی که یک لایه از مولکولهای هوا به جلو رانده می‌شود، این لایه به نوبه خود لایه دیگری را به جلو می‌راند و خود به حال اول بر می‌گردد. لایه جدیدی نیز لایه دیگری را به جلو می‌راند و به همین ترتیب این عمل بارها و بارها تکرار می‌گردد تا انرژی به پایان برسد. این جابجایی مولکولها اگر بیش از 16 مرتبه در ثانیه تکرار می‌گردد صدا بوجود می‌آید. هر رفت و برگشت لایه هوا یک سیکل نام دارد و تعداد سیکل در ثانیه تواتر یا بسامد یا فرکانس نامیده می‌شود.

موج صوتی چیست؟

امواج صوتی ، امواج مکانیکی طولی هستند. این فیزیک امواج می‌توانند در جامدات ، مایعات و گازها منتشر شوند. ذرات مادی منتقل کننده این فیزیک امواج ، در راستای انتشار موج نوسان می‌کنند. فیزیک امواج مکانیکی طولی در گستره وسیعی از بسامدها به وجود می‌آیند و در این میان بسامدهای فیزیک امواج صوتی در محدوده‌ای قرار گرفته‌اند که می‌توانند گوش و مغز انسان را برای شنیدن تحریک کنند.

این محدوده تقریبا از 20 هرتز تا حدود 20000 هرتز است و گستره شنیده شدنی نامیده می‌شود. فیزیک امواج مکانیکی طولی را که بسامدشان زیر گستره شنیده شدنی باشد امواج فرو صوتی ، و آنهایی که بسامدشان بالای این گستره باشد ، امواج فراصوتی گویند.

تولید صوت

هر گاه به جسمی ضربه می‌زنیم لایه‌های هوا بین دست ما در جسم جابجا می‌شوند و اگر این جابجاییها بیش از 16 بار در ثانیه باشند، صدا ایجاد می‌شود. برای اینکه بهتر بتوانیم نقش اندامهای گفتار را در تولید آواهای زبان فارسی مورد مطالعه قرار دهیم، ابتدا به نظر می‌رسد لازم است مطالب مختصری درباره چگونگی تولید آوا یا صوت ارائه کنیم.

آوا یا صوت از ارتعاش مولکولهای هوا حاصل می‌شود. ارتعاش یعنی حرکت مولکولهای هوا از جای خود در مسیر معین و بازگشت آنها به جای اولیه. این پدیده فیزیکی را اصطلاحا موج می‌نامیم. برای آنکه بتوانیم یک تصویر تقریبی از طرز بوجود آمدن موج صوتی را مجسم کنیم پاندولی را در نظر می‌گیریم. اگر وزنه پاندول را به یک طرف کشیده آن را رها سازیم، پاندول با سرعت ، به منتهی الیه طرف دیگر رفته دوباره در همان مسیر بجای اول می‌گردد. این حرکت به دفعات زیاد صورت می‌گیرد، ولی در هر دفعه خط سیر آن اندکی کوتاهتر می‌شود تا اینکه وزنه پاندول دوباره به حالت اولیه یعنی سکون در آید.

وزنه پاندول در این حرکت ، لایه‌ای از مولکولهای هوا را با خود به جلو می‌راند و این عمل موجب می‌شود که در یک سوی وزنه ، رقت مولکولی در سوی دیگر تراکم مولکولی ایجاد شود. رقت یعنی زیاد شدن فاصله بین مولکولها و تراکم یعنی کم شدن فاصله آنها. اگر با دو دست یک لاستیک را بکشیم طول لاستیک زیاد می‌شود یا به سخن دیگر ، لاستیک کش می آید.

علت این موضوع آن است که فاصله بین مولکولها در قسمتهای میانی لاستیک زیاد شده و مولکولها بین دو سر لاستیک زیاد شده و مولکولها به طرف دو سر لاستیک کشانده می‌شوند و در نتیجه فاصله میان مولکولها در دو سر لاستیک کم می‌شود. بدین ترتیب در قسمت میانی لاستیک رقت مولکولی و در دو سر آن تراکم مولکولی ایجاد می‌شود. اکنون اگر دو سر لاستیک را رها کنیم مولکولها دوباره به جای اولیه خود بر می‌گردند.

خاصیت ارتجاعی هوا

هوا نیز دارای همین خاصیت ارتجاعی است، منتهی به مراتب بیشتر از لاستیک. هر رقت و تراکم مولکولی در هوا موجب رقت و تراکمهای دیگر می‌گردد. بدین معنی که ، هنگامی که یک لایه از مولکولهای هوا به جلو رانده می‌شود این لایه به نوبه خود لایه دیگری را به جلو می‌راند و خود به حال اول بر می‌گردد. لایه جدیدی نیز لایه دیگری را ، و به همین ترتیب این عمل بارها و بارها تکرار می‌گردد تا انرژی به پایان برسد. این جابجایی مولکولها اگر بیش از 16مرتبه در ثانیه تکرار گردد صدا بوجود می‌آید.

اگر کتابی را از ارتفاع معینی به طرف زمین رها کنیم بر اثر سقوط کتاب ، فشار هوای بین کتاب و زمین زیاد می‌شود و این فشار ، مولکولهای هوا را به اطراف می‌راند. مولکولهای رانده شده به نوبت مولکولهای مجاور خود را به جلو رانده و خود به حالت اول بر می‌گردند. این عمل آنقدر تکرار می‌شود تا انرژی حاصل از سقوط کتاب به پایان برسد. هنگام تماس کتاب با زمین صدایی به گوش می‌رسد، در صورتی که در اثنای سقوط آن صدایی شنیده نمی‌شود.

علت این است که هنگام تماس کتاب با زمین ، بر اثر زیاد بودن مقدار انرژی جابجا شدن مولکولها یا همان رقت و تراکم هوا خیلی بیشتر از 16 مرتبه در ثاینه است و به این علت صدای حاصله قابل شنیدن می‌باشد. هر رقت و تراکم یک سیکل نام دارد و تعداد سیکل در ثانیه تواتر یا بسامد نامیده می‌شود. بنابراین ، وقتی می‌گوییم فرکانس (تواتر) موج مثلا 500 سیکل است، یعنی 500 مرتبه رقت و تراکم در مولکولهای هوا ایجاد شده است. هر قدر بسامد بیشتر باشد صدا به اصطلاح زیرتر است و نیز قدر بسامد کمتر باشد صدا اصطلاحا بمتر است.

چشمه فیزیک امواج فروصوتی و فراصوتی

فیزیک امواج فروصوتی که با آنها سروکار داریم معمولا توسط چشمه‌های بزرگ تولید می‌شوند. امواج زمین لرزه‌ای از آن جمله‌اند. بسامدهای بالای مربوط به فیزیک امواج فراصوتی را می‌توان به وسیله ارتعاشات کشسان یک بلور کوارتز که بر اثر تشدید با یک میدان الکتریکی متناوب در بلور القا شده است ، ایجاد کرد. به این طریق می‌توان بسامدهای فراصوتی به بزرگی 6x108 هرتز تولید کرد. طول موج متناظر با این بسامد در هوا در حدود 5x10-5 سانتی‌متر است که همان حدود طول موج نور مرئی است.

مشخصات فیزیکی

جابجایی یا ارتعاش مولکولهای هوا در تمام جهات صورت می‌گیرد و بسته به مقدار انرژی موجود ، هر لایه از مولکولها مسافتی را طی می‌کنند. به سخن دیگر هر چه انری بیشتر باشد مسافتی را که موج می‌پیماید بیشتر است. طول مسافتی را که هر طبقه از مولکولهای هوا طی نموده و دوباره به جای اولیه خود بر می‌گردد دامنه نوسان نامند. هر چه آن مسافت زیادتر باشد صدا بلندتر است. بلندی صدا را با زیر و بمی آن نباید اشتباه کرد، زیرا بلندی صدا مربوط به تعداد ارتعاش در ثانیه است.

بنابراین صدای ممکن است بم ولی بلند باشد. بالعکس صدای دیگری ممکن است زیر ولی کوتاه باشد. اگر امواج صوتی در مسیر حرکت خود به جسمی از قبیل پرده گوش برخورد کنند و آن را به همان اندازه مرتعش سازند، ارتعاش پرده گوش بوسیله اندامهای گوش داخلی به مراکز اعصاب شنوایی منتقل گشته و در نتیجه صدا شنیده می‌شود و عکس العمل لازم صادر می‌شود.

چشمه فیزیک امواج شنیده شدنی

فیزیک امواج شنیده شدنی در تارهای مرتعش (بلندگو ، طبل) ایجاد می‌شوند. همه این عناصر مرتعش به تناوب هوای پیرامون خود را در حرکت به طرف جلو ، فشرده و در حرکت به طرف عقب ، رقیق می‌کنند. هوا این آشفتگیها را بصورت موج از چشمه به خارج انتقال می‌دهد. این فیزیک امواج به هنگام وارد شدن در گوش ، احساس صوت را بوجود می‌آورند. موجهایی که تقریبا متناوب هستند و یا تعداد کمی از مؤلفه‌های تقریبی متناوب را شامل می‌شوند، احساس خوشایندی بوجود می‌آورند (اگر شدت خیلی زیاد نباشد) اصوات موسیقی از این جمله‌اند. صوتی که شکل موج آن متناوب نباشد ، بصورت نوفه شنیده می شود. نوفه را می‌توان برهمنهشی از امواج متناوب دانست که در آن تعداد مؤلفه‌ها خیلی زیاد است.

یک آزمایش ساده

دو سر یک سیم فولادی به طول یک متر و به قطر یک میلیمتر را که کشیده شده و بوسیله دو قطعه سنگ یا آهن محکم شده است ، در نظر می‌گیریم. حال اگر وسط سیم را به کناری کشیده و رها کنیم صدایی شنیده نمی‌شود، در صورتی که ارتعاش آن کاملا به چشم دیده می‌شود. ولی اگر یک طرف سیم را به کنار یک لنگه در تخته‌ای متصل کنیم و آزمایش را دوباره انجام دهیم، صدای آن کاملا شنیده می‌شود، با وجود آنکه ارتعاش آن مشهود نیست. علت این امر آن است که در دفعه اول هوای مجاور سیم بجای اینکه تراکم و انبساط پیدا کند، روی سیم لغزیده است و در مرتبه دوم هوای مجاور لنگه در ، مجال لغزیدن و رسیدن به کنار آن را قبل از تجدید ارتعاش نداشته است.

امواج صوتی در جامدات و مایعات

همانطور که درون هوا ارتعاشات طولی توام با تراکم و انبساط منتشر می‌شود، به همان طریق نیز ارتعاشات طولی توأم با تراکم و انبساط در داخل مایعات و جامدات انتشار پیدا می‌کنند. اگر میله فلزی را برای لحظه کوتاهی در امتداد خودش کشیده و رها کنیم ، تراکم و انبساط در طول میله انتشار پیدا خواهد کرد و همین طور اگر نقطه‌ای از جسم جامد را مرتعش سازیم (به عنوان مثال با چکش به گوشه یک قطعه سنگ یا فلز بزنیم) تراکم و انبساط به شکل سطوح کروی در تمام جسم مرتعش منتشر می‌شوند.

مخصوصا نباید چنان کرد که انتشار تراکم و انبساط درون اجسام مختص به ارتعاشات شنیدنی است، بلکه هر نوع ارتعاش با هر فرکانس ممکن است در آنها انتشار یابد. تنها فرقی که جامدات و مایعات در انتقال صوت با هوا و گاز دارند در زیاد بودن سرعت انتشار صوت در آنهاست.

 

مشاهدات تجربی

چیزی که در موقع انتشار صوت در هوا انتقال می‌یابد، هوا نیست. به دلیل اینکه صدای هواپیما از ابر و دود غلیظ عبور کرده و به ما می‌رسد. بدون آنکه ابر را پراکنده ساخته و با خود به طرف ما بیاورد.

هوا در حین انتشار صوت جلو و عقب می‌رود. یعنی مرتعش می‌شود. برای مشاهده این امر کافی است یک قطعه فیلم عکاسی را بین دو انگشت گرفته و در مقابل آن با آواز بلند بخوانیم، در اینصورت حرکت رفت و آمد تند فیلم را به خوبی در محل اتصال انگشتان خود با فیلم حس می‌نماییم.

عبور فیزیک امواج صوتی در هوا با کم و زیاد شدن فشار (انبساط و تراکم) همراه می‌باشد. در جدار لوله صوتی سوراخی درست کرده و سپس ورقه نازک کاغذی روی آن می‌چسبانیم و از خارج به این کاغذ پاندول سبک ساده از چوب آقطی آویزان نموده و لوله را بطور افقی نگاه به بالا و پایین رفتن می‌کند. اگر تنها هوا حرکت می‌کرد و اختلاف فشار در آن وجود نداشت پاندول رفت و آمد نمی‌کرد زیرا حرکت ارتعاشی هوای درون لوله موازی با سطح کاغذ بوده و ممکن نبود که تولید حرکت متناوب در ورقه کاغذ بنماید.

در نتیجه وجود همین انبساط و تراکم ، در فیزیک امواج صوتی ، اختلاف چگالی متناوب پیدا می شود. زیرا اگر تغییر فشار را در فیزیک امواج صوتی قبول کنیم لازم است که تغییر چگالی در آنها رانیز قبول کنیم. به کمک چندین پاندول که در طول لوله صوتی افقی بطریق فوق آویزان کرده‌ایم می‌توانیم ثابت کنیم که هنگام ایجاد صوت در لوله ، پاندولی که نزدیکتر به دهانه لوله است زودتر از پاندولهای دیگر به ارتعاش در می‌آید.

پس وقتی قسمتی از هوای درون لوله در داخل آن به سمت انتهای آن حرکت کرده و قسمت دیگری از هوای درون لوله ساکن است، ناچار چگالی قسمتی که بین این دو قسمت متحرک و ساکن قرار دارد ، تغییر کرده است. موضوع وجود اختلاف چگالی در هوای مرتعش عملا به تحقیق رسیده است و از تغییر چگالی هوا در موقع ارتعاش که باعث تغییر ضریب شکست می‌شود، استفاده کرد. و فیزیک امواج صوتی را به کمک جرقه الکتریکی عکسبرداری نموده‌اند.

امواج رادار

 

مقدمه

خيالپردازي در بسياري از مواقع به حقيقت می‌پيوندد. جالب است بدانيد که اختراع رادار هم در حقيقت همانند بسياري از اختراعات ديگر ريشه در يک داستان علمي – تخيلي دارد. واژه رادار که امروزه در سرتاسر دنيا کاربرد دارد، همانند راديو و تلويزيون يک اصطلاح بين المللي شده است. در واقع اختراع رادار از يک پديده فيزيکي و بسيار طبيعي به نام انعکاس گرفته شده است.

همه ما بارها و بارها بازگشت صدا را در مقابل صخره‌هاي عظيم تجربه کرده ا‌يم. نور خورشيد هم با استفاده از همين پديده است که از سوي ماه و در هنگام شب به ما می‌رسد.

امواج راديويي و الکترومغناطيس نيز قابليت انعکاس و بازتاب دارند و رادار بر اساس همين خاصيت ساده بوجود آمد. ساده‌ترين رادارها در حقيقت از يک فرستنده و يک گيرنده راديويي بوجود آمدند. در ابتدا اين وسيله فقط قادر بود وجود شيء را اعلان کند و به هيچ وجه توانايي تشخيص اندازه و ويژه گي هاي ديگر آن را نداشت. بنابرين بشر در ساخت رادار نيز از طبيعت استفاده‌هاي فراوان و اساسي کرده و با تغييراتي جزئي براي خود وسيله ا‌ي سودمند ساخته است.

 

تاريخچه

نخستين بار در سال 1901 « هوگو ژرنسبارک » که او را «ژول ورن» آمريکايي می‌نامند، در يک داستان علمي _ تخيلي ، آن را طرح ريزي کرد. در سال 1906 ، يک دانشجوي 23 ساله آلماني ، به نام « هولفس ير » دستگاهي ساخت که با اصول رادارهاي امروزي می‌توانست امواجي را بسوي موانع بفرستد و بازتاب آنها را دريافت دارد. آزمايش اساسي ارسال امواج الکترومغناطيسي بسوي هواپيماهاي در حال پرواز ، بوسيله يک دانشمند فرانسوي به نام « پير داويد » انجام يافت. در آغاز جنگ دوم جهاني بود که تکنسينهاي انگليسي موفق شدند، نخستين مدلهاي راداري امروزي را بسازند. اما کار آنها يک مشکل اساسي داشت. امواج تا نقطه‌اي که می‌خواستند نمی‌رسيد و تنها تا پنج هزار متر برد داشت.

به همين دليل يک فرانسوي ديگر به نام "موريس پونت" در سال 1930 موفق به اختراع دستگاهي جالب به نام "مانيترون" شد که امواج بسيار کوتاه راديويي را بوجود می‌آورد و به همين دليل رادارهايي که به کمک اين وسيله تکميل شدند توانستند تا دهها کيلومتر بيش از رادار قبلي امواج را ارسال کنند. دستگاه اختراعي پونت در سال 1935 ابتدا در کشتي معروفي به نام نرماندي نصب شد و توانست آن را از خطر برخورد با کوههاي عظيم يخي شناور در اقيانوس محافظت کند و بدين ترتيب رادار علاوه بر استفاده وسيع در هوا ، سطح درياها را هم به تسخير خود در آورد.

 

مکانيسم عمل

همانطور که امواج دريا و امواج صوتي پس از رسيدن به مانعي منعکس می‌شوند، امواج الکترومغناطيسي هم وقتي به مانعي برخورد کردند، بر می‌گردند و ما را از وجود آن آگاه می‌سازند. به کمک امواج الکترومغناطيسي نه تنها از وجود اجسام در فاصله دور باخبر می‌شويم، بلکه بطور دقيق تعيين می‌کنيم که ايا ساکن هستند يا از ما دور و يا به ما نزديک می‌شوند. حتي سرعت جسم نيز بخوبي قابل محاسبه است. وقتي امواج منتشر شده از رادار ، به يک جسم دور برخورد می‌کنند، به طرف نقطه حرکت بر می‌گردند. امواج برگشتي توسط دستگاههاي خاص در مبدا تقويت می‌شوند و از روي مدت رفت و برگشت اين امواج ، فاصله بين جسم و رادار اندازه گيري می‌شود.

 

کاربردها

نظامي

درجنگ جهاني دوم زمانيکه رادار وارد صحنه نبرد شد، انگلستان پيگاههاي وسيعي را با رادار مجهز کرد و به اين ترتيب هواپيماهاي آلماني در کار خودشان دچار اختلال شدند. به عقيده بسياري از کارشناسان همين رادار بود که آلمان را علي رغم حمله‌هاي گسترده هوايي بر روي شهرهايي نظير لندن ، ناکام گذاشت. همچنين بسياري از زير دريايي هايي که تعداد زيادي از کشتيهاي حمل و نقل و ناوهاي جنگي متفقين را به قعر دريا می‌فرستادند، با کمک رادارها شناسايي شدند و در عمليات گوناگون خود دچار شکست گرديدند.

رادارها حتي در توپخانه‌ها ، موشک اندازها و جنگ هاي زير درياييها نيز وارد عمل شدند و توجه قدرتهاي بزرگ تسليحاتي را ، حتي پس از شکست هيتلر و پايان جنگ جهاني به خودشان جلب کردند. اما صرف نظر از کاربردها نظامي، رادار خدمات صلح آميز بسياري را بري انسان امروزي در برداشته است. کاهش سوانح در مسافرت هاي دريايي و هوايي همگي مديون رادار هستند.

علمي

در حقيقت يکي از مهمترين کاربردهاي علمي رادار با آغاز عصر فضا بوجود آمد و بشر توانست براي اولين بار با کمک رادار به فضا دسترسي پيدا کند و حتي سطح سياره ها و اشکال گوناگون آنها را شناسايي کند. اين موفقيت سالها قبل از آن بود که سفينه ها بتوانند از سطح سيارات عکسبرداري کنند. بنابرين رادار علي رغم خرابي هاييکه با گسترده تر کردن جنگ ها به وجود آورد، توانست خدمات بسيار ارزنده اي را براي جامعه بشري به ارمغان آورد و انسان اين همه را مديون طبيعت بي ادعاست!

صنعتي وبازرگاني

شناسايي حضور يا عدم حضور يک جسم در فاصله ه‏اي مشخص – عمدتاً آنچه را که توسط رادار شناسايي می‏شود متحرک مي باشد ( مانند هواپيما ) اما رادار قادر به شناسايي حضور اجسام که مثلاً در زير زمين نيز مدفون شده‏ اند، می‏باشد. در بعضي از موارد حتي رادار می‏تواند ماهيت آنچه را که می‏يابد مشخص کند، مثلاً نوع هواپيميي که شناسايي می‏کند. شناسايي سرعت آن جسم- دقيقاً همان هدفي که پليس از آن در بزرگراهها براي کنترل سرعت خودروها از آن استفاده می‏کند.

مثالي از کاربرد رادار

حال بياييد در مورد نمونه اي واقعي از راداري كه براي شناسايي هواپيماهاي در حال پرواز بكار مي‏رود صحبت كنيم. سيستم رادار در ابتدا با روشن كردن فرستنده ، يك دسته موج راديويي متراكم در آسمان و در جهات مختلف پخش مي‏كند. اين ارسال براي چند ميكروثانيه صورت مي‏پذيرد، حال فرستنده خاموش شده و گيرنده سيستم رادار مترصد دريافت پژواك امواج كه به همراه اطلاعات حاصل از پديده داپلر نيز هستند مي‏ماند.

امواج راديويي با سرعتي معادل سرعت نور حركت مي‏كنند، تقريباً در هر ميكروثانيه 300 متر را در فضا طي مي‏كنند؛ حال اگر سيستم رادار مذكور داراي يك ساعت بسيار دقيق و قوي باشد، مي‏تواند با دقت بسيار بالايي موقعيت هواپيما را مشخص كند، با استفاده از روشهاي خاص پردازش سيگنال براي تحليل پديده داپلر بر روي موجهاي برگشتي مي‏توان به دقت سرعت هواپيما را مشخص كرد.

آنتن رادار ، يك دسته پالس امواج راديويي كوچك (اما قدرتمند) را با يك فركانس مشخص منتشر مي سازد. هنگامي كه امواج به يك جسم برخورد مي‏كنند منعكس شده و در اثر پديده داپلر فشرده ‏تر يا گسسته ‏تر مي‏شوند. همان آنتن وظيفه دريافت امواج منعكس شده را كه البته بسيار كمتر از امواج ارسالي هستند بر عهده دارد.

در رادارهاي زميني قضيه خيلي پيچيده‏تر از رادارهاي هوايي است، هنگامي كه يك رادار پليس به ارسال پالس موج راديويي مي‏پردازد بخاطر وجود اجسام بسيار در سر راهش مانند نرده‏ها، پلها، تپه ‏ها و ساختمانها پژواكهاي بسياري را دريافت مي‏دارد، اما از آنجايي كه تمام اين اجسام ثابت هستند به جزء خودروها مورد نظر، لذا سيستم رادار خودروهاي پليس ، از ميان امواج منعكس شده، فقط آنهايي را انتخاب مي‏كند كه در آنها پديده داپلر قابل شناسايي است،( آن هم به اندازه ‏‏اي كه جسم متحرك اضافه سرعت داشته باشد،) در ضمن آنتن اين رادارها بسيار دهانه تنگي دارند، چرا كه فقط بر روي يك خودرو تنظيم مي‏شوند.

البته امروزه پليسها در برخي كشورها از جمله كشور خودمان از تكنولوژي ليزر براي تعيين سرعت خودروها در بزرگراهها استفاده مي‏كنند. اين تكنولوژي به نام «ليدار» شناخته مي‏شود. در اين مدل بجاي امواج راديويي از اشعه نوري متمركز (يا همان ليزر) استفاده مي‏شود.

فضايي

جابجايي اجسام - شاتل‏هاي فضايي و ماهواره‏هاي دوار بر دور کره زمين از چيزي با عنوان رادار حفره‏ هاي مجازي براي تهيه نقشه از عوارض جغرافيايي سطح زمين ، ماه و ديگر سيارات استفاده می‏کنند.

 

رادار در طبيعت

شايد رادار طبيعي بيشترين استفاده را براي خفاش دارد. چرا که اين پرنده شب پرواز ، داراي حس بينايي ضعيفي است و به کمک طبيعت راداري که دارد، می‌تواند موانع دور و برخود را تشخيص دهد. خفاش هنگام پرواز فريادهاي ابر صوتي خاصي ايجاد می‌کند که پس از برخورد با اجسام مختلف ، منعکس می‌شود و به گوش خفاش می‌رسد. بوسيله همين پژواک صداهاي ابر صوتي است که نوع مانع و فاصله آن را تشخيص می‌دهد و طوري پرواز می‌کند که از تصادم با آنها در امان باشد.

بالنها و دلفينها نيز از همين پديده بازتاب استفاده می‌کنند که در مورد بازتابهاي صوتي به آن "سونار" گفته می‌شود.

 

رادار هواشناسي

در سالهاي اخير رادار براي افزايش كارايي پيش‌بيني وضع هوا به ابزاري بسيار ارزشمندي تبديل شده است.

زمينه‌هاي استفاده از رادار در هواشناسي به شرح زير است :

1- تعيين فاصله هدف (ابر، منطقه بارش، جبهه ها و …) تا ايستگاه مورد نظر;

2- شناخت نوع هدف (انواع جبهه ها، انواع ابرها و …);

3- شناخت نوع ريزش (باران، تگرگ، برف و …);

4- شناخت موقعيت و ارزيابي انواع سيكلونهاي حاره‌اي و توفندها;

5- شناخت مسير حركت و تعقيب روند تغييرات تظاهرات فوق در مسير حركت.

كار رادار براساس خاصيت قطرات آب و ذرات بلور موجود در ابرهاست كه مانند مانعي، امواج ارسال شده از رادار مستقر بر سطح زمين را منعكس مي‌كنند.

از آنجا كه سرعت امواج الكترو مغناطيسي، ثابت (300.000 كيلومتر در ثانيه) است مي توان با استفاده از ارسال امواج و سنجش زمان رفت و برگشت آنها، فاصله هدف از ايستگاه را مشخص كرد.

دستگاه رادار از سه قسمت، يعني فرستنده، آنتن و گيرنده تشكيل شده است.

شيوه كار بدين شكل است كه ابتدا بوسيله لامپ فرستنده (magnetron) ، ضربان منقطع از امواج الكترومغناطيس با فركانس بالا توليد مي شود و آن را از طريق آنتن رادار، كه در بيشتر موارد محدب است، به سمت مانع (مثلا ابر) مي فرستند؛ پس از برخورد به قطرات يا ذرات بلور موجود در ابر، بلافاصله به انعكاس پخشي دچار مي‌شوند و به سوي زمين بر مي‌گردند كه البته تنها قسمتي از آن از طريق آنتن رادار به گيرنده مي‌رسد زيرا دامنه ضربان مورد بحث در اين رفت و برگشت تضعيف مي‌شود، لذا آن را با دستگاه تقويت كننده‌اي حدود يك ميليون برابر (106) تقويت مي‌كنند.

اين امواج در مرحله بعد به صفحه تصوير(نوسان‌نما) منتقل و سپس به صورت لكه‌هاي نوراني مشخص مي‌شوند. از روي تصوير دريافتي مي‌توان نوع تظاهرات جوي را به خوبي تشخيص داد؛ مثلا رگبار و ابرهاي تندري، در صفحه تصوير به صورت لكه هاي روشن و نامنظم ديده مي‌شود.

در بين تظاهرات جوي ؛ جبهه سرد، واضح‌تر و روشن‌تر از بقيه تصاوير ديده مي‌شود به طوري كه امكان شناسايي و پيش‌بيني مسير حركت آنها با هيچ روشي تا اين حد موفق نيست.

 

 

نگسراد

نگسراد به معني نسل جديد رادارهاي هواشناسي است و چنين وسيله‌اي براي سنجش و پيش بيني وقوع تغييرات ناگهاني آب و هوا (مثل توفان، گردباد) بكار مي‌رود.

در اين وسيله از امواج الكترومغناطيس استفاده مي‌شود. براي اين امواج نيز ممكن است (همانند صدا) پديده دوپلر روي دهد.

همانطور كه مي‌دانيد گردباد متشكل از ذرّات ريز آب و هوا است كه با سرعت زياد حول محوري متحرّك در چرخشند. امواج رادار توسط نگسراد صادر مي‌شود. بازتاب اين امواج از ذرّات آب به سمت نگسراد بازمي‌گردد. در اين حالت بسامد امواج فرستاده شده و بازتابيده با يكديگر مقايسه مي‌شوند.

البته امواج بازتابي داراي بسامد‌هاي مختلفي هستند. ذرّات كه به سمت دستگاه در حركتند امواج رادار را با بسامد بالاتر باز مي‌تابانند (طبق پديده دوپلر). برعكس ذرّات كه در حال دور شدن از نگسراد هستند امواج رادار را با بسامدي پايين‌تر از بسامد ارسالي باز مي‌تابانند.

پردازش‌هاي كامپيوتري بر روي مقادير بسامد دريافتي تصاويري را مي سازد که نشانگر جهت و سرعت باد مي‌باشند.

 

 

منبع

برگرفته از سايت

http://daneshnameh.roshd.ir/

 

 

امنیت اجتماعی

مقدمه:

امنيت واژه‌ای پيچيده و به لحاظ کاربرد از گستردگی وسيعی برخوردار است. از درونی ترين افکار و احساسات بشری گرفته تا مهمترين مسائل بين دولتها دربرگيرنده مفهوم امنيت است. فرهنگ لغت آکسفورد امنيت (security) را چنين معنا می کند "رهايي از نگراني‌ها و ايمني در مقابل خطرات و همچنين معيارهايی قراردادی برای تضمين ايمنی يک کشور، شخص يا چيزی که از ارزشي برخوردار است. همچنين فرهنگ معين امنيت را " ايمن شدن، بي بيمي و در امان بودن" معنا كرده است.

ازآن هنگام که انسان برای بقا و تامين معاش خود با وسايل ابتدايی و دست ساز به مقابله با عوامل طبيعی پرداخت تا اکنون که به دنبال عصر صنعتی شدن، سرعت و تکنولوژی رويای برتری بر همنوعان و جهان پيرامون خود را از طريق وسايل پيشرفته نظامی و اتمی در سر می پروراند، امنيت چه در بعد روانی آن و چه در بعد فيزيکی همواره يکی از دغدغه های هميشگی او بوده است.

حوادث پس از جنگ سرد، فروپاشی کمونيسم و جنگ جهانی دوم و غالب شدن ادبيات و رويکرد آمريکايی در حوزه علوم سياسی و استراتژيک جهان، مفهوم امنيت ملی را در ادبيات سياسی اکثر کشورهای جهان وارد كرد.

متناسب با پيچيده تر شدن روابط اجتماعی در عصر مدرنيته و خارج شدن اين روابط از حالت های ساده اوليه که جنبه فيزيکی و محسوس داشت، عوامل پنهان و غير فيزيکی امنيت در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سياسی روز به روز اهميت بيشتری پيدا می کند. به همين دليل مقوله امنيت اجتماعی که مهمترين مولفه تشکيل دهنده امنيت ملی است در سالهای اخير در سطح ملی و بين المللی مورد توجه جدی قرار گرفته است. نکته مهمی که در اينجا بايد به آن اشاره کرد اين است که روز به روز از اهميت وجوه سخت افزاری امنيت کاسته می شود و بر وجوه نرم افزاری آن افزوده می گردد. به اين مفهوم که اگر در گذشته عوامل اجرايی و فيزيکی امنيت مانند پليس، قاضی، اسلحه، حفاظت فيزيکی و.... بيشترين اهميت را در تامين امنيت داشتند امروزه علاوه بر تمام اين عوامل وجوه نرم افزاری از قبيل مشروعيت نظام سياسی، يکپارچگی اجتماعی، توان تصميم سازی و تصميم گيری، مديريت قوی اقتصادی و توسعه، امور فرهنگی، اطلاعاتی...... حرف اول را در مباحث امنيتی می زنند. امروزه سياستمداران و نظريه پردازان دريافته اند که تضمين امنيت ملی يک کشور که عمدتا ناظر بر امنيت سيستم حکومتی و کارکرد درست نهادهای "دفاعی – امنيتی" در کشور است در گرو فراهم آوردن امنيت اجتماعی است که عمدتا ناظر بر امنيت مردم است و به هر ميزان که اين مولفه در ميان ساير مولفه ها نقش بيشتری داشته باشد، امنيت ملی پايدارتر، کم هزينه تر و بالنده تر خواهد بود.

 

مفهوم شناسي امنيت اجتماعي

امنيت اجتماعي را مي‌توان به عنوان ايمني خاص مردم تعبير كرد اين مفهوم دو وجه قابل تفكيك دارد. در يك وجه امنيت اجتماعي در قالب ايمني خاطر يك شهروند به عنوان نماينده تمامي مردم مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در اين بررسي امنيت اجتماعي يك جامعه (يك كشور، يك شهر و يا يك محله) بر اساس ميزان رضايتمندی و آرامش خاطر يك عضو نمونه آن جامعه بررسي و ارزيابي مي‌شود. در اين نوع مطالعه، جامعه مجموعه‌اي همگنتلقي شده و از تفاوت‌ها، نابرابري‌ها و ناهمگني هاي درون جامعه صرفنظر مي‌شود.

 

وجه دوم امنيت اجتماعي به تعامل افراد جامعه با يكديگر نظر دارد. در اين بعد، رابطه مردم يك جامعه با دولت، نهادها و مردم ديگر جوامع مدنظر مي‌باشد.

اما بصورت اجمال مي توان امنيت اجتماعي را چنين تعريف کرد: "امنيت اجتماعي توانائي جامعه براي حفظ هويت، منافع و ويژگي هاي اساسي خود در برابر شرايط متحول و تهديدات و نيز توانائي ارتقاي وضعيت اجتماعي به سمت ارزشها و آرمانهاي جامعه است"

 

قانون و امنیت اجتماعی

زندگی مسالمت آمیز افراد در یک جامعه، تنها در صورت رعایت قواعد مشترک ممکن می گردد. اما این قواعد مشترک باید واجد ویژگیهایی باشند که بتوانند به این هدف برسند.

قانون و قوانین مناسب، بستر شکل گیری ساختاری اجتماعی است که می تواند، تامین کننده امنیت اجتماعی در هر جامعه ای باشد. این موضوع از جهات مختلف قابل بررسی است. نخستین موضوع، تناسب قوانین با نیازهای اجتماعی هر جامعه است. قانون باید انعکاس مناسبات و روابط اجتماعی در هر جامعه باشد و برای تنظیم روابط اجتماعی همان جامعه مورد استفاده قرار گیرد.

برای یک جامعه سنتی، نمی توان قانونی تصویب کرد که در یک جامعه مدرن کارایی دارد، برای مثال می توان به اصلاح و تفسیر قانون چک اشاره کرد. قانون چک جدید، با حذف زندان از چکهای بدون محل،معضلات اقتصادی و اجتماعی زیادی را در جامعه ایجاد کرده و نا امنی بسیاری در مبادلات اقتصادی موجب شده است.

در واقع این قانون جدید، بی توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه، به دلیل منافع گروهی اندک (زندانیان)، نا امنی زیادی برای گروه های اقتصادی مختلف ایجاد کرده و مبادلات بازار را به شدت مخدوش کرده است؛ حال آنکه این قانون فی نفسه بسیار مناسب است.

موضوع بعدی قابلیت اجرای یک قانون است. قانون مصوب باید در شرایط سیاسی ـ اجتماعی هر جامعه، به صورت قطعی قابلیت اجرا داشته باشد و به هیچ عنوان با موانعی که اجرا را غیر ممکن می سازد، روبرو نشود. تصویب چنین قوانینی که شرایط اجتماعی جامعه امکان اجرای آن را نمی دهد موجب می شود که مشروعیت اصل قانون زیر سؤال برود و نوعی بی اعتمادی نسبت به قوانین، در جامعه ایجاد شود که این به معنای بی اعتبار شدن قانون در کلیت آن است که آثار بسیار وخیمی در حیات جامعه خواهد داشت.

این امر به نوعی به معنای سازگاری قانون با عرف جامعه که به معنای احترام ضروری قانونگذار به عرف اجتماعی محسوب می شود. چرا که قانون اصولاً برای تنظیم رفتار یک اجتماع مفروض تصویب می شود. موضوع بعدی که باید طرح شود عدم تناقض درونی قوانین است، این امر با عنایت قانونگذاری که ایجاد قواعد عام حاکم بر رفتار افراد است، تضاد داشته و موجب هرج و مرج در جامعه و فقدان رویه واحد در رسیدگی های قضایی می شود. قانون برای ایجاد نظم است، ولی گاه قوانینی تصویب می شود که خود موجب هرج و مرج و نا امنی می شود.

موضوع مهم دیگر، توجه به اجرای قانون است. اجرای یک قانون و اصرار دائمی قانونگذاران و مجریان بر تحقق عملی آن، موجب اعتبار قانون در کلیت آن می شود. در صورتی که در یک جامعه قوانین مختلفی تصویب شوند، ولی از اجرای آنها یا حداقل اجرای بخشی از آنها غفلت شود، بدگمانی به قوانین را به دنبال خواهد داشت.

بخش عمده بحران موجود در زمینه امنیت اجتماعی در ایران، به نارسایی قوانین مربوط می شود. براساس قوانین موجود، روند احقاق حق در ایران، بسیار دشوار و طولانی است؛ این مسئله موجب می شود که امنیت اجتماعی در معرض تهدید قرار گیرد. علاوه بر این، موجب بدبینی و بی اعتمادی مضاعف نسبت به قوانین موجود و عدم رجوع به مراجع قانونی برای رسیدگی قضایی می شود که خود آثار منفی بسیاری بر سلامت اجتماعی دارد.

امنیت اجتماعی ابعاد بسیار زیادی دارد که یکی از اصلی ترین سرچشمه های حفظ و افزایش امنیت اجتماعی در هر جامعه وجود قوانین مناسب، عام، قابل اجرا و متناسب با نیازهای اجتماعی جامعه و منطبق با خواست های عمومی مردم است؛ قوانینی که مغایر با روح عمومی حاکم بر جامعه باشند، توانایی تنظیم رفتار متقابل افراد در عرصه اجتماع را ندارند، چون مردم به آن قوانین با دیده مشروعیت و اعتبار نمی نگرند.

 

مقدمه

با توجه به فلسفه خلقت انسان که طبق بیان قرآن کریم عبودیت و بندگی است و از طرفی وجه تمایز انسان با سایر موجودات به ناطق و عاقل بودن انسان و حرکت او به سوی کمال می باشد، اهمیت و جایگاه این دو فریضه الهی، یعنی امر به معروف و نهی از منکر بیشتر تبیین و روشن می گردد. از آنجایی‌که انسان غافل است و به دلیل عارض شدن نسیان بسیاری از مواردی که مفید برای اوست فراموش می‌کند بنابراین امر به معروف و نهی از منکر جزء ضروریاتی است که در جهت نیل به کمال برای هر انسانی ضرورت پیدا می کند. به این جهت است که حضرت امام محمد باقر(ع) می فرماید: «ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر فریضه عظیم بها تقام الفرائض ...» ‌ یعنی امر به معروف و نهی از منکر واجب عظیم و بزرگی است که پابرجایی سایر واجبات به آن بستگی دارد. از تعبیر "بها تقام الفرائض" چنین استفاده می شود که امر به معروف و نهی از منکر از لوازم حکومت اسلامی به شمار می رود.

 

امر به معروف و نهی از منکر در قرآن کریم

به طور کلی می توان گفت که ریشه و کلیات احکام شرعی را باید در قرآن کریم و شرح و تفصیل و شاخه های آن را در سنت جست. قرآن کریم در آیه های فراوانی به فریضه امر به معروف و نهی از منکر اشاره کرده است که در این جا به برخی از این آیات می پردازیم:

۱. "یؤمنون بالله و الیوم الآخر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یسارعون فی الخیرات و اولئک من الصالحین"‌

به خدا و روز واپسین ایمان می آورند؛ امر به معروف و نهی از منکر می کنند؛ و در انجام کارهای نیک، پیشی می گیرند؛ و آنها از صالحانند. ‌

۲. "ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون"‌

باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی، و امر به معروف و نهی از منکر کنند. و آنها همان رستگارانند.

۳. "کنتم خیر امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف و تنهون عن المنکر و تؤمنون بالله".‌

شما بهترین امتی بودید که به سود انسان‌ها آفریده شده اند،؛ چه اینکه امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید و به خدا ایمان دارید. ‌

۴. "ان الله یامر بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربی و ینهی عن الفحشاء و المنکر..." ‌

خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزدیکان فرمان می دهد؛ و از فحشا و منکر و ستم، نهی می‌کند..‌

از مجموع آیات فوق چنین بر می آید که امر به معروف و نهی از منکر دارای اهمیت بسیار زیادی از منظر قرآن کریم می باشد و همه آحاد جامعه اعم از دولتمردان و عموم مردم را شامل می شود و به طور کلی از آیات فوق نکات زیر را می توان استنتاج نمود:

۱- وجوب امر به معروف و نهی از منکر از بدیهیات است و کسی از مسلمانان در آن شک نکرده است.

۲- وجوب این دو فریضه در همه ادیان الهی بوده و امت‌های گذشته نیز بدان مکلف بوده اند.

۳- امر به معروف و نهی از منکر از شئون پیامبری است.

۴- ترک امر به معروف و نهی از منکر علت نابودی جوامع گذشته بوده است.

۵- امر به معروف و نهی از منکر از حقوق متقابل مسلمانان است و افراد جامعه اسلامی در برابر آن مسئولند.

۶- زنان نیز مکلف به امر به معروف و نهی از منکر هستند.

۷- امر به معروف و نهی از منکر نیازمند کسب قدرت است.

 

سیر امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن

به طور کلی اگر آیات قرآن را در مورد امر به معروف و نهی از منکر بررسی کنیم، می بینیم که از ذات پاک خداوند صادر شده و پیامبران، حاکمان صالح، مجموعه امت و فرد فرد جامعه موظف به اجرای آن هستند. برای شناخت این مراتب، رتبه بندی زیر قابل توجه است:

۱- ذات پاک خداوند متعال: "ان الله یامر بالعدل و الاحسان و ینهی عن الفحشاء و المنکر و البغی ...." ‌ در اینجا به خاطر اهمیت این دو فریضه ذات خداوند متعال به عنوان آمر به معروف و ناهی از منکر می باشد. ۲- پیامبر اکرم(ص) " ... یامرهم بالمعروف و ینهاهم عن المنکر.... "‌در این مرتبه خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) به این عنوان انتصاب داده شده است.

۳- حاکمان صالح(امامان): "الذین ان مکناهم فی الارض اقاموا الصلوه و آتوا الزکوه و امروا بالمعروف و ینهوا عن المنکر ..." ‌ در مرتبه سوم کسانی که قدرت و مکنت در روی زمین به آنان داده شده است موظف به برپاداشتن نماز، پرداختن زکات و امر به معروف و نهی از منکر شده اند.

۴- هیئت های امر به معروف و نهی از منکر: "و لتکن منکم امه یدعون الی الخیر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر ..." ‌ در مرتبه چهارم گروههایی از مردم که این شایستگی را پیدا می کنند که دیگران را دعوت به خیر و صلاح می کنند و امر به معروف و نهی از منکر می کنند.

۵- مجموعه امت: "کنتم خیر امه اخرجت للناس تامرون بالمعروف و تنهون عن المنکر و تؤمنون بالله..." ‌ در مرتبه پنجم نیز همه مردم موظف به انجام این فریضه الهی شده اند، براین اساس تمام آحاد افراد مؤمن و متدین مأمور به انجام این دو فریضه الهی هستند.

 

امر به معروف و نهی از منکر از نگاه معصومین(ع)

اگر بررسی عمیق در مضامین آیات و روایات اسلامی و معارف دینی داشته باشیم کاملاً مبرهن است که بیانات معصومین(ع) ترجمان قرآن کریم و تفسیر آن است و هر دو از یک منبع سیراب می‌شوند. در این زمینه این دو فریضه‌ الهی را از منظر روایات معصومین(ع) مورد بررسی قرار داده و به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم:

۱- قال رسول الله(ص): "... اذا لم یامروا بالمعروف و لم ینهوا عن المنکر ... سلط الله علیهم شرارهم فیدعوا عند ذلک خیارهم فلایستجاب لهم"‌

پیامبر اکرم(ص) می فرمایند: ... زمانی که امر به معروف و نهی از منکر نکردند... خداوند متعال، بدترین و شرورترین آنها را بر آنان مسلط می کند، پس در این هنگام دعا می کنند ولی دعای آنان مستجاب نمی شود.

۲- قال رسول الله(ص): "الا اخبرکم عن اقوام لیسوا بانبیاء و لا شهداء یغبطهم الناس یوم القیامه بمنازلهم من الله عز و جل، علی منابرهم من نور. قیل: من هم یا رسول الله؟ قال: هم الذین یحببون عبادالله الی الله و یحببون الله الی عباده. قیل: هذا حببوا الله الی عباده فکیف یحببون عبادالله الی الله؟ قال: یامرونهم بما یحب الله و ینهونهم عما یکره الله فاذا اطاعوهم احبهم الله".‌

پیامبر اکرم(ص) در رابطه با اهمیت امر به معروف و نهی از منکر فرمودند: آیا شما را از کسانی خبر دهم که نه انبیا و نه شهدا هستند ولی مردم(انبیا و شهدا) به مقام و مرتبت و جایگاه آنان در پیش خدا که بر منبرهایی از نور هستند غبطه می خورند؟ سؤال شد: ای رسول خدا(ص) آنان چه کسانی هستنند؟ پیامبر(ص) فرمود: آنان کسانی هستند که بندگان خدا را محبوب خدا و خدا را محبوب بندگانش می گردانند. سؤال شد: معنای محبوب گردانیدن خدا در پیش بندگانش معلوم است اما چگونه بندگان خدا را محبوب خدا می گردانند؟ پیامبر(ص) در جواب فرمود: به چیزی که خداوند متعال دوست دارد دعوت می کنند و از چیزی که خداوند متعال بدش می آید نهی می کنند، پس هنگامی که بندگان خدا، او را اطاعت می کنند محبوب خدا می گردند و خداوند متعال آنان را دوست می دارد.

۳- قال رسول الله(ص): "من امر بالمعروف و نهی عن المنکر فهو خلیفه الله فی ارضه و خلیفه رسول الله و خلیفه کتابه"‌

رسول خدا(ص) فرمودند: کسی که امر به معروف و نهی از منکر کند، جانشین خدا، پیامبر خدا(ص) و کتاب خدا در روی زمین است.

۴- قال امیر المؤمنین علی(ع): "لاتترکوا الامر باالمعروف و النهی عن المنکر فیول علیکم شرارکم".‌

امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) فرمودند: امر به معروف و نهی از منکر را رها نکنید در غیر این صورت بدترین شما بر شما حاکم می شوند.

۵- قال الحسین(ع): "... انما خرجت لطلب الاصلاح فی امه جدی، ارید ان آمر بالمعروف و انهی عن المنکر...". ‌

امام حسین علیه السلام در نامه معروفش به برادرش محمد حنفیه در باره فلسفه قیامش در فرازی می فرماید: من برای اصلاح امت جدم رسول خدا(ص) قیام کردم، می خواهم امر به معروف و نهی از منکر نمایم...

 

شیوه های عملی امر به معروف و نهی از منکر

هدف عمده و اساسی در امر به معروف و نهی از منکر محقق شدن معروف و زدوده شدن منکر است. برای نیل به این هدف به نظر می رسد که باید به دنبال بهترین و مؤثرترین راهکارها و شیوه های عملی بوده باشیم که در این راستا موارد زیر پیشنهاد می گردد:

۱- شیوه عملی: اولین و مؤثرترین شیوه در امر به معروف و نهی از منکر تبلیغ عملی است. یکی از مهمترین عوامل موفقیت پیامبر اکرم(ص) و ائمه(ع) در ترویج و گسترش مکتب، توجه به این شیوه بوده است. پیامبر اکرم(ص) در اغلب کارها از قبیل کندن خندق، ساختن مسجد و برنامه های فرهنگی و اجتماعی و .... قبل از اینکه دیگران را تشویق به این کار کند خود پیشقدم می شد، همچنانکه امامان معصوم(ع) به این طریق عمل می کردند.

۲- احترام به شخصیت افراد: دومین اصلی که در تأثیر امر به معروف و نهی از منکر در خور توجه است، احترام به شخصیت افراد می باشد. مرتکبان منکر تا وقتی که متجاهر به گناه نشده اند، و به طور آشکار خود را نیالوده اند محترمند و نباید به هتک حرمت آنها پرداخت.

۳- ارشاد تدریجی: معمولا ما انتظار داریم کسانی که در گرداب منکرات غوطه ور شده اند یک دفعه آنها را از گرداب در آوریم و یک مسلمان ایده آل بسازیم؛ در حالی‌که تربیت امری تدریجی است و فضایل و رذایل هیچ‌کدام یک مرتبه در جان انسان‌ها به وجود نمی آیند. در حقیقت می توان گفت که از علل نزول تدریجی قرآن توجه به این نکته مهم است، چرا که قرآن کتاب تربیتی است و برای هدایت انسان‌ها به سوی کمال مطلوب نازل شده است.

۴- نرمخویی و محبت: از شیوه های مهم و مؤثر در امر به معروف و نهی از منکر، نرمخویی و محبت است؛ خصلتی که موفقیت پیامبر(ص) بنا به تصریح قرآن کریم مرهون آن بوده است.

۵- تشویق به ارزش‌ها: یکی از امتیازات مکاتب الهی تشویق به خوبی‌ها و ارزش‌هاست. پیامبر مکرم اسلام(ص) از عامل تشویق در جهت پیشبرد اهداف استفاده‌های زیادی می‌کرد. برای کسانی که دو رکعت نماز برای خدا می‌خواندند جایزه تعیین می کرد.‌ پست‌های حساس سیاسی، فرهنگی و نظامی را به افراد لایقی می سپرد و به این ترتیب، امت را به نیکی و پاکی دعوت می فرمود. برای نمونه اسامه بن زید هجده ساله را به عنوان فرمانده لشکر منصوب فرمود و....

۶- ایجاد فضای امر و نهی: شکی در این مسئله نیست که محیط هر چند نقش زیربنایی ندارد ولی در پرورش فضایل و رذایل نقش اساسی دارد. رسالت انبیا نیز مبتنی بر این اصل بود که محیط را به گونه‌ای آماده سازند تا خود مردم عدالت را بر پادارند:"لیقوم الناس بالقسط".‌ بنابراین پیامبر اکرم(ص) می فرماید: "کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته".

۷- برخورد عملی با مرتکبان منکر: به طور کلی اگر در کنار شیوه های گذشته این شیوه را مد نظر نداشته باشیم بدون شک امر به معروف و نهی از منکر بی نتیجه خواهد ماند.

 

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

۱- مرحله انزجار قلبی: علمای اسلام برای امر به معروف و نهی از منکر مراتب و درجات و همچنین اقسامی قائل شده‌اند. اولین درجه و مرتبه نهی از منکر، هجر و اعراض یا انکار قلبی است و این در مواردی است که ما با شخصی که با او صمیمیت داریم قطع رابطه کنیم و نسبت به او سردی نشان دهیم و این برخورد، برای او تنبه تلقی شود، یعنی تحت یک زجر و شکنجه روحی قرار گیرد و این عمل ما در جلوگیری از کار بد او تأثیر داشته باشد؛ در غیر این صورت چه بسا فردی که از قطع رابطه ما استقبال کرده و او هم قطع رابطه کند و آزادتر دنبال منکرات و کارهای زشت برود در چنین مواردی این کار درست نیست.

۲- مرحله زبانی: درجه دومی که علما و دانشمندان برای نهی از منکر ذکر کرده اند، مرحله زبان است. چه بسا آن بیماری که دچار منکری است، به دلیل جهالت و نادانی و تحت تأثیر یک سلسله تبلیغات قرار گرفته است، احتیاج به مربی، هادی، راهنما و معلم دارد تا با او تماس بگیرد و با کمال مهربانی با او صحبت کند، موضوع را با او در میان بگذارد تا معایب و مفاسد را برایش تشریح کند تا آگاه شود و بازگردد.

۳- مرحله عمل: مرحله سوم عمل است. گاهی طرف در درجه و حالی است که نه اعراض و هجران و نه زبان و بیان بر او تأثیر نمی‌گذارد. در اینجا باید از راه عمل وارد شد. وارد عمل شدن نه تنها به زور گفتن نیست، کتک زدن و مجروح کردن نیست، البته مواردی هم هست که جای تنبیه عملی است که آن هم از شئون حکومت اسلامی است و شهروندان جامعه اسلامی از پیش خود حق اعمال این تنبیهات را ندارند. امر به معروف عملی این است که نباید تنها به گفتن قناعت کند و فکر کنیم همه چیز را گفتن درست می شود. گفتن، شرط لازم است ولی کافی نیست. باید عمل کرد و آنچه مربوط به شهروندان است برخورد عملی غیرمستقیم است. ‌

 

شرایط وجوب امربه معروف و نهی ازمنکر

باید امر به معروف و نهی از منکر کننده بداند آنچه مکلف ترک نموده، واجب و یا آنچه مرتکب گردیده از منکرات است و بر کسی که چنین علم و آگاهی از کار دیگری ندارد، واجب نیست.

باید آمر یا ناهی احتمال تأثیر دهد پس اگر مطمئن باشد که امر و نهیش مؤثر واقع نمی شود، امر و نهی بر وی واجب نیست.

لازم است امر و نهی کننده بداند که شخص بر گناهش باقی است پس اگر دانست که وی گناهش را ترک نموده و آن را تکرار نخواهد کرد، امر به معروف و نهی از منکر بر او واجب نیست.

برخورد با گنهکار ضرر و مفسده ای برای امرونهی کننده یا خویشان و برادران دینی اش نداشته باشد؛ مگر معروف و منکر از اموری باشند که شارع مقدس اهتمام ویژه ای نسبت به آن ها دارد؛ مانند حفظ اسلام و شعائر آن و امنیت جان و ناموس مسلمانان، بنابراین اگر شعائر اسلامی یا جان عده ای از مسلمانان در معرض خطر و نابودی شد، باید اصل اهم و مهم مورد توجه قرار گیرد و صرف ضرردیدن موجب سقوط وظیفه نمی شود.

 

اقسام امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر به دو قسم واجب و مستحب تقسیم می شود که عبارتند از:

آنچه انجام آن از نظر عقل یا شرع لازم و واجب و یا ارتکابش از نظر آن دو، زشت و قبیح باشد، امر و نهی در موردشان واجب می گردد.

هر کاری که انجامش از نظر عقل یا شرع خوب و مستحب یا ارتکابش از دیدگاه آن دو، پسندیده نیست، امر و نهیش مستحب است.

گفتنی است امر به معروف و نهی از منکر از واجبات توصلی است یعنی قصد قربت در آن شرط نیست؛ هر چند با داشتن قصد قربت از پاداش الهی نیز برخوردار خواهد شد.

 

ترک امربه معروف و نهی از

از امامان معصوم درباره‌ی وضعیت امر به معروف و نهی از منکر در زمان غیبت امام مهدی علیه السلام احادیث زیادی رسیده است که به بعضی از آنها اشاره می‌شود:

شر آشکار می شود، کسی آن را نهی نمی‌کند و کسی با آنها که مرتکب شر و منکر می‌شوند کاری ندارد.

مؤمن ساکت است و سخنش پذیرفته نمی شود.

فاسق دروغ می گوید و کسی به او اعتراض نمی‌کند.

فاسق به گناه افتخار می کند، می‌خندد و انتظار ستایش دارد، و کسی به او اعتراض نمی‌کند.

امرکننده به معروف ذلیل است.

فاسق در کارهایی که خداوند دوست ندارد، تحسین می‌شود.

مؤمن جز با قلبش قدرت ندارد نهی از منکر کند.

اگر کسی سخن حق بر زبان براند و امر به معروف و نهی از منکر نماید، دیگران از روی نصیحت و خیر خواهی به او می گویند:« وظیفه نداری این ها را بگویی.»

آدم ها چیزی را که می گویند به آن عمل نمی کند.

بر بالای منبرها به تقوی فرمان داده می شود، ولی سخنرانان به آنچه دستور می‌دهند عمل نمی‌کنند.

امام صادق علیه السلام فرمود:« در آخر الزمان به دلیل ترس از مردم، هیچ کس نهی از منکر (گناه) نمی کند.»

و در روایت دیگری فرمود:« مردم در ترک امر به معروف و نهی از منکر و ترک تدین به آن با هم مساویند.»

 

منابع

‌۱- قرآن كريم

2- وسائل الشیعه، ج۱۱، ص۳۹۵.

‌3 -مستدرک الوسائل، ج۲، ص۱۸۲.

4- مجمع البیان، ج۲، ص۴۸۶.

‌5- نهج البلاغه، نامه ۴۷.

معروف و منکر

معروف در لغت، به معنای شناخته شده و منکر به معنای ناشناخته و نادانسته آمده است. امّا در اصطلاح معروف به کار و حالتی گفته می شود که خوب بودن آن از نظر شرع و یا عقل به اثبات رسیده باشد، و منکر کاری است که از نظر شرع یا عقل، زشت و ناپسند تشخیص داده شود. در واقع، معروف کاری است که انجام آن ترجیح داشته باشد و منکر کاری است که انجام ندادن آن بهتر است.

 

تفاوت امر به معروف و نهی از منکر با ارشاد و نصیحت

گاهی امر به معروف و نهی از منکر، با ارشاد و نصیحت به یک معنی می آید؛ ولی واقعیت آن است که نصیحت و ارشاد، بیشتر جنبه دلسوزی و اندرز و تعلیم و موعظه دارد و همراه با وفق و مداراست، ولی امر به معروف و نهی از منکر به صورت تکلیف و دستوری از سوی شرع مقدس است.

 

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر

پیامبر خدا در بیان اهمیت فریضه امر به معروف و نهی از منکر می فرمایند: «امتم همواره در خیر و نیکی خواهند بود، مادامی که امر به معروف و نهی از منکر و تعاون بر نیکی کنند؛ ولی اگر چنین نکنند، برکات از آن ها گرفته، بعضی از آن ها بر بعضی دیگر مسلط می شوند؛ در حالی که نه در زمین و نه در آسمان یار و یاوری ندارند.»

امیر بیان علی (علیه السلام) نیز در اهمیت این موضوع می فرمایند: «تمام اعمال نیک و حتی جهاد در راه خدا، در برابر امر به معروف و نهی از منکر، همچون قطره ای است در مقابل دریایی پهناور». ایشان در بیان دیگری می فرمایند: «امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید؛ زیرا در آن صورت، اشرار و ستمگران بر شما مسلط خواهند شد. آن گاه هرچه دعا کنید، دعای شما مستجاب نخواهد شد.»

 

امر به معروف و نهی از منکر ضامن اجرای دین

یکی از راه هایی که ضامن اجرای احکام دینی است، عمومی شدن امر به معروف و نهی از منکر در جامعه است. در فرهنگ اسلام، افراد جامعه همانند سرنشینان یک کشتی هستند. چنانچه یکی از آن ها بخواهد دیواره کشتی را سوراخ کند، همگی وظیفه دارند که مانع او شوند وگرنه همه آن ها غرق خواهند شد. امام باقر علیه السلام این فریضه الهی را ضامن اجرای واجبات می دانند و می فرمایند: «به وسیله امر به معروف و نهی از منکر، واجبات به پا داشته می شود و راه ها امن و کسب ها حلال و ظلم ها دفع و زمین آباد می شود. دشمنان به قبول انصاف وادار می شوند و کارها روبه راه می شود.»

 

امر به معروف و نهی از منکر و سلب آزادی!

برخی به اشتباه امر به معروف و نهی از منکر را موجب سلب آزادی افراد و دخالت در امور شخصی دیگران، یا عامل ایجاد اعمال خشونت آمیز می دانند. حال آنکه فلسفه امر به معروف و نهی از منکر، احیای احکام الهی، کنترل جامعه و جلوگیری از هرج و مرج است.

اگر امر به معروف و نهی از منکر با شرایط تعیین شده در احکام دینی به اجرا در آید، هیچ گاه با آزادی های فردی و سلب امنیت افراد منافات نخواهد داشت.

 

آمر عامل

چه خوب است امر کننده به معروف، خود نیز عمل کننده به آن باشد. نقل شده است که زنی فرزند خود را خدمت حضرت علی علیه السلام آورد تا ایشان آن کودک را از خوردن خرمای زیاد نهی کند. حضرت به آن زن فرمودند که فردا مراجعه نماید. روز بعد حضرت علی علیه السلام رو به کودک نموده، فرمودند: «خرما نخور». آن زن بسیار تعجب کرد و پرسید که این سخن را دیروز نیز می توانستید بفرمائید! حضرت فرمودند: من خود روز گذشته خرما خورده بودم و نخواستم از کودک ترک کاری را بخواهم که خود انجام داده بودم.

 

نقش منکرات در از دست دادن نعمت های الهی

قرآن کریم یکی از دلایل نابودی تمدن ها را رواج منکرات و زشتی در جامعه می داند. در آیه 21 سوره مؤمن آمده است: «آیا مردم در روی زمین سیر نمی کنند تا عاقبت کار پیشینیان خود را ببینند. و آنان که بسیار از اینان قوی تر و اثر وجودشان بیشتر بود، سرانجام خداوند [آنان را [به کیفر گناهان بگرفت و از قهر و انتقام خداوند هیچ کس نگه دارشان نبود.»

 

خوش رویی در امر به معروف و نهی از منکر

قرآن کریم، در سوره آل عمران، آیه 159، در بیان اخلاق نیک پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم ، در دعوت مردم به دین مبین اسلام می فرماید: «از رحمت های خداوند نسبت به تو این است که تو را مهربان و خوش خوی گردانید. که اگر تندخو و سخت دل بودی، مردم از گرد تو پراکنده می شدند.»

چه زیباست اگر این سیره نیکوی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلم الگوی همه افراد در اجرای فریضه امر به معروف و نهی از منکر باشد.

 

امر به معروف و نهی از منکر از بین برنده فسق

امر به معروف و نهی از منکر موجب محکم شدن پایه های اقتدار جامعه اسلامی می شود و فسق و فجور را از ریشه قطع می کند. حضرت علی علیهماالسلام در این باره می فرمایند: «کسی که امر به معروف کند، در واقع پشت و تکیه گاه مؤمنین را محکم و استوار می گرداند. و کسی که نهی از منکر می کند؛ بینی فاسقان را با این عمل به خاک ذلت می مالد.»

 

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر

علی علیه السلام امر به معروف و نهی از منکر را دو صفت از صفات الهی می شمارند و می فرمایند: «امر به معروف و نهی از منکر دو صفت از صفات خداوند سبحان هستند، این دو قطعا نه مرگ انسان را نزدیک می کنند و نه از رزق و روزی انسان می کاهند.»

حضرت امام رضا علیه السلام نیز در این زمینه می فرمایند: «وقتی امت من از امر به معروف و نهی از منکر شانه خالی کردند و آن را به یکدیگر واگذار کردند، حتما بدانند که با هلاکت و عذاب الهی روبه رو خواهند شد.»

 

سلامت فرد، سلامت جامعه

دین اسلام که سعادت بشر را عهده دار است، احکام زندگی اجتماعی او را نیز در نظرگرفته است، و گاه به احکام اجتماعی بیشتر از احکام فردی توجه کرده است. اسلام بر این نکته نیز تاکید دارد که سلامت فرد از سلامت جامعه جدا نیست. بنابراین، با طرح نظارت عمومی، یا امر به معروف و نهی از منکر، امید به آینده ای درخشان و به دور از فساد را در دل ها می پروراند و ترک این دو امر مهم را موجب گرفتاری مردم می داند. رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم در این باره می فرمایند: «هر زمان که امت من امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنند، پس منتظر بلاهای الهی باشند.»

 

مصادیق منکرات

منکر را نمی توان منحصر در مصادیق خاص دانست. آنچه در فرهنگ قرآن به عنوان منکر شناخته است، کفر، نفاق، دوستی با بیگانگان، سستی در دفاع از حق، تفرقه افکنی و... است. از این رو همان گونه که بدحجابی منکر است، تضعیف دولت اسلامی، ناامید کردن مردم، تلقین روحیه بی تفاوتی در مردم نیز از مصادیق منکراند. و باید از آنها اجتناب کرد.

 

آمر به معروف، طبیب روح

گاه برخی از انجام دهندگان کارهای منکر، همانند بیماران، احتیاج به مراقبت های مداوم دارند و آمرین به معروف باید، مانند یک طبیب، شخص را تا ترک منکر همراهی نمایند. روش برخورد فرد ناهی از منکر نیز بسیار مهم است. چه بسا یک برخورد اشتباه موجب اصرار بر منکر شود. در سیره عملی ائمه معصومین (علیهماالسلام) موارد ظریف بسیاری، در این زمینه، دیده شده است. به عنوان نمونه، وقتی امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) ، در کودکی، دیدند که پیرمردی در وضو گرفتن دچار اشتباه است، او را به عنوان داور برای خود انتخاب کردند که بگوید: وضوی کدامیک از آنها صحیح است. آن ها با این روش، پیرمردی را متوجه اشتباهش نمودند.

 

راه حلی برای جلوگیری از ارتکاب منکرات

یکی از راه های جلوگیری از شیوع منکرات، ترویج فرهنگ نماز است. در سوره عنکبوت، آیه 45، آمده است: (اِنّ الصّلوةَ تَنْهی عَنِ الفَحْشاءِ و المُنْکَر). نمازگزار به دلیل اینکه در طول روز، در برابر خدا می ایستد و با او سخن می گوید، هنگام ایجاد زمینه گناه، خداوند را حاضر می بیند و از انجام گناه دور می شود.

 

گفتار همراه با رفتار

در انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر، علاوه بر هدایت زبانی شایسته است که رفتار و عمل شخص، الگویی شایسته بر این معنا باشد. امام صادق علیه السلام دراین باره می فرمایند: مردم را با اعمالتان (به خیر) دعوت کنید و (فقط) با زبان مردم را دعوت نکنید.

 

موانع پذیرش امر به معروف و نهی از منکر

گاه بعضی از افراد از پذیرش سخن حق سرباز می زنند و تسلیم حقیقت نمی شوند. در نپذیرفتن حقیقت،چند چیز دخالت دارد: گاهی جهل و نادانی شخص، مانع از قبول حقیقت می شود؛ دیگر خودبینی فرد است که هرچه بیشتر شود، به تکبر و خود بزرگ بینی می انجامد و واضح است که شخصی که خودپرست باشد، عیب خویش را برنمی تابد.

 

وصیت امام حسین علیه السلام

امام حسین (علیه السلام) در ضمن وصیت خود به برادرش، محمّد حنفیه، فرمودند: «من برای راحت طلبی و خوشگذرانی خروج نکردم و نه از روی ستم و نه به منظور فساد؛ بلکه مقصود من اصلاح و نجات دادن امت از انحراف است. من می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم.»

 

شیوه عملی حضرت ابراهیم (علیه السّلام) در نهی از منکر

حضرت ابراهیم علیه السلام وقتی در یک حرکت انقلابی، بت ها را شکستند و تبر را بر دوش بت بزرگ گذاشتند، خواستند با این کار مردم را به تفکر وادار کنند. ایشان با این کار، منکر بودن و زشتی کار بت پرستان را به آن ها گوشزد نمودند و با این حرکت، تفکر غلط بت پرستی را نابود کردند.

 

امر به معروف و نهی از منکر در کلام امام خمینی

امام خمینی رحمة اللّه علیه در وجوب فریضه امر به معروف و نهی از منکر می فرمایند: «... امر به معروف و نهی از منکر بر همه مسلمین واجب است. جلوگیری از منکرات بر همه مسلمین واجب است. شما و ما موظفیم که همه، در تمام اموری که مربوط به دستگاه های اجرایی است، امر به معروف کنیم و اگر اشخاصی پیدا می شوند که خلاف می کنند، معرفی کنیم به مقاماتی که برای جلوگیری مهیا هستند و مشکلات را هم تحمل کنیم.»

جلوگیری از انحراف و منکرات وظیفه همه مردم

 

امام خمینی (رحمة الله عليه) می فرمایند:

«امر به معروف و نهی از منکر از اموری است که برهمه کس واجب است. یک چیزی نیست که بر یکی واجب باشد و بر دیگری نه. همه ما مکلفیم (که) همان طور که مکلّفیم خودمان را حفظ کنیم و خارج کنیم از ظلمت به نور، مکلف هستیم دیگران را همین طور دعوت کنیم.... اگر انسان دید معصیت خدا می شود، باید جلوش را بگیرد. نگذارید معصیت خدا بشود.»

 

امداد رساني و كمكهاي اوليه

 

تاريخچه

در سال 1241(1862ميلادي) يك تاجرسوييسي بنام هانري دونان , با الهام ازتعاليم حيات بخش مذاهب الهي (مسيحيت واسلام )وتحت تاثير صحنه هاي رقت بار جنگ سولفرينو در ايتاليا , اقدام به نوشتن كتاب كوچكي بنام خاطرات سولفرينو نمود.

هانري دونان اين كتاب راباپيشنهاد چندراه حل عملي به پايان مي برد, پيشنهاداتي انساندوستانه جهت كمك به آسيب ديدگان جنگ . اي كتاب ندايي بود براي پيدايش نهضت بين المللي صليب سرخ وهلال احمر كه ازكشورسوييس آغازشدودرسطح جهان گسترش يافت .يكي از نتايج مستقيم كتاب خاطرات سولفرينو تصويب قراردادهاي بين المللي ژنو راجع به كمك به مجروحين جنگ در همان سال بود كه براي اولين بار براهميت تاسيس جمعيت هاي امدادي جهت كمك به مجروحين جنگ دركليه كشورها تاكيد داشت. قراردادهاي بعدي در همين زمينه , سبب بنيانگذاري اين جمعيت ها كه سپس صليب سرخ ناميده شد.

اما((خاطرات سولفرينو)) فقط شرح مصيبت نبود , دونان در اين كتا ب كوچك كه تاثيري بزرگ برجاي نهاد, به پيشنهاد چندراه عملي پرداخت تا با اجراي آنها , بار مصائب بردوش بشريت سبك تر گردد.پيشنهاد ا و,ايجاد تشكيلاتي داوطلبانه درسراسر كشورها بود , تشكيلاتي كه موظف گرددد رزمان جنگ , بدون درنظر گرفتن اولويت سياسي و عقيدتي و نژادي براي هر كدام از طرفهاي درگير باشد.

بذر پيشنهادي كه هانري دونان از طريق اين كتاب در اذهان جهانيان پاشيد سه سال بعد به بارنشست . درسال 1863اولين تشكيلات پيشنهادي دونان در ژنو تاسيس شد.در اين سال كنفرانسي بين المللي با شركت 16 كشور در ژنو تشكيل شد . در اين كنفرانس , براي تجليل از هانري دونان به احترام كشور سوييس زادگاه او , علامت صليب سرخ روي زمينه سفيد را كه معكوس رنگهاي پرچم كشور سوييس بود بعنوان مشخصه نهضت صليب سرخ انتخاب كردند.

دونان اگرچه درسال 1895 ورشكست و دچارفقر و تهيدستي شد , اما درراه خدمات بشردوستانه اش از تلاش باز نايستاد . دونان در سال 1910 كمي قبل از مرگش به دريافت جايزه صلح مفتخر شد.

روز هشتم ماه مه را براي اولين بار, در سال 1984 -- به افتخار روزتولذ دونان -- روز جهاني صلح ناميدند. سالهاي چندي پس از مرگ دونان , سازمانها و تشكيلات صليب سرخ و هلال احمر درسرتاسر جهان گسترده شد , و هدف نهايي تمام اين تشكيلا ت, دستيابي به صلح پايدار و همبستگي ميان تمام افراد بشر در سطح جهان بوده و هست.

تعيين نام و علامت هلال احمر كه مخصوص تشكيلات داوطلبانه كشورهاي اسلامي مي باشد به سال 1876باز مي گردد.در اين سال كشور تركيه , علامت هلال سرخ رنگ روي زمينه سفيد را مه معكوس رنگهاي پرچم تركيه عثماني است , بعنوان أرم جمعيت خود انتخاب نمود . در پي ابن انتخاب , جمعيت هاي كشورهاي اسلامي نيز أرم مزبور را بعنوان أرم جمعيت كشور خود برگزيدند.

اين علامت و نيز علامت شيروخورشيد كه توسط حكومت وقت در سال 1922 انتخاب شده بود . در سال 1929 از طرف كنفرانس ديپلماتيك كه در ژنو تشكيل شد , برسميت شناخته شدند. بعداز پيروزي انقلاب اسلامي ايران و تشكيل حكومت اسلامي به هلال احمر تغيير يافت .

طبق اساسنامه و مقررات صليب سرخ و هلال احمر جهاني , جمعيت هاي ملي كشورها بايد ازمداخله در امور سياسي و نظاني و تبعيض هاي قومي و فرقهاي كاملاً بدور باشند. اين جمعيتها مي بايست براساس اصول هفتگانه صليب سرخ و هلال احمر كه در كنفرانس جهاني اين تشكيلات در سال 1349هجري شمسي به تصويب رسيده است عمل نمايد.اين اصول عبارتنداز:

1- خدمات بشردوستانه ,2- خدمات داوطلبانه , 3- استقلال ,4- بيغرضي , 5- بيطرفي ,6- وحدت و7- جهان شمولي

 

انچه كه صليب سرخ به هنگام بروز حادثه توصيه ميكند :

بخش اول

1- به هنگام بروز حادثه

پيشگيري از بروز حادثه اي جديد در محل از كارهاي مهم ميباشد.

به هنگام بروز حادثه در خيابان يا جاده محل حادثه را همانند تصوير زير با گذاشتن باليز محدود كنيد.

اگر حادثه برق گرفتگي ميباشد بلافاصله برق را قطع كنيد.

حادثه را به پليس و يا اتش نشاني و پزشك اطلاع دهيد. هميشه شماره تلفن ارگانيزمهاي اينچنين و سرويس اورژانس بيمارستانها و يا امبولانس را در نزديكي تلفن و يا در كيف خود داشته باشيد.

به انان ادرس دقيق محل وقوع حادثه و تعداد نفرات و وضعيت انان و كمكهاي اوليه اي را كه انجام داده ايد را اطلاع داده و فراموش نكنيد كه شماره تلفن خود را نيز بدهيد.

2 - امداد و كمكهاي اوليه :

در صورت بروز خونريزي فرد را به حالت خوابيده نگاهداشته و با قدرت هر چه تمامتر با كف دست به روي محل خونريزي تا رسيدن كمك فشار دهيد. فراموش نكنيد كه براي اينكار از دستكش پلاستيكي يا كيسه پلاستيكي در صورت نداشتن دستكش و يانظاير ان استفاده كنيد . اين براي پيشگري از سرايت احتمالي بعضي بيماريها توسط خون مبتلا به ان بيماري ميباشد. دراز كردن فرد براي جلوگيري از بيهوشي و اغما به دليل از دست دادن زياد خون ميباشد.

سه چيز را هميشه به خاطر داشته باشيد :

-هرگز مصدوم را ايستاده نگاه نداريد

-هرگز سعي نكنيد تا جسمي خارجي را كه در داخل جراحت ميباشد خارج كنيد

-هرگز ولو مصدوم از شما تقاضا كرد به او اب و غذا ندهيد

 

بخش دوم: نارسايي و ناراحتي قلبي

چگونه متوجه ناراحتي قلبي بشويم؟

فردي كه دچار ناراحتي قلبي ميشود شكايت از دردهاي شديدي در قفسه سينه خواهد كرد كه همانند منگنه اي او را ميفشرد. مضطرب است. همچنين ممكن است دردي در بازو يا در پشت قفسه سينه يا فك يا شكم داشته باشد.

چه بايد كرد؟

بايد به او پيشنهاد داد كه دراز بكشد مگر اينكه خود او حالت ديگري را ترجيح بدهد.

سپس بايد از او پرسيد كه از چه زماني دردش اغاز شده است و ايا اولين بار است كه چنين دردي را دارد يا خير. در صورتيكه قبلا هم دچار اين درد گشته ايا دارويي استفاده ميكرده است؟ ايا تحت مداوا و زير نظر پزشك ميباشد؟ ايا تا به حال در بيمارستان بستري شده است؟ جواب اين سوالها ميتواند براي توضيح دقيق به پزشك اورژانس و كمك بهتر و سريعتر موثر باشد.

تا رسيدن پزشك يا انتقال بيمار به بيمارستان در صورتيكه براي اينگونه دردها دارويي ميخورده است ان دارو را به اندازه اي كه توسط پزشك تجويز شده به اوبدهيد ولي بهيچوجه سعي نكنيد كه سرخودي خود دارويي براي رفع دردها به او بدهيد. تا رسيدن پزشك و يا امبولانس در كنار او بمانيد.

از كار ايستادن قلب :

شخصي كه دچار سكته قلبي شده در حالت بيخودي فرو ميرود و عكس العملي نشان نميدهد و هرگاه از او سوال كنيد جواب نداده و نفس هم نمي كشد.

از كار ايستادن قلب در بزرگسالان اغلب بعد از توقف تنفس و يا انفاركتوس پيش ميايد.

چه بايد كرد؟

فرد در حالت بيخودي بوده و عكس العملي نشان نميدهد.

ارام و با احتياط سر او را نظير شكل زير به عقب كشيده و چانه اش را به طرف بالا بگيريد تا مانع از افتادن زبان به عقب و گلو شده و تنفس را مشكل كند. داخل دهان او را نگاه كنيد تا اگر چيزي نظير پروتز يا دندان مصنوعي دارد ان را در اوريد.

از تنفس نكردن مطمين شويد. دقت كنيد و اگر شكم و سينه ان شخص بالا و پايين نميشود و هيچگونه صداي نفسي و دمي مشاهده نميگردد يعني عمل تنفس متوقف گشته است. اگر شخص ديگري حضور دارد از او بخواهيد كه بلافاصله براي خبر كردن پزشك و امبولانس اقدام كند و در غير اينصورت خود اينكار را بكنيد.

تا قبل از رسيدن انان اقدام به دادن تنفس مصنوعي كنيد. با هر دمي كه در دهان او ميدميد قفسه سينه اش بالا خواهد امد.

اگر با تنفس مصنوعي عكس العملي مشاهده نكرديد تنفس دادن و ماساژ قلب را تواما انجام دهيد.

براي اينكار 15 بار برقسمت تحتاني قفسه سينه در زير محل تلاقي دنده ها و هر دقيقه 100 بار فشار دهيد.

بعد از هر 15 بار فشار بر قفسه سينه دوبار عميقا در دهانش بدميد و بلافاصله دوباره 15 بار برقسمت تحتاني قفسه سينه همانند قبل فشار دهيد. مرتبا دقيقه اي يكبار دقت كنيد تا بينيد كه ايا فرد عكس العملي نشان ميدهد يا خير و اگر باز هم تنفس نميكرد اين روش را ادامه دهيد.

روش تنفس دهان به دهان :

با يك دست چانه را به طرف بالا كشيده و با انگشت شصت دهان را باز كنيد. دست ديگر را روي پيشاني قرار داده و سر را بعقب كشيده و با انگشتان منافذ بيني را همانند گيره اي براي مانع شدن خروج هوا محكم ببنديد. دهانتان را بر روي دهان شخص قرار داده و هوا را به تدريج در دهان او تا بالا امدن قفسه سينه بدميد. سپس دهانتان را از روي دهان او برداشته صاف بنشينيدو نفس بكشيد و منتظر شويد تا قفسه سينه فرد دوباره خالي از هوا شود و فرو رود. اين عمل را تا رسيدن به نتيجه ادامه دهيد.(عكسهاي تنفس دهان به دهان را بالاتر مشاهده ميكنيد).

در زماني كه فرد شروع به نفس كشيدن كرد او را به پهلو قرار دهيد. زانو زده و پاهاي او را در كنار هم قرار دهيد. بازوي او را كه به شما نزديكتر است در زاويه راست بدنش قرار داده و ارنجش را در حاليكه كف دستش رو به بالاست خم كنيد.

پشت دست ديگرش را بفل گوش او كه در سمت شما ميباشد قرار دهيد. اينكار براي ثابت نگاه داشتن سر و مانع شدن از خطر صدمه ديدن مهره هاي پس گردن ميباشد.

با دست ديگر خود پاي ديگر او را گرفته زانويش را خم كرده و بلند كنيد و به ارامي در حالي كه زانويش را به سمت خود ميكشد و در حاليكه دست او را همچنان كه در كنار گوشش قرار داده ايد و بدون اينكه سرش حركت كند بدن او را چرخانده و او را به پهلو قرار دهيد.

زانوي خم شده را طوري قرار دهيد كه زاويه اي مستقيم با باسن داشته باشد و طوري بر زمين تكيه كند كه ثابت بوده و مانع حركت وي شود و دهانش را باز بگذاريد. (تصويرهاي زير )

توجه داشته باشيد كه هرگز زماني كه شروع به نفس كشيدن كرد و تا زماني كه هنوز بخود نيامده است هرگز او را به پشت نبايد نگاه داريد بلكه همانطور كه بالاتر توضيح داده شد بايد او رد به پهلو قرار دهيد.

روش ماساژ دادن قلب :

براي ماساژ دادن قلب حتما بايد فرد را روي محلي صاف و سخت نظير چوب يا زمين قرار داد و نه روي تختخواب.

دركنار فرد و نزديك قفسه سينه او زانو زده و تكمه هاي لباس او را باز كنيد بطوري كه قفسه سينه كاملا لخت باشد.

قسمت پايين يك كف دست خود را بدون اينكه فشاري وارد كنيد در نيمه پاييني قفسه سينه قرار داده و دست ديگر خود را در قسمت بالاي قفسه سينه و به طوري كه انگشتان روي قفسه سينه گذاشته نشوند. سپس بدون اينكه دستهايتان را از روي قفسه برداريد در هر دقيقه و منظما 100 بار بر روي قفسه سينه فشار وارد كنيد. بعد از هر 15 بار كه اين عمل را انجام داديد دو بار تنفس دهان به دهان به گونه اي كه بالاتر گفته شد بدهيد.

 

بيهوشي و اغما

فردي كه در حالت بيخودي و بيهوشي و يا اغماست نه قادر است كه به سوالاتي ساده نظير صداي مرا ميشنويد؟ چه اتفاقي افتاده؟ جواب دهد ونه به انچه كه به او گفته ميشد نظير چشمهايتان را

باز نيد و ياذدست مرا بفشاريد عمل كند.

چه بايد كرد؟

همانگونه كه در بالاتر براي فردي كه دچار نارحتي قلبي توضيح داده شده بايد عما شود و اورا به همان صورت به پهلو و دهان باز دراز كرده و براي اينكه راحتتر تنفس كند دكمه هاي پيراهن او را در قسمت قفسه سينه باز كنيد.

 

بخش سوم: سوختگي

چه بايدكرد؟

به مدت 5 دقيقه محل سوختگي را بدون مالش ان در زير اب سرد قرار دهيد.

اگر قسمت سوخته شده در زير لباس قرار گرفته لباس را از تن شخص در اوريد مگر اينكه لباس بر اثر سوختگي به بدن چسبيده باشد.

اگر وسعت سوختگي زياد است و يا طاول هايي بيش از وسعت كف دست فرد وجود دارند سوختگي مهم به حساب ميايد و ميبايست شخص را از سمتي كه سوخته نشده دراز كرد. اما اگر مشكل تنفسي دارد او را به حالت نيمه نشسته قرار داده و بلافاصله اتش نشاني و امبولانس و پزشك را مطلع كنيد و تا رسيدن انان مراقب فردي كه دچار سوختگي شده باشيد.

اگر سوختگي از اهميت زيادي بر خوردار نيست ميتوان محل سوختگي را براي التيام درد بيشتر از 5 دقيقه در زير اب سرد قرار داد. اما مراقب باشيد و اگر محل سوختگي گرم بود و يا ورم كرد و يا پس از گذشت 24 ساعت همچنان درد داشت ميبايست به پزشك مراجعه كرد.

چرا محل سوختگي را در زير اب سرد ميگيريم؟

- اين عمل باعث خنك شدن محل سوختگي ميشود

- درد سوختگي را التيام ميدهد

- در صورتيكه سوختگي با موادشيميايي باشد مانع وسعت و عميق شدن سوختگي ميگردد

- در صورتيكه سوختگي مهم باشد حداكثر ميبايست كه محل سوختگي را 5 دقيقه در زير اب سرد قرار داد چون بيشر از 5 دقيقه منجر به سرد شدن بدن فرد خواهد شد.

 

بخش چهارم: خوردن مواد شيميايي

فرد را دراز كرده و بدون اتلاف وقت و سريعا گروه امداد را خبر كنيد.

- به هيچوجه هيچگونه نوشيدني به شخص ندهيد چون خطر استفراغ شخص و بالا اوردن ماده شيميايي وجو دارد

- به هيچوجه شخص را مجبور به استفراغ نكنيد چون عبور مجدد ماده شيميايي از مجراهاي گوارشي زخمهاي ايجاد شده را بيشتر و عميقتر خواهد كرد.

 

بخش پنجم: جراحت

چگونه جراحتي مهم را تشخيص دهيم؟

اگر وسعت جراحت زياد و جراحت الوده ميباشد و يا جسمي خارجي در داخل جراحت است و يا جراحت روي شكم و يا سينه و يا چشم ميباشد بايد به ان اهميت داده شده و جدي گرفته شود.

چه بايد كرد؟

بطور عموم بهتر است كه شخص را دراز كنيد و مانع تقلا و تلاش او شده و بگذاريد استراحت كند.

گروه امداد را خبر كرده و تا رسيدن انان مراقب فرد باشيد.

موارد استثنايي :

- اگر جراحت در قسمت قفسه سينه ميباشد شخص را به حالت نيمه نشسته نگاه داريد تا مشكلي براي تنفس نداشته باشد.

- اگر جراحت در ناحيه شكم ميباشد فرد را دراز كرده و زانوهايش را براي تخفيف دادن درد و كمك به راحتتر تنفس كردن خم كنيد.

- اگر جراحت در چشم ميباشد فرد را به پشت خوابانده و سر او را به عقب خم كرده و چشمش را ببنديد.

كارهايي كه هرگز نبايد كرد :

- ايستاده نگاه داشتن شخص

- ضد عفوني كردن جراحت

- بيرون كشيدن جسمي خارجي از جراحت

- غذا و يا نوشيدني دادن به فرد

 

بخش ششم: خفگي

گاهي به هنگام عمل بلع لقمه در گلو و يا مجراي تنفسي گير كرده و توليد خفگي ميكند و شخص نه قادر است نفس بكشد و نه صحبت و نه سرفه كند.

چه بايد كرد؟

- سريع پنج ضربه با كف دست به پشت شخص بزنيد :

پشت سر شخص كه نشسته است يا ايستاده بايستيد او را به طرف جلو خم كرده و در حالي كه يك دست خود را روي قفسه سينه او قرار داده ايد با دست ديگر خود پنج ضربه محكم به قسمت فوقاني پشت او مطابق شكل بزنيد.

در صورتيكه روش بالا موفقيت اميز نبود عمل Heimlich را انجام دهيد :

- مطابق شكل در حالي كه پشت سر او قرار گرفته ايد بازوهايتان را از زير بازوهاي او رد كنيد

- يك دست خود را مشت كرده و بالاي ناف او قرار دهيد

- دست ديكر خود را بر روي مشت خود قرار دهيد

- مشت خود راخيلي محكم به سمت خود و به طرف بالا فشار دهيد

اين عمل را پنج بار تكرار كنيد.

عمل Heimlich باعث ميشود تا فشار وارده بر بالاي ناف فشار به شش ها وارد كرده و لقمه يا جسمي كه در مجراي تنفسي گير كرده به خارج پرتاب شود.

گرفتن مجراي تنفسي در نزد كودكان بيشتر از يكسال :

به همان ترتيبي كه در مورد بزرگسالان گفته شد ولي با احتياط بيشتر عمل كنيد و قدرت ضربه اي كه وارد ميكنيد ميبايد مناسب با وزن و سن كودك باشد.

گرفتن مجراي تنفسي در نزد نوزادان :

- نوزاد را به روي شكم و در حاليكه سرش كمي سرازير است روي ساعد خود قرار داده و با دست خود 5 ضربه به

قسمت فوقاني پشت او بزنيد

- در همان حالتي كه هنوز رو به شكم ميباشد با انگشتان جسم را از دهان او بيرون بكشيد و احتياط كنيد تا انگشتانتان

را در حلقش فرو نكنيد.

در صورتيكه با اين عمل موفق به خارج كردن جسم نشديد :

- نوزاد را به پشت روي پاها و ساعد خود قرار داده و سر او را به پايين خم كنيد

- با دو انگشت در وسط سينه و در زير محل تلاقي دنده ها فشار دهيد و توجه داشته باشيد كه روي محل تلاقي

دنده ها فشار ندهيد

 

بخش هفتم: كمكهاي اوليه به غريق بزرگسال :

در صورتيكه غريق نفس نميكشد بلافاصله گروه امداد را خبر كنيد.

تا رسيدن كمك غريق را روي زمين دراز كنيد و همانطور كه بالاتر براي كمك به فردي كه دچار ناراحتي قلبي شده عمل كنيد يعني :

تنفس دهان به دهان :

با يك دست چانه را به طرف بالا كشيده و با انگشت شصت دهان را باز كنيد. دست ديگر را روي پيشاني قرار داده و سر را بعقب كشيده و با انگشتان منافذ بيني را همانند گيره اي براي مانع شدن خروج هوا محكم ببنديد. دهانتان را بر روي دهان شخص قرار داده و هوا را به تدريج در دهان او تا بالا امدن قفسه سينه بدميد. سپس دهانتان را از روي دهان او برداشته صاف بنشينيدو نفس بكشيد و منتظر شويد تا قفسه سينه فرد دوباره خالي از هوا شود و فرو رود. اين عمل را تا رسيدن به نتيجه ادامه دهيد.(عكسهاي تنفس دهان به دهان را بالاتر مشاهده ميكنيد).

در زماني كه فرد شروع به نفس كشيدن كرد او را به پهلو قرار دهيد. زانو زده و پاهاي او را در كنار هم قرار دهيد. بازوي او را كه به شما نزديكتر است در زاويه راست بدنش قرار داده و ارنجش را در حاليكه كف دستش رو به بالاست خم كنيد.

پشت دست ديگرش را بفل گوش او كه در سمت شما ميباشد قرار دهيد. اينكار براي ثابت نگاه داشتن سر و مانع شدن از خطر صدمه ديدن مهره هاي پس گردن ميباشد.

با دست ديگر خود پاي ديگر او را گرفته زانويش را خم كرده و بلند كنيد و به ارامي در حالي كه زانويش را به سمت خود ميكشد و در حاليكه دست او را همچنان كه در كنار گوشش قرار داده ايد و بدون اينكه سرش حركت كند بدن او را چرخانده و او را به پهلو قرار دهيد.

زانوي خم شده را طوري قرار دهيد كه زاويه اي مستقيم با باسن داشته باشد و طوري بر زمين تكيه كند كه ثابت بوده و مانع حركت وي شود و دهانش را باز بگذاريد. (تصويرهاي زير )

توجه داشته باشيد كه هرگز زماني كه شروع به نفس كشيدن كرد و تا زماني كه هنوز بخود نيامده است هرگز او را به پشت نبايد نگاه داريد بلكه همانطور كه بالاتر توضيح داده شد بايد او رد به پهلو قرار دهيد.

در صورتيكه غريق نفس ميكشيد :

ماساژ دادن قلب :

براي ماساژ دادن قلب حتما بايد فرد را روي محلي صاف و سخت نظير چوب يا زمين قرار داد و نه روي تختخواب.

دركنار فرد و نزديك قفسه سينه او زانو زده و تكمه هاي لباس او را باز كنيد بطوري كه قفسه سينه كاملا لخت باشد.

قسمت پايين يك كف دست خود را بدون اينكه فشاري وارد كنيد در نيمه پاييني قفسه سينه قرار داده و دست ديگر خود را در قسمت بالاي قفسه سينه و به طوري كه انگشتان روي قفسه سينه گذاشته نشوند. سپس بدون اينكه دستهايتان را از روي قفسه برداريد در هر دقيقه و منظما 100 بار بر روي قفسه سينه فشار وارد كنيد. بعد از هر 15 بار كه اين عمل را انجام داديد دو بار تنفس دهان به دهان به گونه اي كه بالاتر گفته شد بدهيد.

كمكهاي اوليه به غريق نوزاد :

1 - در صورتيكه نوزاد نفس نميكشد به او تنفس دهان به دهان و بيني بدهيد.

دهانتان را طوري بر روي صورت نوزاد قرار دهيد كه هم در دهان و هم در بيني او همزمان بدميد. عمل نفس دميدن

در دهان و بيني نوزاد بايد سريعتر از دميدن نفس در دهان بزگسالان بوده ولي ملايمتر باشد.

اگر بعد از دو دميدن در دهان و بيني او نوزاد هنوز تنفس نميكرد و يا به سرفه نيفتاد بلافاصله اقدام به ماساژ قلبي بكنيد.

2 - براي ماساژ دادن قلب نوزاد فقط بايد دو انگشت به كار برد. در روي خطي فرضي كه از زير دو سر سينه هايش ميگذرد با دو انگشت فشار دهيد.

سرعت اين فشارها بايد 100 فشار در هر دقيقه باشد. بعد از هر پنج بار فشار در قسمت تحتاني قفسه سينه و زيرمحل تلاقي دنده ها يكبار با دهان و همزمان در بيني و دهان او بدميد.

اين عمل را تا رسيدن گروه امداد ادامه دهيد.

تنفس مصنوعي

باز كردن راه هواييAir way

اولين قدم باز كردن راه هوايي فرد است .در فرد بيهوش تمامي ماهيچه ها شل شده اند.عضلات زبان و گردن هم از اين قاعده مستثني نيستند و احتمال دارد كه زبان به طرف حلق بر گردد و راه هوايي را مسدود كند .

كف دست را روي پيشاني مصدوم گذاشته و سر او را به طرف عقب بر گردانيد . همزمان با اين كار دست ديگر را زير چانه او قرار داده و به سمت بالا فشار دهيدبه طوريكه دندانهاي فك بالا و پايين در مقابل هم قرار گيرند . در صورت انجام صحيح اين مراحل شما موفق به باز كردن را ه هوايي مصدوم خواهيد شد .

مراقب باشيد كه دهان فرد را بيش از حد باز نشود چون در اين صورت ممكن است زبان به عقب برگردد و راه هواي را مسدود كند .

دادن تنفس مصنوعيBreathing

پس از بازكردن راه هوايي بايد از وضعيت تنفس مصدوم أگاه باشيد.ابتدا قفسه سينه فرد را برهنه كنيد.

اگر صورت مصدوم كبود و رنگ پريده باشد .

نه جريان هوا از بيني و دهان فرد حس شو د و نه صدايي كه نشانگر جريان هوا باشد به گوش برسد.

قفسه سينه حركت نداشته باشد.

تنفس وي قطع شده است و بايد تنفس مصنوعي را آغاز كنيد حتي اگر نتوانستيد تشخيص دهيد كه فرد مذكورتنفس دارد يا نه نفس مصنوعي را آغاز كنيد چون اگر فرد تنفس داشته باشد شما در هنگام تنفس مصنوعي متوجه مي شويد.

* تكنيك دادن تنفس مصنوعي *

سررابه عقب متمايل كنيد به صورتيكه دهان كمي بازتر باشد (نحوه باز كردن راه هوايي در مبحث قبل آمده است.)با انگشتان دستي كه روي پيشاني مصدوم است سوراخهاي بيني فرد را ببنديد .

دهان خود را روي دهان مصدوم بگذاريد بطوريكه , لبهاي شما كاملا اطراف دهان اورا بگيرد.با يك بازدم عميق هوارا وارد دهان فرد مصدوم كنيد.همزمان از گوشه چشم خودبه قفسه سينه فردنگاه كنيد وببينيد آيا هنگامي كه درون مجاري هوايي اومي دميد قفسه سينه بالا مي رود يا نه ؟

وقتي قفسه سينه فرد بالا مي آيد تنفس را قطع كنيد ودهان خود را از دهان فرد دا كرده و بيني اورا آزاد بگذاريد و خودتان برا ي تنفس بعدي نفس بگيريد.

هنگام تنفس موثر سينه وشكم مصدوم بالاو پايين مي آيد , احياگر حس مي كند كه بادكنكي را پر ميكند و پس از دميدن حجم معيني , مقابل ورود هواي اضافه تر مقاومت احساس ميكند .به تدريج رنگ پوست فرد از زردي و كبودي به صورتي تغيير مي يابد.

ماساژ قلبيCirculation

پس ازدادن يك يا دو تنفس مصنوعي در صورتيكه فرد تنفس خود را بازنيابد بايد نبض فرد را كنترل كرد.

طريقه كنترل كردن نبض :

پس از آنكه تنفس مصنوعي تمام شد كف دست را از روي پيشاني فرد بر نداريد و دو انگشت دست ديگر را در وسط گردن بالاي ناي و حنجره روي برآمدگي جلوي گردن ( سيب آدم ) بگذاريد .

انگشتان خود را به آرامي به سمت پايين و كنار آن قسمت بلغزانيد و سپس كمي فشار دهيد . به مدت 5-10 ثانيه اين كار را ادامه دهيد تامطمئن شويد كه نبض را حس ميكنيد يا نه؟

كنترل كردن نبض احتياج به مهارت و دقت خاصي دارد شما نيز ميتوانيد با تمرين كردن و شركت در كارگاههاي عملي احيا تنفسي اين مهارت را كسب نماييد .

اگر فرد نبض داشت به تنفس مصنوعي با اندزه’ دوازده بار در دقيقه ادامه دهيد . بيشتر

اگر فرد نبض نداشت بايد بي درنگ ماساژ قلبي را همراه با تنفس مصنوعي آغاز كنيد.زيرا فرد دچار ايست قلبي شده و احتمال دارد صدمات جبران ناپذيري به مغز وي برسد.

براي دادن يك ماساژ قلبي موثر علاوه بر اينكه بايد ماساژ را با تكنيك صحيح انجام داد لازم است كه وي را در وضعيت مناسبي بخوابانيد.

بيمار را به پشت خوابانده , مطمئن شويد كه وي روي يك سطح سخت قرار گرفته است . اما اگر فرد در رختخواب يا هر سطح نرم ديگري است وقت را تلف نكنيد و فقط كافيست كه اورا روي روي زمين بلغزانيد يا اينكه يك تخته با هر شي صاف و سخت را از بين پشت او و ملحفه قراردهيد .

كنار مصدوم زانو بزنيد .

آخرين حددنده هاي او را با دو انگشت دستي كه بالاي فرد نزديكتر است بيابيد انگشتان خود را بسمت بالا بلغزانيد تا يك فرو رفتگي در محل اتصال دنده هاي دو طرف برسيد .

يك انگشت را در محل فرورفتگي بگذاريد و انگشت ديگر را كنار آن قرار دهيد سپس ته دست ديگر را در كنار آن دو انگشت قرار دهيد .بعد ته دست دوم را روي دست اولي بگذاريد .

موقعيت بدن خود را طوري تنظيم كنيد كه بازوها خم نشوند و شانه ها در امتداد نقطه اتكا دستها باشند . به اندازه اي بر جناغ فرد فشار وارد كنيد كه 4-5 سانتي متر پايين برود.

پس از انجام 15 عدد ماساژ پشت سر هم ( اين 15 ماساژ در مدت 11 ثانيه خواهد بود ) دو عددتنفس مصنوعي به فرد بدهيد شما براي انجام اين دو تنفس 4 ثانيه فرصت داريد .اين سيكل بايد چهار بار در دقيقه تكرار شود براي اينكه بتوانيد نسبت 15:2 را در هر دوره رعايت كنيد بهتر است با هر ماساژ شماره آن را بلند بگوييد .

بعد از يك دقيقه وضعيت مصدوم را ازريابي كنيد .

اگرضربان مداوم رگ گردن باز نگشته باشد دوباره احياي قلبي ريوي را با دو تنفس و 15 ماساژ قلبي از سر بگيريد . شما براي انجام اين دو تنفس و 15 ماساژ , 15 ثانيه فرصت داريد.

اين كار را براي مدت 3 دقيقه ديگر ادامه دهيد .

اگردراين مدت تنفس منظم فرد بازگشت نيازي به تكرار احياي قلبي ريوي نيست بلكه بايد مرتب تنفس و نبض فرد را چك كنيد .

اگرتنفس منظم فرد برنگشت تنفس مصنوعي را با سرعت 12 عدد در دقيقه شروع كنيد و همزمان نبض فرد را چك كنيد .

توجه داشته باشيد كه وقفه در انجام مراحل احياي قلبي ريوي بيشتر از 5 ثانيه نشود.

امداد سوختگى‌ها

سوختگى در اثر آتش، تابش آفتاب، مواد شيميايى، مايعات داغ، وسايل داغ، بخار آب، برق و ساير مواد مى تواند ايجاد شود. سوختگى مى تواند سطحى باشد و با امكانات اوليه پزشكى درمان شود و يا به قدرى شديد باشد كه زندگى را به خطر بيندازد و نياز به كمك هاى اورژانس داشته باشد. براى تشخيص سوختگى خفيف از سوختگى شديد و مخاطره آميز بايد درجه و عمق صدمه به بافت هاى بدن را مشخص كرد. سه نوع تقسيم بندى وجود دارد:

سوختگى درجه اول

در اين نوع سوختگى فقط لايه خارجى پوست (اپيدرم) مى سوزد. پوست قرمز و احتمالاً توام با تورم و درد است ولى سوختگى در همان سطح محدود است. اين نوع سوختگى با توجهات و كمك هاى اوليه قابل التيام است.

سوختگى درجه دو

چنانچه لايه سطحى پوست و لايه دوم يعنى (درم) هر دو بسوزند به آن سوختگى درجه دو گويند. تاول و برآمدن پوست و ظاهر قرمز و تكه تكه و كنده شدن پوست از علايم اين درجه بندى است، درد شديد و تورم نيز همراه علايم فوق وجود دارد. چنانچه اين سوختگى محدود به يك منطقه در حدود10-5 سانتى متر باشد داروهاى خانگى موثر است. ولى چنانچه منطقه وسيع ترى سوخته و يا سوختگى روى دست ها، پاها، صورت، ناحيه سرين، كشاله ران و يا يك مفصل مهم باشد بايد سريعاً از كمك هاى پزشكى برخوردار شود.

سوختگى درجه سه

جدى ترين نوع سوختگى كه تمام لايه هاى پوست را درگير مى كند يعنى چربى، اعصاب، عضلات و حتى استخوان ها ممكن است بسوزند. معمولاً در اين نوع سوختگى بعضى از نواحى ممكن است مثل زغال سوخته باشند و يا به صورت خشك سفيد باشند. امكان وجود درد شديد است ولى چنانچه اعصاب ناحيه سوخته باشند به طور كلى دردى وجود نخواهد داشت. در اين نوع سوختگى ها بايد سريعاً اقدامات لازم انجام گيرد.

* معالجات فورى انواع سوختگى ها

سوختگى هاى بزرگ بايد سريعاً معالجات پزشكى دريافت كنند. در مدت زمانى كه كمك پزشكى مى رسد اقدامات زير بايد صورت گيرد:

- مواظب باشيد پارچه يا لباس روى محل سوختگى را برنداريد.

- وسايل يا مواد سوزاننده را از مريض دور كنيد.

- مواظب وضعيت تنفس بيمار باشيد.

- نواحى سوخته را با پارچه اى تميز يا پانسمان استريل سرد و مرطوب بپوشانيد.

اقدامات اوليه سوختگى درجه يك و دو در حدود10-5 سانتى متر:

خنك نگاه داشتن ناحيه سوخته

ناحيه سوخته را حدود15 دقيقه زير آب خنك نگاه داريد و يا درون آب خنك فرو ببريد و يا كمپرس خنك كنيد. اين كار از تورم مى كاهد.

لوسيون

بعد از خنك كردن محل سوخته از لوسيونى حاوى Aloe Vera و يا مرطوب كننده براى راحت تر كردن بيمار و جلوگيرى از خشك شدن ناحيه سوخته استفاده كنيد. در آفتاب سوختگى از پماد هيدوركريژون يك درصد يا يك پماد ضد عفونت استفاده كنيد.

بانداژكردن

روى محل سوخته را با گاز استريل بپوشانيد، از پنبه استفاده نكنيد، پنبه محرك است. روى پانسمان را بانداژ آزادى بگذاريد و از فشار روى ناحيه سوخته ممانعت كنيد. بانداژ مانع تماس هوا با ناحيه سوخته مى شود در نتيجه درد را كاسته و از تاول ها محافظت مى كند.

- از مسكن هاى معمولى استفاده كنيد.

- مواظب علايم عفونت باشيد سوختگى هاى خفيف ممكن است ظرف2-1 هفته بدون درمان بيشترى بهبود يابند، مگر آن كه دچار عفونت شوند.

توجه: از به كار بردن يخ روى محل سوختگى پرهيز كنيد زيرا ممكن است باعث يخ زدگى (سرمازدگى) ناحيه شود و در نتيجه صدمه بيشترى وارد كند. از پاره كردن تاول ها خوددارى كنيد زيرا مايع درون آن مانع از عفونت مى شوند. ولى چنانچه تاول ها به خودى خود پاره شدند محل را با آب ولرم و صابون ضعيف بشوييد و سپس از يك پماد آنتى بيوتيك و گاز استريل استفاده كنيد. اين پانسمان بايد روزانه تعويض شود.

* سوختگى با مواد شيميايى

خودامدادى

عامل سوزاننده را دور كنيد. مايع شيميايى سوزاننده را با آب شير به مدت 20 دقيقه يا بيشتر از سطح پوست بشوييد. اگر ماده شيميايى پودرمانند است اول پودر را از روى پوست بزداييد سپس آن را بشوييد.

مواظب علائم شوك باشيدشامل حالت غش، رنگ پريده، تنفس سطحى قابل ملاحظه. لباس ها و جواهرات را بيرون بياوريد به خصوص آنهايى كه با ماده شيميايى آلوده شده اند. محل سوخته را ببنديد چنانچه ممكن است با پانسمان خشك استريل يا پارچه اى تميز محل را بپوشانيد.

چنانچه بيمار پس از شست وشو باز هم اظهار سوزش كرد مجدداً ناحيه را بشوييد.

پيشگيرى

هنگام كار با مواد شيميايى از لباس و عينك محافظ استفاده كنيد. در مورد مواد شيميايى مورد مصرف شناخت داشته باشيد، با خواندن بروشور آنها و يا تماس با اماكنى كه اطلاعات كافى در اين مورد دارند.

امداد پزشكى

سوختگى هاى خفيف معمولاً بدون درمان بهبود مى يابند. ولى در موارد زير حتماً از امداد پزشكى كمك بخواهيد: چنانچه سوختگى درجه دوم در ناحيه اى بيش از 10 سانتى متر باشد يا چنانچه سوختگى در ناحيه دست ها، پاها، صورت، كشاله ران، باسن و يا مفاصل بزرگ باشد. توجه كنيد محصولات شوينده و پاك كننده خانگى به خصوص آنهايى كه حاوى مواد سفيدكننده و يا آمونياك و يا سموم نباتى هستند ممكن است صدمات شديد و جدى به چشم ها يا پوست وارد كنند.

* آفتاب سوختگى

نور آفتاب به رغم فوايدى كه دارا است مى تواند در پوست ايجاد سوختگى كند و يا خطر ابتلا به سرطان پوست را بالا ببرد علائم آفتاب سوختگى معمولاً ظرف چند ساعت بروز مى كند شامل: درد، قرمزى، تورم و گاهى تاول.معمولاً به علت اين كه نواحى وسيعى از بدن در معرض نور خورشيد قرار مى گيرد احتمال سردرد، تب و خستگى مفرط نيز وجود دارد.

خود امدادى: حمام خنك بگيريد، مى توانيد از بيكينگ پادر BAKING POWDER و يا نصف فنجان نشاسته ذرت محلول در آب استفاده كنيد تا كمى به پوست آرامش دهد.

- به تاول ها دست نزنيد تا از عفونت هاى بعد پيشگيرى كنيد و بهبود را سرعت ببخشيد. ولى چنانچه تاول ها پاره شده اند پماد ضدباكترى روى نواحى باز بگذاريد.

- از مسكن هاى معمولى استفاده كنيد.

- از محصولاتى كه به عنوان ضدعفونى حاوى بنزوكائين Benzocaine هستند به خاطر ايجاد واكنش هاى آلرژيك پرهيز كنيد.

پيشگيرى: بين ساعات 10 صبح تا سه بعدازظهر كه نور خورشيد در شدت است در معرض آفتاب قرار نگيريد. نواحى باز را بپوشانيد، كلاه لبه پهن بگذاريد و از كرم هاى ضدآفتاب با SPF حدود15 به بالا استفاده كنيد.چشم هاى خود را با عينك محافظت كنيد. عينك هايى كه مانع ورود حدود95 درصد اشعه ماوراءبنفش شوند.ولى چنانچه مجبوريد مدت زيادى در آفتاب باشيد و يا عمل جراحى آب مرواريد انجام داده ايد و يا داروهايى مصرف مى كنيد كه حساسيت شما را به اشعه ماوراء بنفش زياد مى كند لازم است لنز عينك شما مانع ورود اشعه ماوراء بنفش به ميزان99 درصد باشد.

امداد پزشكى: چنانچه سوختگى ها وارد مرحله تاول شده اند و يا احساس بيمارى و كسالت شما دست داده بايد به پزشك مراجعه كنيد. او احتمالاً از كريتزن خوراكى مثل پردنيزولون استفاده خواهد كرد.توجه كنيد به طور معمول اشعه آفتاب مانع فعاليت شما نخواهد بود ولى چنانچه مجبوريد تمام روزها را در معرض اشعه ماوراء بنفش باشيد به پوست شما صدمه وارد خواهد شد و ريسك سرطان بالا مى رود. چنانچه در اثر آفتاب سوختگى دچار كهير، خارش و تب شديد بايد با پزشك تماس بگيريد.

* سوختگى با برق

همه گونه سوختگى با برق بايد توسط پزشك معاينه شود. ممكن است ظاهراً سوختگى خفيف باشد ولى صدمات آن به بافت هاى زير پوست برسد. ريتم ضربات متغير- ايست قلبى و يا صدمات داخلى ديگر در صورتى اتفاق مى افتد كه مقدار جريان الكتريسيته كه از بدن عبور كرده زياد بوده باشد.گاهى اوقات تكان شديد همراه با برق گرفتگى باعث پرتاب فرد شده و يا به زمين مى افتد در نتيجه مى تواند منجر به انواع شكستگى و يا ضربه مغزى و يا ساير صدمات همراه با سوختگى شود.

*سرمازدگى

سرمازدگى مى تواند در هر ناحيه از بدن اتفاق بيفتد، دست ها، پاها، بينى و گوش ها بيشتر در معرض سرمازدگى هستند. در درجه حرارت هاى زير صفر جدار رگ هاى خونى كوچك تر تنگ مى شوند بنابراين خون و اكسيژن كمترى به بافت ها مى رسد و در نهايت سلول ها مى ميرند.اولين علائم سرمازدگى احتمالاً دردناكى و گزگز ناحيه است. سپس به دنبال آن بى حسى پديد مى آيد. پوست به صورت پريدگى مرگبار و سخت و سرد و بى حس مى شود.سرمازدگى مى تواند به بافت هاى عمقى تر نيز صدمه بزند. در اين صورت ممكن است ايجاد تاول كند كه معمولاً ظرف2-1 روز ايجاد مى شود. افرادى كه داروهاى قلبى مصرف مى كنند و يا تصلب شرايين (آترواسكلروزين) دارند استعداد بيشترى براى سرمازدگى دارند.

خودامدادى: ناحيه سرمازده را بايد با احتياط و به تدريج به گرماى معمولى برگرداند. اگر بيرون از خانه هستيد دست هايتان را در زير بغل ببريد و يا در جوار نواحى گرم بدن گرم كنيد. اگر سرمازدگى در گوش يا بينى است با دست هاى گرم خود آنها را بپوشانيد.

- چنانچه امكان دارد در آبى كه درجه حرارت آن كمى بيشتر از درجه حرارت بدن باشد فرو ببريد، آبى كه براى ديگران گرم باشد.

- نواحى سرمازده را به هيچ وجه ماساژ ندهيد و يا برف روى آن نماليد.

- سيگار نكشيد، نيكوتين باعث تنگى عروق شده و جريان خون به محل را كم مى كند.

- اگر پاها سرمازده اند پس از گرم كردن آنها را بالاتر از سطح بدن بگذاريد.

- از گرماى مستقيم بپرهيزيد.

- نواحى اى كه در معرض يخ زدگى مجدد است را گرم نكنيد.

بررسى : نواحى سرمازده ممكن است قرمز و ضربان دار باشند يا در حين برگشت گرما درد و سوزش داشته باشند. حتى در سرمازدگى متوسط هم ممكن است احساس معمولى عضو فوراً برنگردد.اگر سرمازدگى شديد و جدى باشد احتمالاً ناحيه تا درمان كامل بى حس خواهد ماند.در موارد شديد درمان ماه ها به طول خواهد انجاميد و يا عوارض احساس لمس احتمالاً دائمى خواهد بود. در موارد شديد كه عفونت نيز بعد از گرم كردن موضع ايجاد شود بايد آنتى بيوتيك مصرف شود. همچنين بى حركتى و فيزيوتراپى نيز ممكن است لازم باشد. سيگار نبايد مصرف شود.

اقدامات پزشكى فورى: اگر بى حسى در طول زمان برگشت درجه حرارت ادامه پيدا كرد بايد از توجهات پزشكى برخوردار شود. در سرمازدگى دست ها و پاها احتمال پايين آمدن درجه حرارت بدن وجود دارد.

توجه از كودكان: به كودكان بياموزيد در هواى سرد بيرون از تماس دست برهنه با فلز و يا زبان زدن به وسايل فلزى سرد خوددارى كنند.

 

 

 

 

 

منابع:

برگرفته از سايت هاي

www.salibsorkh.ir

www.daneshnamehroshd.ir

www.tebyan.net

 

فهرست مطالب

عنوان صفحه

تاريخچه. 1

بخش اول.. 3

1- به هنگام بروز حادثه. 3

2 - امداد و كمكهاي اوليه 3

بخش دوم: نارسايي و ناراحتي قلبي.. 4

از كار ايستادن قلب... 5

روش تنفس دهان به دهان.. 6

روش ماساژ دادن قلب... 7

بيهوشي و اغما8

بخش سوم: سوختگي.. 8

بخش چهارم: خوردن مواد شيميايي.. 9

بخش پنجم: جراحت... 9

بخش ششم: خفگي.. 11

بخش هفتم: كمكهاي اوليه به غريق بزرگسال.. 12

كمكهاي اوليه به غريق نوزاد. 14

باز كردن راه هواييAir way. 15

دادن تنفس مصنوعيBreathing. 16

ماساژ قلبيCirculation. 17

امداد سوختگى‌ها19

* سوختگى با مواد شيميايى.. 22

* آفتاب سوختگى.. 23

* سوختگى با برق.. 24

*سرمازدگى.. 24

منابع. 26

 

الكل

الكل خالص، مايعي شفاف است و معمولا داراي 96 تا 97 درجه الكل خالص است. به اين معني كه در 100 حجم آن، 97 حجم الكل و 3 حجم آب و ديگر ناخالصي ها وجود دارد. الكل اتانول از دير زماني شناخته شده و در طبيعت تقريبا در همه جا يافت مي شود. در بسياري از انواع تخميرها هميشه مقداري از اين الكل به وجود مي آيد و مقدار كمي از آن نيز در آبهاي طبيعي و معدني يافت مي شود. براي تهيه الكل از شيوه هاي تخمير مواد نشاسته اي و قندي ، يا از شيوه هاي سنتز و مصنوعي استفاده مي كنند.از نظر طبقه بندي فارماكولوژي، تضعيف كننده سيستم مركزي اعصاب است كه جزو آرام بخشها و سستي زاها طبقه بندي مي شود. در پزشكي مصارف زيادي دارد ولي به علت سو استفاده در مصرف آن، مشكلاتي را در جامعه بشري ايجاد مي كند .

 

الکل و تأثير آن بر بدن

وقتي مي‌گويند مواد مخدر، آدم ناخودآگاه به ياد کوکايين، هرويين و يا حشيش مي‌افتد و کمتر به مشروبات الکلي، در حالي که در بسياري از کشورها از جمله در آلمان اين الکل است که ماده اعتياد‌آور شماره ? محسوب مي‌شود.سازمان بهداشت جهاني ماده مخدر را اين گونه تعريف مي‌کند: هر ماده‌اي که قادر باشد عملکرد طبيعي يک ارگان زنده را مختل کند و مصرف آن حس خودآگاه فرد را تحت‌ تاثير قرار دهد و او را به مصرف دوباره تشويق کند، ماده مخدر ناميده مي‌شود؛ موادي که تا اندازه مشخصي سمي هستند.اگر فقط يک سال در مدرسه درس شيمي‌ خوانده باشيد، خانواده الکل‌ها را مي‌شناسيد. اتانل يا الکل خوراکي هم از همين خانواده است. اين نوع الکل از منابع گياهي جدا مي‌شود. از ذرت، دانه سويا يا نيشکر. پلي سارکاريد سلولزي که از اين گياهان تجزيه مي‌شود ابتدا به قند و سپس به اتانل تبديل مي‌شود. اتانل يا اتيل الکل مايع بي‌رنگ و بوداري است و يک فرآورده‌ مفيد صنعتي که در کارخانه‌هاي توليد مواد شيميايي و پزشکي موارد مصرف زيادي دارد، ولي براي سلولهاي بدن سمي است. سمي که پس از ورود بدن از سلولهاي و اندام‌هاي دروني مختلفي مي‌گذرد و تجزيه و دفع آن، ارگان‌هاي مختلفي را تحت فشار مي‌گذارد. به هر نوشيدني که درصدي از آن را الکل تشکيل دهد مشروب و يا نوشيدني الکلي گفته مي‌شود که مصرف آن در بسياري از کشورهاي دنيا مجاز است.پس از اينکه الکل وارد بدن شد مدت زمان کوتاهي طول مي‌کشد تا جذب خون شود و از راه خون به اندام‌هاي مختلف بدن برسد. درصد کمي از الکل نوشيده شده از راه مخاط دهان جذب خون مي‌شود. اما بخش عمده جذب الکل پس ورود به روده‌ها و از راه غشاي مخاطي روده است. به همين دليل خالي بودن معده عبور الکل از دستگاه گوارش را راحت تر و ميزان جذب را بالا مي‌برد. با معده خالي حتي کمترين مقدار الکل هم جذب خون مي‌شود.حداکثر بين سه ربع تا يک ساعت طول مي‌کشد تا الکل نوشيده شده جذب و اثر آن مشخص شود. در بدن خانم‌ها اين زمان کوتاه‌تر است. اما در مقابل زماني که طول مي‌کشد تا يک گيلاس مشروب از بدن دفع شود حدود شش تا هفت ساعت است. يعني سلولهايي که گرفتار الکل شده‌اند، بايد چندين ساعت انرژي مصرف کنند تا از شر سمي که گرفتار آن هستند خلاص شوند. سر درد پس از زياده‌رويپس از ورود الکل به خون، ضربان قلب بالا مي‌رود. با بالا رفتن ضربان قلب گردش خون هم سريعتر مي‌شود، رنگ چهره تغيير مي‌کند و حرارت بدن افزايش مي‌يابد. اما پروسه تجزيه بعد از اينکه الکل از سلولها بيرون فرستاده شد و از راه خون به کبد رسيد، شروع مي‌شود. به کمک آنزيم‌هاي کبدي تبديل به ترکيب بينابيني به نام استل‌آلدئيد مي‌شود. اين ترکيب، آلدئيد، يکي از سمي‌ترين ترکيبات شيميايي براي سلولهاست. و تا حد زيادي به سلولهاي کبدي صدمه مي‌زند. بدترين بخش داستان اينجاست که آنزيمي که اين ماده سمي را تجزيه مي‌کند آهسته عمل مي‌کند. هر چه قدر الکل بيشتر باشد زمان بيشتري نياز است تا ترکيبات شيميايي بينابيني هم تجزيه شوند. ظرفيت توليد آنزيم‌هاي کبدي هم در بدن هر انساني متفاوت از ديگري است. دليل اينکه بسياري صبح روز بعد از نوشيدن الکل، سردرد دارند نشان‌دهنده عکس‌العملي است که بدن شان نسبت به تجزيه الکل نشان مي‌دهد. و بد تر از آن اينجاست که تحقيقات علمي و پر دامنه علمي نشان مي‌دهند که تقريبا پنجاه درصد مردم آسيا و بيشتر شرق آسيا به دلايل ژنتيکي آنزيم استل‌آلدئيد را ندارند. يکي از نشانه‌هاي بازر اين نقص زنتيکي حالت تهوع و استفراغ چند ساعت بعد از نوشيدن الکل است. از آن گذشته آلدييد تنها ترکيب سمي بيناببيني است که حاصل تجزيه الکل است. در مرحله بعد سلولهاي کبدي به کمک آنزيم مخصوصي به نام آلدئيد دهيدروژزناز اين ترکيب سمي را ابتدا به اسيد سرکه تبديل مي‌کنند که آن هم ترکيب سمي ديگري است که بايد تجزيه شود. و بالاخره پس از چندين ساعت در مرحله آخر اسيد سرکه به دي‌اکسيد کربن و آب تبديل ‌شده و از بدن دفع مي‌شوند.

 

عوارض مشروبات الکلی

تــمـام الـكل هـا داراي ايـن خواص مي بـاشنـد:

1- الكل در دماي اتاق يك مايع شفاف ميباشد.

2- چـگالي الكل از آب بيشتر بوده و سريـعتـر از

آب تبخير ميگردد. اين ويژگي الكل را تقـطير پذيرميكند.

3- الكل بسهولت در آب حل ميشود.

4- الكل قابل اشتعال ميباشد.

روشهاي توليد الكل متفاوت ميباشد:

 

1- از تخمير حبوبات و ميوه ها (مانند آبجو)

2- از تقطيرحبوبات و ميوه ها (مانند ودكا، ويسكي، جين)

3- از تـغـيير شـيميايي در سوختـهاي فسـيلي هـمچـون گاز، زغال سنگ و نفت ( الكل صنعتي )

4- از تركيـب شيـميـايي مـنوكســيد كربن و هيدروژن (مانند متانول و الكل چوب).

 

الـكـل موجود در مشروبات الكلي از نوع اتيل الكل (اتانول) مي بـاشد. مـيـزان اتـانـول در برخي مشروبات الكلي اين چنين است:

 

آبجو: 4 الي 6 درصد

شراب: 7 الي 15 درصد

شامپاين: % 8 الي 14 درصد

مشروبات الكلي تقطير شده همچون جين، ودكا، ويسكي:40 الي 95 درصد

 

 

نحوه جذب الكل در بدن

 

پـس مـصرف الـكـل در حـدود 20 درصـد آن از طـريق معـده جذب شده و 80 درصد مابقي در روده وچك جـذب بـــدن ميگردد. سرعت جذب الكل و ميزان قدرت مست كنندگي آن به عوامل زير بستگي دارد:

 

1- پر و خالي بودن معده: چون بيشتر الكل مصرفي از طـريــق روده كوچك جذب بدن ميگردد، بنابراين اگر مـعـده شـما از غذا پر باشد، دريچه معده براي هضم غذا بـستـه شـده و عبـور الـكل بـه روده كــوچك كند مي گردد و مـدت بيشتري الكل در معده باقي ميماند.

 

2- وزن بدن: هـر چه فرد وزنش بيشتر باشد، ديرتر تحت تاثير الكل قرار ميگيرد زيرا الكل پس از ورود به جريان خون در آب كل بدن حل شده و در واقع توزيع ميگردد. بـنـابـراين افراد سنگين وزن تر به خاطر آب بيشتر در بدنشان، ديرتر تـحت تاثير الكل واقع ميشوند.

3- چربي بدن: به علت آنكه الكل قادر به حل شدن در چربي نميباشد، هـر چـه مـيزان چربي بدن بيشتر باشد، فرد بيشتر تحت تاثير قرار مي گيرد. عـكس مـوضـوع نـيز صـدق ميكند افراد عضلاني ديرتر تحت تاثير قرار ميگيرند.

 

 

4- جنـســيت: زنـان زودتـر از مـردان تـحـت تـاثـيـر قــرار مي گيـرند حـتـي اگـر وزنشـان بـرابر باشد. علت آن اين اسـت كـه ميـزان چـربـي بــدن زنان بيشتر از بدن مردان ميباشد. همچنين بافت عضلاني در زنان كمـتر از مردان اسـت. زنـان هـمچنين فاقد آنزيم تجزيه كننده الكل بوده (دي هيدروژناز) كه به عنـوان سـد محـافظ در معده عمل كرده و نقش تجزيه الكل را بعده دارد. همچنين زناني كه از قرصهاي ضد بارداري استفاده مي كنند، بيـشتر تحت تاثير الكل هستند بـه عـلت آنـكـه قرصـهاي ضـد بارداري متابوليسم الكل را كاهش ميدهند.

 

5- غلضت الكل: هر چه غلظت الكل بيشتر باشد، جـذب آن بيـشتـر و سـريـعتر است.

 

6- سرعت نوشيدن، محـيط مـصرف (خانه، ميـهمانـي، محل كار)، خـستگي ( چون كبد آنزيم كمتري توليد ميكند)، نوع مشروب (مشروبات گازدار جذب الكل را افزايش ميدهند) نيز در سرعت جذب الكل و تاثير آن، موثر ميباشند.

 

7- اگر الكل همراه با ديگر قرصهاي روانگران (اكستازي) مـصرف گـردند قدرت سركوبگري الكل افزايش يافته و ميتواند بسيار خطرناك باشد.

 

8- افراد الكلي: افرادي كه بطور مستمر الكل مصرف مي كنند، نسـبـت به آن مقاومت پيدا كرده و در واقع بدنشان به مصرف الكل سازگاري پيدا مي كند. بـنابـراين بـراي ايـجاد حالت مستي به الكل بيشتري نياز دارند زيرا:

 

كبدشان در پي سازش، آنزيم تجزيه كننده بيشتري ترشح ميكند

فعاليت نورونهاي دستگاه عصبي و مغزشان افزايش مي يابد

راه هاي دفع الكل، اثرات زيانبار كوتاه مدت و بلند مدت...

 

راه هاي دفع الكل

 

الكل از 4 طريق دفع ميگردد:

 

كـليـه 5 درصـد الـكل را از طريق ادرار از بـدن خارج مي كند

ششـهـا 5 درصـد الـكـل را از طـريـق بـاز دم خـارج مي كنند

مقدار بسياراندكي از طريق تعريق دفع ميگردد

 

قسمت اعظم الكل توسط آنـزيمـهاي كـبد اكسيد شـده و به اسـيـد استـيـك، دي اكسيد كربن و آب

تبديل مي گردد

 

بطور متوسط يك انسان معمولي قادر است 15 ميلي ليـتـر الـكل را در طـي يـك ساعت دفع كند.

 

ميزان غلظت الكل خون

با اندازه گيري ميزان الكل موجود در خون فرد ميتوان تعيين كـرد چه ميزان فرد تحت تاثير الكل مي باشـد. در زيــر حالات ايجاد شده در فرد بر اساس ميزان درصد الكل درون خون بيان گرديده است:

مرحله نشاط آور (%0.12-0.03): افزايش اعتماد بنفس و شجاعت فرد، فرد پر حرف تر و اجتماعي تر مي شـود، دقـتـش كـاهش مـي يـابد، چـهره افـروخته، قضاوتش مختل مي گردد، معمولا اولين جمله اي كه به ذهنش ميـرسـد را بـيان ميكند، در حركات ظريف مانند نوشتن دچار مشكل مي شود.

 

مـرحله برانگيختگي (%0.25-0.09): خـواب آلـوده، در درك و بـخـاطـــر آوردن موضوعات گذشته دچار مشكل مي گردد، واكـنش وي در بـرابـر مـحركات كاهش مي يابد، حركات بدن ناهماهنگ مي شـود، بـيـنايـي مخـتـل مـي شــود. حـس چشايي و شنوايي كاهش مي يابد.

 

مرحله سرگشتگي (%0.30-0.18): فرد گيج و مـبهوت است، شـايـد نـدانـد كجاست و مشغول چه كاريست، سرگيجه دارد و تلوتلو مي خـورد، بـيـش از حد احـساساتي، خشن و يـا مـهربان مـي گـردد، خـواب آلـوده اسـت و درد را ديـرتـر احسـاس ميكند، حركات ناهماهنگ است، قادر به گرفتن شيئ كه به سـمتـش پرتاب ميگردد نيست.

 

مرحله بهت (%0.4-0.25): قادر به حركت نيست، به محـركات واكنش نشان نمي دهد، قادر به نشستن و ايستادن نيست، استفراغ مي كند، مـمكن است بيهوش گردد.

 

مرحله كما (%0.50-0.35): فرد بيهوش است، احساس شديد سرما،تنفس كم عمق و آهسته ميگردد، ضربان قلب كاهش مي يابد، امكان مرگ وجود دارد.

 

مرحله مرگ: ميزان 0.50 درصد و يا بيشتر الكل در خون سبب مرگ مي گردد.

 

اثرات كوتاه مدت الكل بر بدن

ارتـباطهاي بين سلولهاي عصبي تداخل كرده و فــعـالـيـت گـذرگاه هاي مـحـرك عـصبـي را ســركـوب و گـذرگاه هـاي بازدارنده عصبي را افزايش مي دهـد. در كـل يك سركوبگر دستگاه عصبي مي باشد. اتساع مردمك چشم، افزايش ضـربان قـلب، بـي خـوابـي، تـهـوع و اسـتفراق، سرگيجه،

احـساس بـي قـراري، خستـگي و اضطراب، جـريـان خـون ســطحي افزايش يافته كه موجب تعريق بدن ميـشود امـا جريان خون عضلاني را كاهش داده و موجب درد عضلاني ميـگردد. اعتـماد بنفس و شجاعت فرد افزايش مي يـابـد.

كنترل رفتاري كاهش يافـتـه و مـمـكن اسـت فرد دست به عملي زده و يا حرفي بزند كه بعدا پشيمان گردد. فرد اجتماعي تر مي شود. تـعادل بدن كاهش مي يابد، قوه تشخيص فرد كاهش مي يابد، واكنش هاي كند به محركات. چـون سبب دفع آب بدن ميگردد، ايجاد تشنگي و نياز به دفع ادرار افزايش مييابد. مـيـدان ديـد فرد كاهش يافته و گويي دچار نزديك بيني مي گـردد و تنـها اشـيـاء و افراد نزديك بخود را ديده و به آنها توجه ميكند.

 

 

اثرات بلند مدت(افراد الكلي)

 

از دست دادن حافظه، تغيير شخصيت، اختلال در سيستم عصبي،مشكلات پوسـتـــي، اسهال، سوء تـغـذيـه، مشـكـلات مـالي و خـانـوادگـي، رفتـار خـشونت آمـيــز، اضـطـراب و افسردگي شديد، آسيب به مخاط بيني، آسيب دائمي به كبد و مغز، سرطان سيـنه، حنجره، لب و مري، سقط جنين، ناباروري، بي ميلي جنسي، زخم معده، فشـار خــون بالا و سكته قلبي، كم خوني، تورم كبد، اختلال در سيستم ايمني بدن،خود كشي.

 

 

نكته: در صورت مصموميت فرد به الـكل، نه نـوشيـدن قـهـوه و يـا دوش آب سـرد و ديــگر اعمال كارساز نمي بـاشد. تـنها زمان نياز است تا الكل بطور كامل از بدنشان دفع گردد. اين زمان معمولا 10 ساعت بطول مي انجامد. در صورت مصموميت شديد حتما بيمار را به بيمارستان منتقل كنيد.

 

 

در پايان به خاطر بسپاريد كه الكل يك سم ميباشد و نه يك نوشيدني نشاط آور.

 

 

-طبق آماری که انستیتیوی پزشک قانونی شهر نیون در سال 1961 تهیه نموده است جرایم اجتماعی بر اثر نوشیدن مشروبات از این قراراست:

مرتکبین قتلهای عمومی 50%

ضرب و جرحها بر اثر مشروبات الکلی 8/77%

سرقت‌های مربوط به الکلی‌ها 5/88%

جرایم **** مربوط به الکلی‌ها 8/88% می‌باشد

این آمار نشان می‌دهد که اکثریت قاطعجنایات و جرایم بزرگ در حال مستی روی می‌دهد.

به خاطر بسپاريدعلم ثابت کرده است، شراب هیچ فایده دوایی ندارد، و این تصور که شراببرای بعضی از دردها دوا است، غلط و نادرست می‌باشد البته قبل از اینکه علم اینحقیقت را تأیید کند، اسلام آنرا اعلام نموده است

 

الكل و بارداري:

استفاده از مشروبات الكلي در دوران بارداري موجب ايجاد ناراحتي هاي جدي و غير طبيعي شدن نوزاد مي گردد. زنان بارداري كه در دوران بارداري به حد زياد مشروب مي نوشند، ممكن استكودكان غير طبيعي با نقيصه هاي ذهني يا جسمي به دنيا آورند. در يك آزمايشگاه – كه در اثرات الكل بر روي جنين مادران الكلي آزمايش انجام شد- مشخص گرديد كه: نوشيدن زياد و سپس قطع مصرف الكل در دوران بارداري، اثراتي را بر جنين مي گذارد. در 322 نوزادي كه غير طبيعي بودند، 32 درصد آنان متعلق به مادران مشروب خوار در حد افراط بودند و 14 درصد آنان متعلق به مادران مشروب خوار در حد متعادل و 9 درصد آنان متعلق به مادراني كه ترك كرده و در حال محروميت به سر مي برند. 20 نفر از 162 نوزادي كه پس از تولد دچار سندرم قطع الكل بودند، متعلق به مادراني بودند كه در دوران بارداري شان روزانه 300 ميلي ليتر يا بيشتر مشروبات الكلي مي نوشيده اند.